مدیر سفره خانه سنتی کشکول: قلیان با فرهنگ ایرانی ها عجین شده است

چند وقتی ست صحبت از جمع کردن قلیان است و مسئولان مختلف شهر کرمان از ممنوعیت عرضه قلیان سخن می گویند. نمونه اش صحبت های چند روز پیش فرماندار کرمان که به ایسنا گفته بود: «طبق قانون جمع آوری قلیان، عرضه آن در مکان های عمومی منع شده و ما در چهارچوب قانون باید بستر را فراهم و هماهنگی بین دستگاهی انجام شود و این کار در شهرستان کرمان صورت می گیرد.» قبل تر هم استاندار کرمان صحبتی مشابه را انجام داده بود. بنابراین دوباره قلیان و مکان های عرضه قلیان تحت فشار قرار گرفته اند. فشاری که چند سالی یک بار زیاد میشود، قلیان ممنوع می شود، مردم نافرمانی می کنند و دوباره قلیان مجاز می شود. این روند تاکنون دوبار در کشور طی شده و انگار قرار است برای سومین بار همین اتفاق بیفتد. در این رابطه با مدیر و مالک یکی از قدیمی ترین سفره خانه های سنتی کرمان صحبت کرده ایم. سفره خانه ای قدیمی واقع در بلوار جمهوری. . مطمئنا اکثر کرمانی ها حداقل یک بار گذرشان به سفره خانه سنتی کشکول افتاده. منوچهر جهانشاهی مالک کشکول است. مصاحبه «پیام ما» با جهانشاهی را در زیر می خوانید:
وارد کشکول که می شوم پشت دخل نشسته. بعد از سلام و صحبت های اولیه به گوشه ای از سفره خانه می رویم تا صحبت هایمان را آغاز کنیم. جهانشاهی که از سال 79 کار خود را آغاز کرده می گوید:« در سفره خانه ها و رستوران های سنتی افراد معتاد به قلیان وارد نمی شوند. اصولا افراد در اینجا دور هم جمع می شوند و قلیان مثل نقل وسط مجلس شان است. مثلا یک ساعت یا دو ساعت یک جمعیت 5 یا 6 نفری و گاهی هم بیشتر فقط با یک قلیان خود را سرگرم می کنند.» وی ادامه می دهد:« افرادی که برای غذا خوردن به سفره خانه ها می آیند و در کنار ش یک قلیان می گیرند معتاد به قلیان نیستند. مگر می شود چند نفر ساعت ها با یک قلیان سر کنند و معتاد به قلیان باشند؟»
از او می پرسم قبل از این هم چند باری به قلیان گیر داده بودند. جهانشاهی جواب می دهد:« سه سال بعد از آغاز به کار من، صحبت هایی مبنی بر جمع آوری قلیان پیش آمد و بحث دیگری هم بود که خانم ها نباید قلیان بکشند و به سفره خانه ها نروند. اما به آن شکل پیگیر قضیه نبودند. چند وقت بعدش یکدفعه اماکن گیر داد و قلیان ها را جمع کرد.» به او می گویم آن زمان برخی جاها قلیان ارائه می شد که جواب می دهد:« آنجاهایی که تحت پوشش میراث فرهنگی بودند قلیان داشتند مثل سفره خانه وکیل و باغ شاهزاده. فقط سفره خانه های سطح شهر اجازه دادن قلیان را نداشتند. زمانی هم که این اتفاق افتاد، نتوانستند مردم را نسبت به استفاده از قلیان کنترل کنند و بعد از این فشار، تعداد قلیان خانه ها و چایخانه ها که فقط قلیان ارائه می دادند چند برابر شد. 4 یا 5 ماه بیشتر نتوانستند جلوی قلیان را بگیرند و خود مردم در پارک ها کار خود را می کردند.» جهانشاهی معتقد است جمع آوری قلیان کار درستی نیست. می گوید:« از قدیم معروف بوده که آتش و پنبه را در کنار هم نگه نمی دارند.
اگر قلیان در چایخانه، رستوران سنتی و سفره خانه جمع شود قلیان به خانه مجردی راه پیدا می کند. دختر و پسر هم در سن بلوغ در کنار هم قرار بگیرند مثل آتش و پنبه است. هزار اتفاق می افتد. آنوقت مسئول این اتفاقات کیست؟ می خواهند قلیان را جمع کنند خب قبلش کارشناسی کنند. از متخصصان نظر بگیرند و جایگزینی برای قلیان بیاورند بعد قلیان را جمع کنند.» وی ادامه داد:« بعد از جمع کردن قلیان شک نکنید اوضاع بدتر می شود. در خانه یک جمع 10 نفری 10 قلیان استفاده می کند اما در سفره خانه همین جمع یک قلیان می گیرد. چون در خانه هزینه ای ندارد. به علاوه فسادهای دیگر هم اتفاق می افتد. وقتی در سفره خانه با نظارت ماموران محترم اماکن و ماموران بهداشت و نهادهای نظارتی افراد می آیند خب همه چیز کنترل شده است اما در خانه های مجردی کسی نظارت دارد؟ از کجا معلوم مواد مخدر دیگر به خانه ها راه پیدا نکند؟»
مالک سفره خانه کشکول درباره ممنوعیت قلیان برای خانم ها می گوید:« الان به ما فشار آورده اند که چایخانه ها کلا جمع شوند و از سفره خانه ها جدا باشند. به چایخانه ها هم فشار می آوردند که خانم ها را راه ندهید. در حالی که از قدیم قلیان متعلق به خانم ها بوده نه آقایان.» جهانشاهی ادامه می دهد:« شما اگر تاریخچه قلیان را نگاه کنید قلیان مخصوص خانم ها بوده است.
