گرمایش جهانی موجب بروز مناقشات مرزی جدید میان کشورها شده است
چالش رودمرزها در عصر تغییراقلیم
۹ خرداد ۱۴۰۳، ۲۲:۱۱
بین مستندات فراوان و مبتنیبر آیندهپژوهیها موارد بسیاری وجود دارند که بر مبنای آنها میتوان تغییراقلیم را تهدیدی اساسی برای امنیت محیطزیستی و بهتبع آن امنیت بینالملل تلقی کرد. مواردی مانند مناقشات منطقهای بهواسطهٔ مهاجرتهای اجباری و تلاش برای کسب منابع و منازعات گسترده پیرامون آب و غذا و انرژی در زمرهٔ مخاطرات اساسی آتی قرار میگیرند. برخی موارد نیز کمتر مورد توجه سیاستمداران و قانونگذاران قرار گرفته است. در این میان میتوان به اثرپذیری مرزهای طبیعی از تغییراقلیم اشاره کرد.
در گذشته نگرانیهای ملی، نظامی، اقتصادی و استراتژیک و… سبب درج برخی مؤلفههای طبیعی جغرافیایی مانند رودها بهعنوان مرز ملی شده است. این مؤلفههای طبیعی در ابتدا در مرزسازی نقطهعطفی مناسب و قابلتشخیص و وابسته به مقتضیات آن زمان برای تمیز دادن یک امپراتوری از امپراتوری دیگر یا تعیین قلمرو سرزمین و ممانعت از تقابل سرزمینی محسوب میشد. اما با گذشت زمان و بروز و پیشروی چالشهای نوین مانند تغییراقلیم، این مرزهای طبیعی نیز تغییر کرده است و این مسئله بستر را برای شکلگیری مناقشات جدیدی پیرامون مرز فراهم میکند.
سلب مالکیت یکی از پیامدهای تغییراقلیم در سطح گسترده است. ناپدید شدن جزایر کوچک و زیر آب رفتن برخی مناطق بهدلیل بالا آمدن سطح آب و مسئلهٔ قابلتوجهی مانند مالکیت قطب شمال انکارناپذیر هستند. علاوهبر موارد فوق، مرزهای طبیعی نیز میتوانند بهنوبهٔ خود جنجالآفرین باشند. برای مثال میتوان به مرزهای پوشیده از یخ در کوههای آلپ بین سوئیس و ایتالیا اشاره کرد که در دهههای اخیر جابهجا شده و کشورها را مجبور به تعریف مجدد مرزها کرده است، یا اختلاف طولانیمدت میان شیلی و آرژانتین بر سر حاکمیت میدانهای یخی را مدنظر قرار داد یا به مناقشات مرزی دریایی مانند دلتای گنگ( دلتای بنگال یا دلتای سبز، بزرگترین دلتای جهان در جنوب بنگال شامل نواحی بنگلادش، بنگال غربی و هند که از رودهای براهماپوترا و گنگ تشکیل شده است) اشاره کرد.
بههرروی، نگرانیهای ژئوپلیتیکی در همهٔ موقعیتهای مرزی ناپایدار از مرزهای پوشیده از یخ تا دریاچهها و… حائز اهمیت هستند. شاید دامنهٔ این هراسهای بینالمللی در آینده بیش از همهٔ موارد متوجه رودمرزهای بینالمللی باشد.
افزایش دما بهدنبال گرمایش زمین و تغییراقلیم سبب میشود جو رطوبت بیشتری را در خود نگه دارد. این مسئله سبب تغییر در مؤلفههای اساسی جو میشود و به بارندگی بیشتر (بعضاً بارش باران بیش از برف)، بروز سیل و سیلاب و طغیان رودها، آب شدن زودتر از موعد یخهای کوهستان و افزایش حجم رودها، تغییر بسامد و شدت رویدادهای حدی، تغییر در وضعیت عادی رواناب رودها و تغییر در اکوسیستم رود بهعنوان سیستمی پویا میشود. از سویی تغییر در آهنگ تبخیر و تعرق سبب تشدید چرخهٔ هیدرولوژیکی جهانی میشود که به تغییر در الگوهای تبخیر و بارش میانجامد و این بهمعنای کاهش میانگین بارش و افزایش خشکسالی در حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد برای برخی مناطق مانند جنوبشرقی آسیا، شبهجزیرهٔ هند، شمال و شرق آفریقا و… است.
