جوانان «شعربافی» را احیا میکنند؟
شعربافان جوان کاشانی آستین همت را بالا زدهاند و با طراحی پوشاک از «شعربافی» سعی دارند این هنر کهن را حفظ و احیا کنند
![جوانان «شعربافی» را احیا میکنند؟](https://payamema.ir/pubfiles/2023/07/بنفشه-زهرایی-jpeg.webp)
۲۷ تیر ۱۴۰۲، ۲۲:۱۹
هرچند بیش از 255 رشته صنایعدستی در کشور شناخته شده، اما این رشتهها به دلایل متعددی مانند تأمین نبودن معاش هنرمندان، تغییر کاربری صنایعدستی و تبدیل این محصولات به کالاهای تزئینی و لوکس، ورود صنایع ماشینی بهجای صنایعدستی و مسائلی از این دست در معرض فراموشی و منسوخ شدن قرار گرفته و مشاغل این حوزه هم در حال از بین رفتن است. یکی از همین هنرهای دستی که بیراه نیست اگر بگوییم به سختی نفس میکشد، هنر «شعربافی» است؛ زیرمجموعهای از هنر بافندگی.
شعر به فتح «شین» بهمعنای موی انسان یا حیوان است و به پارچههای سیاه ابریشمی گفته میشود که در آنها بهصورت راهراه از رنگهای دیگر هم بافته میشود. «شعربافی» نوعی پارچه است که بهدلیل ظرافت ارزش زیادی دارد، اما همین پارچۀ ظریف با ورود پر شتاب ماشینهای نساجی که در زمان اندک پارچههای رنگین تولید میکردند به گوشهای رانده شد تا هنرمندان این رشته دست از کار بکشند. هنر «شعربافی» سختیهای خودش را دارد که نبود بازار و مخاطب، هنرمندان انگشتشمار این رشته را دلسرد کرده است.
«شعربافی» چیست؟
در صنعت «شعربافی» هرگز موی بز یا موی انسان برای بافتن پارچه به کار نمیرفت. محصول «شعربافی» در روزگار قدیم، بیشتر پارچههای ظریف و ابریشمین یا زربافت بود و امروز که این صنعت با فراموشی روبهرو شده، اغلب پارچههای نازک نخی یا ابریشم مصنوعی است. در اصطلاح بافندگی، «شعر» نوعی پارچه است که با نخ ابریشم و با دستگاه بافندگی چهار وردی بافته میشود و بیشتر تولیدات آن کمربند و سربند لباسهای کردی، حوله و روسری زنانه، چادرشب، بقچه و مانتو است. مواد اولیۀ دستگاه «شعربافی» ابریشم طبیعی است که قبل از استفاده باید فرآوری شود، یعنی صمغی که روی آن است، گرفته شود. این صمغ 25 گرم به وزن ابریشم اضافه میکند و نگرفتن آن، هم وزن ابریشم را بالا میبرد و هم موجب میشود هنگام رنگرزی خوب رنگ را جذب نکند. در نتیجه پارچۀ بهدستآمده از این ابریشم نه فقط برای همیشه رنگ میدهد، بلکه حتی موقع دوخت هم پاره میشود. پارچههای «شعربافی» بیشتر به مناطق غرب و کردنشین کشور فرستاده میشود.
تا نیمقرن پیش در کاشان بیش از 300 دستگاه «شعربافی» وجود داشت؛ عددی که تعجببرانگیز به نظر میرسد، اما واقعی است. با ورود شرکتهای ریسندگی و نساجی به کاشان کمکم کارگاهها جمع شدند و اوایل دهۀ 70 فقط حدود 40 دستگاه شعربافی در کاشان داشتیم
«شعربافی» به دو شیول ساده و میلهای (راهراه) انجام میشود؛ سادۀ آن را بیشتر به رنگهای بنفش، زرشکی، مشکی، زرد و سبز برای لباس زنان و مدل میلهای را بهشکل سیاه و سفید به عرض ۲ و طول ۱.۵ متر برای لباس مردان میبافند. رسم بر این بود که نام بافنده با نشان طلایی در سر و ته پارچه درج شود.