آقایان یا چپق می کشیدند یا سیگار. خانم ها دور هم می نشستند و قلیان می کشیدند. الان چه اتفاقی افتاده که برعکس شده؟ آقایان بکشند و خانم ها نکشند؟ تبعیضی ست که بین زن و مرد می گذارند. بعد هم یک پسر و دختر وقتی به اینجا می آیند و در محیطی کاملا کنترل شده بدون هیچگونه رفتار سخیفی اینجا می نشینند دیگر نسبت به جنس مخالف حساس نمی شوند. اتفاق خاصی دیگر نمی افتد.الان گفته اند که خانم ها قلیان نکشند. با این کار خانواده ها هم مشکل پیدا می کنند. من مشتری خانواده دارم از 15 سال پیش اما به یکباره این خانم های این خانواده نباید قلیان بکشند. چرا؟ اگر ضرر دارد برای همه ضرر دارد.» وی می افزاید:« تعداد زیادی از ازدواج ها از همین رستوران و سفره خانه شکل گرفتند. حتی برخی مسئولین شهر هم از همین جا با شریک زندگی شان آشنا شده اند. هنوز هم به یاد قدیم ها به اینجا می آیند.»
جهانشاهی از افزایش فشارها به سفره خانه ها برای عرضه نکردن قلیان اشاره می کند. آنطور که وی می گوید قبل از عید جلسه ای هم در این راستا تشکیل شده:« قبل از عید جلسه ای داشتیم در اتاق اصناف که خیلی از مقامات بودند از جمله مسئول دخانیات. همه صحبت کردند درباره قلیان و معضلاتش. نوبت که رسید به مسئول دخانیات، ایشان رفت چون نمی توانست جواب دهد. آقای بهرامی از ایشان سوال کرد چرا قلیان را می خواهید جمع کنید، دخانیات را جمع کنید. اگر هدفتان خیر است خب از ریشه قطع کنید.»
وی ادامه می دهد:« کسی که با 25 میلیون تومان خودش را برده زیر قرض و یک قلیانی باز کرده آن هم با قوانین موجود در مملکت، چرا به این فرد گیر می دهید؟ ولی چون کارخانه های دخانیات قدرتمند هستند و کسی زورش به آن ها نمی رسد، یقه ضعفا را گرفته اند.» جهانشاهی می گوید:« همین چایخانه من الان 10 کارگر دارد. فقط قسمت چایخانه. در کرمان بالای 100 چایخانه وجود دارد و حدود 20 تا 30 سفره خانه. نزدیک 1500 تا 1600 نفر بیکار می شوند اگر چایخانه ها تعطیل شوند. کسی به این افراد فکر می کند؟» وی می افزاید:« ما هزینه کردیم قسمت قلیان و غذاخوری را جدا کردیم چون اداره بهداشت 8 سال پیش به ما گفتند قلیان دیده نشود و دودش به قسمت غذاخوری نیاید. ما همه کارهارا مطابق با قانون انجام دادیم. الان به من می گویند کلا قسمت قلیانی را به مکان دیگری منتقل کن. خب وقتی زیر جوازی که خودشان به من دادند می زنند چه تضمینی ست جای دیگری چایخانه بزنم؟ با چه تضمینی هزینه کنم؟»
او که حسابی از این اتفاقات ناراحت است می گوید:« بعضی از سازمان ها بخاطر اینکه فرار کنند از مشکلات کاری می کنند و پای مشکلاتش نمی استند. مثلا چند سال قبل کمیسیون نظارت گفت جوازها را زیاد کنید اما الان که گیر داده اند کسی از کمیسیون نظارت از جوازهایی که صادر شده دفاع نمی کند. چون مردم بیکار بوده اند آمدند جواز چایخانه دادند. سازمان بازرگانی نماینده دولت است و افراد به دولت اعتماد کرده. حالا می خواهند جواز را باطل کنند. مگر می شود؟»
به پایان مصاحبه نزدیک می شویم اما انگار هنوز یک دنیا حرف در دل جهانشاهی مانده. به او می گویم وقت صحبت پایانی ست و وی می گوید:«فرهنگ قلیان از سال ها پیش نهادینه شده است. جمع کردن قلیان مثل این است که یک سنت قدیمی را جمع کنیم. این قلیان را حتی اگر کاملا ممنوع کنند باز هم مردم استفاده می کنند ولی مخفیانه. مگر قلیان خطرناک تر از تفنگ هست؟ در یک کشوری که سالانه بیش از 30 هزار نفر با اسلحه گرم می‌میرند استفاده از سلاح ممنوع نمی شود چون جزیی از سنت‌شان می‌باشد، قلیان هم مخصوص سنت ما ایرانی هاست. با جمع کردن آن فقط اوضاع بدتر می شود.»