مسائل فوقالذکر بهطور مستقیم بر مجرای رودها اثر میگذارند. به بیان بهتر سیل عامل محرک مجرا و دشت سیلاب و ایجاد تغییر در مورفولوژی(ریختشناسی) رودها محسوب میشود. رسوب یا فرسایش ناشی از سیل و سایر پیامدها، منجر به تغییر مسیر رودها میشود و از سویی بر مبنای مشاهدات سیلهای بزرگ میتوانند مورفولوژی مجراهای آبرفتی را برای همیشه تغییر دهند. همچنین، کاهش جریان نیز میتواند مجرای رودها را کوچک کند.
البته عمدتاً واکنش مجاری رودها به تغییر در وضعیت ناشی از تغییراقلیم بهطورکلی واضح نیست و از عوامل دیگری نیز تأثیر میپذیرد و رفتار برخی رودها نیز غیرخطی تلقی میشود.
در مناطق مرطوب افزایش جریان میتواند بهصورت بالقوه مجراها را درنتیجهٔ افزایش آهنگ حجم آب عبوری و فرسایش، گستردهتر یا عمیقتر کند. بهعلاوه اگر سیل شدید و مکرر باشد، میتواند مسبب تغییر ناگهانی مجرا و بیثباتی مزمن وضعیت آن شود.
این مسائل سبب میشوند رودهایی که در گذشته بهمنظور وضوح جغرافیایی و قانونی بهعنوان مرز پذیرفته شده بودند، مسبب ایجاد اختلافات دیپلماتیک آینده شوند. چهبسا اگر رود پتانسیل ایجاد انرژی و درآمد اقتصادی داشته باشد یا مسائلی مانند دسترسی ناعادلانه به آب آشامیدنی مطرح باشد، وخامت وضعیت بیشتر خواهد شد.
اهمیت توجه به موضوع رودمرزها زمانی نمودار میشود که بهطور دقیق به وضعیت کشورهایی با این شرایط توجه شود. ۹۸ درصد مرز چین و کره شمالی با رودهای تومن و یالو همسو است. بخش بزرگی از مرز چین و روسیه در امتداد رودهای آمور و آرگون است. در مناطقی مانند بخش اعظم جنوب آفریقا که جریانهای منطقهای، نابرابر توزیع شدهاند و سطوح بالایی از تنوع را در بر میگیرد، تغییراقلیم پتانسیل تغییر مسیر برخی از رودها را بهدنبال دارد.
موارد مذکور بیانگر ضرورت توجه به رودمرزها در سراسر جهان مطابق با وضعیت کنونی است. مسئلهای که همواره بهطور محدود مورد توجه بوده است.
سابقهٔ تاریخی انتخاب رودها بهعنوان مرز در گذشته هرچه بوده است، مبرهن است در شرایط حال این سامانه با مجموعهای از مؤلفههای پویا مشکلات قابلتوجهی را در تعیین و صیانت از مرزها و همچنین اشتراک منابع آب بهدنبال خواهد داشت. هرچند تاکنون این مقوله مولد درگیریهای نظامی قابلتوجه نبوده است. اما از منظر حقوق بینالملل هر تغییر در مورفولوژی رودها دارای ویژگیهای منحصربهخود است. بهروز شدن معاهدات مرزی و معاهدات مرتبط با آب و مشخص ساختن مسئولیت کشورهای مستقیماً درگیر و اتخاذ خطوط مرزی پایدار و اقدام از طریق قوانین نرم غیررسمی مانند مذاکره و میانجیگری تا اقدامات رسمی منطقی بهنظر میرسد.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
سوگواری مردم بهرمان در منزل پدری آیتالله هاشمی رفسنجانی
موزه ریاست جمهوری رفسنجان؛ یادگار گران بهای سردار سازندگی
کرمان بر پشت اسب
کرمون گرام
روایت «پیام ما» از کلاسی که در جمعه تشکیل می شود زمزمه محبت
جازموریان
کرمان بر پشت اسب
دورهمی داستان نویسان استان کرمان در «دلفارد» و «جیرفت»
مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی جنوب کرمان در حاشیه همایش دو روزه داستان نویسان استان کرمان در جیرفت: همایش داستان نویسان در جهت برنامه ارتقای فرهنگی است
کرمان بر پشت اسب
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید