چشمی که زخم می‌زند

در شهرهای بزرگ به نسبت کمتر با این موضوع مواجه می شویم اما در همه جا وجود دارد. چشم زخم یا همان چشم خوردن. مانع بسیاری از کارها می شود و راه هایی هم برای مقابله با آن وجود دارد.یکی تخم مرغ می شکند، یکی دستبند می بندد و یکی دعا می خواند. اما چشم زخم واقعیت است یا خرافه؟
اعتقاد به چشم زخم باوری قدیمی است . مروری بر پیشینه تاریخی آن نشان می دهد که حتی در دوران قبل از اسلام، در متون اوستایی و پهلوی، نیز آثاری از این اعتقاد دیده می شود. برطبق این باور کسی که چشم می زند لازم نیست علامت یا ویژگی خاصی داشته باشد. او می تواند دوست، هم سایه، فرد غریبه، قوم و خویش، رهگذر، افراد همان خانه یا حتی خود شخص باشد . حتی می گویند مادر هم از روی علاقه زیاد ممکن است فرزندش را چشم بزند . کسی که چشم می زند حتی امکان دارد ازنظر اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی و سایر جهات نیز برتر از فرد چشم خورده باشد . بعضی می گویند اگر خانم بارداری به جسدی چشمش بیفتد، بچه اش چشم شور خواهد داشت. در قرآن کریم هم به چشم زخم اشاره شده است. آیه 51 سوره قلم از جمله مشهورترین آیات قرآن در این باره است. در ادبیات فارسی نیز چشم زخم، چشم بد و چش م شور هم در نظم، هم در نثر آمده است.همانطور که فردوسی می گوید: فردوسی: ندانم چه چشم بد آمد بر اوی چرا پژمرید آن چو گلبرگ روی. حافظ، خاقانی، نظامی، حقانی و برخی شاعران دیگر هم به این باور اشاره داشته اند و در شعرهایشان به چشم زخم را آورده اند.
آنها که به چشم زخم اعتقاد دارند برای دفع و یا پیشگیری از آن روش های گوناگونی به کار می برند. بعضی سعی می کنند خودشان یا چیزی را که متعلق به آنهاست در مقابل چشم حسود جلوه ندهند . به عنوان مثال اگر به موفقیتی دست یافته اند، نگذارند افراد شورچشم از آن مطلع شوند . بعضی اگر فرد چشم شوری وارد منزلشان شود زیاد خود را شاد و سرحال و بدون غم نشان نمی دهند و سعی می کنند در مقابل او بنالند تا آنها را چشم نزند . یا همچنین اگر شیء با ارز شی داشته باشند که ممکن است چشم بخورد از جلو چشم آن شخص بر می دارند، یعنی به طور کل سعی می کنند حسادت این افراد برانگیخته نشود و کسی برای موقعیت خوب آنها آه نکشد . اینچنین گاهی اوقات باعث عدم پیشرفت می شود. در اینکه چشم زخم وجود دارد حرفی نیست اما اعتقاد به چشم زخم همواره بر آن است که تنها برخی افراد استثنایی (مثلاً در هر شهر یکی دو نفر) دارای چنین خاصیتی هستند و می‌توانند دیگران را چشم بزنند، اما گسترش چنین اعتقادی به تمام افراد، زمینی بدبینی شهروندان به یکدیگر را فراهم می‌کند. در همین شهر کرمان بارها دیده شد افراد سرمایه داری وجود دارند که در شهرهای دیگر سرمایه گذاری کرده اند و به نوعی در روند توسعه آن شهر نقش دارند اما با خارج کردن سرمایه خود از کرمان، نه تنها نقشی در توسعه ندارند بلکه از دلایل عدم توسعه شهری اند. وقتی از این دست سرمایه گذاران دلیل را جویا می شویم با پاسخی مشابه مواجه می شویم. جملگی آن ها از چشم خوردن می ترسند و اعتقاد دارند برخی از مردم کرمان تنگ نظرند. اینگونه تفکری باعث می شود در سه ماه پدیده شاندیز برای ساختن رستوران و فروشگاه و … در مشهد و تهران و کیش در کرمان 17 میلیاردتومان سهم بفروشد اما پروژه هایی که نیاز به مشارکت مردم دارند نیمه کاره رها شوند.چشم زخم یا همان چشم بد واقعیتی است انکارناپذیر اما گاه مشاهده می کنیم که این اتفاق ماورائی چنان دچار خرافات می شود که زندگی افراد را در برخورد با دیگران تحت تاثیر قرار می دهد و منشا بسیاری از سخنان پوچ و باطل می شود. یکی از موانع پیشرفت در هر جامعه ای توجه بیش از حد به خرافاتی اینچنینی است که جا دارد با فرهنگ سازی لازم از رواج آن بین مردم جلوگیری کرد.