«پیام ما» بررسی می کند
اقتصاد مقاومتی و لزوم ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی

محمد حسین امجدی

رهبر معظم انقلاب به رسم هر ساله در خصوص نامگذاری سال ها، امسال را سال «اقتصاد مقاومتی؛ اقدام و عمل» نام‌گذاری کرده‌اند. اقتصاد مقاومتی اصطلاحی است که در سال 1389 اولین بار از سوی مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از کارآفرینان کشور مطرح شد و پس از آن نیز در سخنرانی های متعددی مورد تاکید ایشان قرار گرفت. ایشان در بیان مفهوم اقتصاد مقاومتی تاکید دارند که«اقتصاد مقاومتی معنایش این است که ما یک اقتصادی داشته باشیم که هم روند رو به رشد اقتصادی در کشور محفوظ بماند و هم آسیب پذیری اقتصادی کاهش یابد». بررسی سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی نیز نشان می دهد دو رکن اصلی این سیاست ها، کاهش آسیب پذیری اقتصاد و تحقق پیشرفت پایدار در کشور است.
ارزیابی شاخص‌های اقتصاد مقاومتی مبتنی بر اصول 24 گانه سیاست‌های اقتصاد مقاومتی، حاکی از آن است که در بسیاری از موارد وضعیت اقتصاد کشور به لحاظ سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی، علی رغم تلاش های صورت گرفته، چندان مساعد نیست. این عدم موفقیت باعث شده رهبر انقلاب نیز نارضایتی خود را از روند عملیاتی‌سازی سیاست‌های اقتصاد مقاومتی و پیشرفت آن بیان نمایند.
ضرورت ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی
در عرصه استانی نیز هر چند در دو سال گذشته با همت استاندار و مدیران استانی اقدامات خوب و موثری در این خصوص انجام گرفته که از جمله آن می توان به انتخاب شهر قلعه گنج به عنوان شهر نمونه اقتصاد مقاومتی، اجرای پروژهای عمرانی توسط بخش غیردولتی، طرح های انتقال آب و اجرای برنامه های عملیاتی در بخش های کشاورزی، صنعت و معدن و گردشگری استان اشاره کرد، اما هنوز بین اقدامات انجام گرفته و ظرفیت های فراوان استان شکاف بزرگی وجود دارد. حال با گذشت دو سال از ابلاغ سیاست ها، فرصت مناسبی است تا عملکرد سازمان ها و مدیران دولتی استان مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد که در این مدت برای اجرای این بندها چه کرده اند و در آینده چه برنامه هایی دارند؟ با تدقیق در سیاست های اقتصاد مقاومتی می توان گفت همه سازمان های دولتی در سطح استان چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم می توانند در اجرای این سیاست ها نقش داشته باشند. از این رو لازم است معیارهایی برای ارزیابی عملکرد سازمان ها و مدیران در این زمینه تدوین و طراحی شود تا بتوان ارزیابی‌ دقیقی در این زمینه ارائه کرد. برای این منظور لازم است تا ابتدا تحلیلی از وضع موجود و فعلی اجرای این سیاست ها در سازمان ها و بخش های مختلف اقتصادی ترسیم گردد تا با بررسی واقعیت ها نسبت به سیاست هایی که باید اتخاذ شود، تصمیم گیری شود. یکی از مهمترین الزامات در دستیابی به اهداف سیاستی، تدوین شاخص های مناسب به منظور ارزیابی عملکرد متولیان امر در بخش های مختلف است.
گام اول: تدوین شاخص های استانی همسو با اقتصاد مقاومتی
در گام نخست می بایست معیارها و شاخص های استانی همسو با سیاست های اقتصاد مقاومتی به صورت بخشی و سازمانی تدوین و محاسبه گردد تا بتوان با تحلیل و ارزیابی این شاخص ها در مورد عملکرد گذشته سازمان های متولی قضاوت کرد. این ارزیابی، که به نوعی ارزیابی اولیه است، نقش تعیین کننده ای در تعیین وضعیت موجود بخش های اقتصادی و شناسایی نقاط قوت و ضعف سازمان ها دارد. از نتایج دیگری که در بررسی وضعیت جاری اقتصاد استان حاصل خواهد شد شناسایی برخی از مهمترین مشکلات بخش های اقتصادی در شرایط فعلی است. بررسی این موضوع از اهمیت بسزایی برخوردار است. زیرا تا زمانی که مهمترین مشکلات بخش های اقتصادی احصاء نشود نمی توان راجع به سیاستگذاری در خصوص این بخش ها تصمیم گیری کرد.
گام دوم: تعریف طرح های کوتاه مدت و بلند مدت
در گام دوم سازمان های دولتی می بایست با توجه به نتایج ارزیابی عملکرد و نقاط قوت و ضعف تعیین شده در گام قبل، طرح های مختلف کوتاه مدت و بلند مدت در قالب برنامه ها و پروژه های عملیاتی با اهداف کمی و زمانبندی شده و در راستای مقاوم سازی اقتصاد استان تعریف کنند. چرا که اهمیت بسیار زیاد سیاست‌های اقتصاد مقاومتی ایجاب می‌کند سازمان های دولتی استان با یک برنامه ریزی صحیح نسبت به اجرای این سیاست‌ها اقدام کنند. رصد مشکلات تولید کنندگان در شرایط فعلی در بخش های مختلف صنعت، کشاورزی و خدمات و رفع موانع تولید، ، لزوم توجه به کارآفرینی و طرح های اشتغال زا، توجه به فناوری های نوین و شرکت های دانش بنیان، حمایت از بخش خصوصی، افزایش بهره وری، صرفه جویی در هزینه ها، برنامه ریزی برای گسترش استفاده از ظرفیت های تولیدی با تاکید بر میزان توانایی بالقوه هر بخش و اولویت دادن به بخش های مستعدتر، لزوم سوق دادن سرمایه ها به سمت تولید، تقویت فرهنگ جهادی و در مجموع افزایش قدرت مقاومت و کاهش آسیب پذیری اقتصاد استان از جمله مواردی است که می بایست در این برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد. از این رو برنامه ریزی بر مبنای اقتصاد مقاومتی، ایجاب می کند با هر گونه عوامل بر هم زننده رشد پایدار برخورد شود و راهبردهای برنامه به گونه ای انتخاب شود که آسیب پذیری اقتصاد به حداقل برسد.
گام سوم: اجرای پروژه های برنامه ریزی شده
گام سوم به اجرا و عملیاتی کردن طرح ها و پروژه های برنامه ریزی شده اختصاص دارد. در این گام با توجه به نوع طرح ها و مدت زمان مورد نیاز برای اجرای آن، تیم سازی لازم صورت پذیرفته و با توجه به امکانات موجود و طبق برنامه زمانی طرح ها اجرا گردد. نکته ای که باید تاکید گردد این است که با توجه به وضعیت بودجه، لازم است برنامه ها حداقل اتکا را به بودجه دولتی داشته باشند و سازمان ها می بایست با مدیریت صحیح از طریق افزایش بهره وری، استفاده از بخش خصوصی و سایر روش های تامین مالی، نسبت به اجرای طرح ها و پروژه ها اقدام نمایند.
سطوح ارزیابی
پس از پایان گام های فوق لازم است در مقاطع زمانی مشخص ارزیابی از اقدامات انجام گرفته برای حصول اطمینان از انجام کامل و درست فعالیت ها صورت پذیرید. این ارزیابی می تواند در دو سطح انجام گیرد:
در سطح اول، سازمان های دولتی متناسب با اهداف و کارکردهای تعیین شده برای آن ها در حوزه تخصصی مربوط، بررسی و ارزیابی شوند. در این سطح ارزیابی، شاخص های سازمانی ارزیابی عملکرد مد نظر بوده و متناسب با آنها عملکرد سازمان و مدیر بررسی شود.
در سطح دوم، ارزیابی عملکرد سازمان های دولتی در سطح بخش های مختلف اقتصادی بررسی و ارزیابی شود. به عنوان مثال سازمان های متولی بخش کشاورزی یا بخش صنعت. در این سطح وضعیت شاخص های بخشی، تعیین کننده نحوه عملکرد و میزان کارآمدی سازمان های دولتی و مدیران آن هاست.
همچنین این ارزیابی می تواند از دو بعد انجام شود. بعد اول از طریق سازمان های حاکمیتی و نظارتی مثل استانداری و سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان و بعد دوم از طریق مراکز علمی و دانشگاهی، نخبگان، فعالان بخش خصوصی، رسانه ها و عموم مردم. بنابراین سازمان ها می بایست گزارش عملکرد خود را منطبق بر مولفه‌ها و خواسته‌های مصرح در سیاست های اقتصاد مقاومتی به به طور منظم به اطلاع افکار عمومی نیز برسانند چرا که عزم تمامی سازمان ها برای حرکت در این مسیر با ارایه گزارش اقداماتشان، بیانگر اراده ای همه جانبه برای اجرای این سیاست ها است.
حالا نوبت اقدام و عمل است
نتیجتاً اینکه در چند سال اخیر در عرصه گفتمان سازی، پیشرفت های خوبی حاصل شده و حالا نوبت اقدام و عمل است به ویژه برای کسانی که مسئولیت اجرایی دارند. آنچه باعث تحقق این سیاست ها می شود در درجه اول عزم راسخ و جدی مدیران استان و در درجه دوم تدوین برنامه اجرایی شفاف و با شاخص های زمانی است، تا پیگیری پیشرفت کارها امکان پذیر شود. ارزیابی عملکرد سازمان ها و مدیران می تواند تاثیر زیادی در تحقق شعار امسال داشته باشد. مطمئناً هر چه این ارزیابی دقیق تر، کارآمدتر و اثربخش تر باشد ثمرات اجرای این سیاست ها ملموس تر خواهد بود.