خاستگاه هنر «شعربافی»
یزد با تاریخچۀ پر و پیمانش در زمینۀ بافندگی از دیگر شهرهای کشور یک سر و گردن بالاتر است و تقریباً بهدنبال ردی از هر دست بافتهای به یزد میرسیم. «شعربافی» هم همینطور است، قدمت آن به یزد برمیگردد. البته در کاشان هم «شعربافان» زیادی بودند که با «شعربافی» روزگار میگذراندند، حتی مرور برخی از کتابهای تاریخی نشان میدهد «شعربافی»های کاشان معروفترند. تاریخ دقیق اولین دستگاه بافندگی معلوم نیست. اگر هنر پارچهبافی در ایران قدمت چند صد ساله داشته باشد، قدمت «شعربافی» هم به همین دوران میرسد. با این حال، گفته میشود «شعربافی» یک هنر دستی است که بیش از دو هزار سال پیش در کاشان رایج بود.
صنعت «شعربافی» در زمان صفویه در یزد به اوج ترقی و پیشرفت رسید بهطوریکه حتی از طرف سلاطین صفویه، کارخانههای بزرگ «شعربافی» در یزد دایر شد. در کتاب «راهنمای صنایع اسلامی» میخوانیم: «علاوهبر کارگاههای شعربافی یزد و کاشان، شاهعباس بزرگ، خود، کارگاههای دیگری نیز تأسیس کرد بهخصوص در اصفهان که در آنجا، پارچههای اعلا و منسوجاتی برای زندگی روزانه بافته میشد… .» از این بریدۀ کتاب مشخص میشود «شاهعباس صفوی» قبل از اصفهان در یزد و کاشان، کارگاههای شعربافی دایر کرده بود.
در صفحۀ 163 کتاب «تاریخچۀ نساجی» تألیف «مهدی بهشتیپور» آمده است: «همکاری نقاشان و نساجان در یزد و کاشان موجب به وجود آمدن پارچههایی شده که هر یک در فن نساجی، شاهکارهایی بهشمار میآید و چنین مینماید که کارخانههای شعربافی یزد، با نظارت دولت کار میکرده و از این پارچههای زیبا، حتی امروز نیز نمونههایی در «دارالآثار العربیه» موجود است.»
معاون صنایعدستی ادارۀ میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کاشان: امروز در کاشان 20 شعرباف داریم که کمتر از 30 سال سن دارند و امیدواریم با حضور نسل جوان در این هنر، بتوانیم آن را احیا کنیم و درست مثل گلاب کاشان، کارگاههای شعربافی و محصولات آن نیز برای گردشگران جذاب و پرطرفدار باشد
در سفرنامۀ «ژان شاردن، سیاح و جهانگرد فرانسوی» در قرن هجدهم میلادی اشاره شده که کل درآمد مردم کاشان از ابریشمبافی است و حتی آورده که در آران کاشان، 100 نفر فقط مشغول «شعربافی» بودند. او پارچه را جزو غلات بهعنوان مالیاتی که از زارعان گرفته میشده، آورده است.
شعرهایی که در حال حاضر بهصورت سنتی در کاشان بافته میشوند، اکثراً زمینه مشکی دارند، اما عکسی در موزۀ خانه هنرمندان کاشان وجود دارد که نشان میدهد فردی در حال «شعربافی» تمام سفید است.
رقابت نابرابر
هنرها و صنایعدستی یادگار و نمادی از تاریخ، قومیت و هویت هر قوم و منطقه هستند که نوع، مواد اولیه، کاربرد و نحوۀ ساخت آن با سبک زندگی مردم آن منطقه در ارتباط نزدیک و تنگاتنگ است. ماندگاری این هنرها به دو اصل مربوط است که مهمترین آن را میتوان هنرمندان و سپس تقاضا و مصرف از سوی مردم دانست. اینطور که معاون صنایعدستی ادارۀ میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کاشان به «پیام ما» میگوید تا نیمقرن پیش در کاشان بیش از 300 دستگاه «شعربافی» وجود داشت؛ عددی که تعجببرانگیز به نظر میرسد، اما واقعی است.
«محمد بینوا»، معاون صنایعدستی ادارۀ میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کاشان، دربارۀ روند رو به خاموشی هنر «شعربافی» در کاشان میگوید: «با ورود شرکتهای ریسندگی و نساجی به کاشان کمکم کارگاهها جمع شدند و اوایل دهۀ 70 فقط حدود 40 دستگاه شعربافی در کاشان داشتیم.»
هنرمندان شعرباف بهدلایل اقتصادی جذب کارگاههای ریسندگی و نساجی شدند و با هنر «شعربافی» خداحافظی کردند. به گفتۀ بینوا، در دهل 70 جوانترین شعرباف حدود 50 سال داشت و بعد از آن دیگر جوانان به این هنر رغبتی نشان ندادند، زیرا شرکتهای بزرگ نساجی گوی رقبت از این هنر ظریف ربوده بودند.
بافندگان جوان به میدان آمدهاند
حالا چندی است طراحان خلاق و جوان وارد بازار «شعربافی» شدند و سعی دارند به این هنر خاص جانی تازه بدهند. محصولات «شعربافی» در سربند و کمربند گسترۀ بیشتری پیدا کرده و به گفتۀ معاون صنایعدستی ادارۀ میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کاشان برای مانتو، لباس، کراوات و دیگر پوشاک استفاده میشود. همین گستردگی محصول تولیدی میتواند بازار کار و تقاضا برای «شعربافی» را بیشتر کند.
بینوا آماری هم ارائه میدهد: «امروز در کاشان 20 شعرباف داریم که کمتر از 30 سال سن دارند و امیدواریم با حضور نسل جوان در این هنر، بتوانیم آن را احیا کنیم و درست مثل گلاب کاشان، کارگاههای شعربافی و محصولات آن نیز برای گردشگران جذاب و پرطرفدار باشد.»
**
آموزش در مراکز آموزش عالی و آموزشگاهها، ارائۀ تسهیلات برای مرمت کارگاههای شعربافی، خرید مواد اولیه، ایجاد بازار مناسب و طراحی محصولات متنوع و کارآمد منطبق با زندگی امروز راهکارهایی است که از سوی کارشناسان صنایعدستی برای احیای هنر کهن «شعربافی» پیشنهاد میشود. علاوهبراین، محمد بینوا، معاون صنایعدستی ادارۀ میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی کاشان نیز معتقد است تهیۀ مستند تلویزیونی از کارگاههای «شعربافی» و پخش آن در ساعات پرمخاطب نیز راهی برای آشنایی طراحان لباس و خیاطان با پارچۀ ابریشمی حاصل دست هنرمندان است؛ پارچۀ سنتی دیروز که میتواند لباس مدرن امروز باشد.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
![۵ اثر طبیعی استان کرمان ثبت ملی شد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/مزارشاه.jpg)
۵ اثر طبیعی استان کرمان ثبت ملی شد
![پایان امداد و نجات در کاشمر](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/دیجیتال-9.jpg)
زلزلهٔ روز سهشنبه ۴ کشته و ۱۱۶ مصدوم برجا گذاشت
پایان امداد و نجات در کاشمر
![ریزش بخشهایی از بناهای تاریخی بعد از زلزله](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/بنای-تاریخی-کاشمر.jpg)
رئیس اداره میراثفرهنگی، گردشگری و صنایعدستی شهرستان کاشمر خبر داد
ریزش بخشهایی از بناهای تاریخی بعد از زلزله
![بحث موشهای تهران بعد از وقوع زلزله جدی است](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/موش.jpg)
رئیس کمیته عمران شورای شهر تهران:
بحث موشهای تهران بعد از وقوع زلزله جدی است
![موزه مردمشناسی رفسنجان بهزودی افتتاح میشود](https://payamema.ir/pubfiles/2024/05/موزه-مردمشناسی.jpg)
موزه مردمشناسی رفسنجان بهزودی افتتاح میشود
![تلاش میکنیم کودک ترک تحصیل کرده در استان کرمان نداشته باشیم](https://payamema.ir/pubfiles/2024/01/6-3-jpg.webp)
معاون کمیته امداد کشور:
تلاش میکنیم کودک ترک تحصیل کرده در استان کرمان نداشته باشیم
![مرمت و بازسازی «خانه شهر» کرمان به کجا میرسد؟](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/خانه-شهر-jpg.webp)
مرمت و بازسازی «خانه شهر» کرمان به کجا میرسد؟
![دستگیری ۲ شکارچی غیرمجاز در رفسنجان](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/8897072_648-jpg.webp)
دستگیری ۲ شکارچی غیرمجاز در رفسنجان
![مجرمان در کرمان به جای زندان، درخت میکارند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/03/14010824000383_Test_PhotoN-jpg.webp)
مجرمان در کرمان به جای زندان، درخت میکارند
![محیط زیست کرمان: غازهای وحشی تلف شده در رفسنجان نمونهگیری میشود](https://payamema.ir/pubfiles/2024/02/170968815.jpg)
محیط زیست کرمان: غازهای وحشی تلف شده در رفسنجان نمونهگیری میشود
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید