سایت خبری پیام ما آنلاین | مرگ پنهان دشت‌های آذربایجان غربی

فرونشست زمین خوی، سلماس و ارومیه را تهدید می‌کند

مرگ پنهان دشت‌های آذربایجان غربی

مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان غربی: میانگین فرونشست زمین در آذربایجان غربی به ۸ تا ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است





مرگ پنهان دشت‌های آذربایجان غربی

۹ آبان ۱۴۰۰، ۰:۰۰

برداشت بی‌رویه آب‌های زیرزمینی، ضخیم شدن لایه رسوبی، عملیات انسانی در سال‌های اخیر آذربایجان غربی را در معرض خطر فرونشست زمین قرار داده است. این استان روزگاری بسیار پرآب بود اما امروز در حالی که 80 درصد آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی استان مورد استفاده قرار می‌گیرد، کمبود آب به سفره‌های زیرزمینی این استان به ویژه در شمال آن رسیده و نوعی مرگ پنهان در آن رخ داده است. به تازگی مدیرکل زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمال‌غرب کشور اعلام کرده که پدیده خطرناک فرونشست زمین سه دشت خوی، سلماس و ارومیه را تهدید می‌کند.

بر اساس بررسی‌های سازمان زمین‌شناسی کشور، خشکسالی‌های پی‌در پی و تغییرات اقلیمی در سال‌های اخیر نرخ فرونشست زمین در کشور و مناطقی از استان آذربایجان غربی افزایش یافته است. مهر در گزارشی نوشته است که به عقیده کارشناسان زمین شناسی فرونشست زمین دو دلیل دارد که یکی منشأ طبیعی یا انسانی بوده و در دشت‌ها، نقش انسانی برجستگی بیشتری دارد، با توجه به اینکه ۸۰ درصد آب‌های زیرزمینی برای مصارف کشاورزی استان مورد استفاده قرار می‌گیرد، خطر فرونشست تدریجی در دشت‌های استان سالهاست آغاز شده و تداوم دارد.
هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند. زمانی که دشت از حالت طبیعی و تعادل خارج می‌شود آبیاری و زراعت کشاورزی با مشکل مواجه شده و علاوه بر آن، همه شریان‌های حیاتی مانند دکل‌های انتقال نیرو، مخابرات، راه‌سازی، ابنیه، سازه‌های مسکونی و کارخانه‌ها که در آن دشت قرار دارند، دچار آسیب شده و مشکلات بسیار مخرب اقتصادی و زیست محیطی در پی خواهد داشت.
پدیده فرونشست زمین که بر اساس مطالعات زمین شناسی به مرگ پنهان زمین مشهور است یکی از مخاطرات مهم برای طبیعت و بشر بوده و هم اکنون زیرساخت‌های شهری و برون شهری، راه‌ها و دیگر زیر ساخت‌های ۳ دشت استان آذربایجان غربی را تهدید می‌کند.
شناسایی ۱۶ محدوده ممنوعه در آذربایجان غربی
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هرسال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد که این امر خطر فرونشست زمین را تشدید می‌کند.
استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی استان آذربایجان غربی این استان ۲۳ محدوده مطالعاتی حوزه آب دارد که از این تعداد، ۱۶ محدوده ممنوعه بوده و هفت منطقه آزاد است. در سراسر استان برداشت آب از منابع زیرزمینی، کیفیت آب را پایین آورده است و این هم به خاطر کاهش سهم بخش کشاورزی از آب‌های سدهاست.
هادی قاسمی، مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان غربی درباره مسئله تهدید فرونشست زمین در آذربایجان غربی گفت: «استاندارد جهانی فرونشست زمین ۴ سانتیمتر است اما این میانگین در کشور و آذربایجان غربی به بیش از ۸ الی ۹ سانتیمتر می‌رسد که نشان دهنده وضعیت بحرانی است.»
او با اشاره به اینکه اجرای طرح‌های آبخیزداری بهترین راهکار برای جلوگیری از خطر فرونشست زمین است، به مهر توضیح داد: «اعتبارات اختصاص یافته به طرح‌های آبخیزداری استان بسیار ناچیز است که امیدواریم با روی کار آمدن استاندار جدید این مشکل به زودی برطرف شود.»
۴۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در آذربایجان غربی اجرایی شد
مدیرکل منابع طبیعی آذربایجان غربی همچنین با بیان اینکه در چهار سال گذشته در ۴۰۰ هزار هکتار طرح آبخیزداری در استان اجرایی شده است، عنوان کرد: «با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰ مترمکعب آب جدید تولید کرد، ضمن آنکه اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از ۶.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند.»
به گفته او با اجرای هر هکتار آبخیزداری می‌توان ۵۰۰ مترمکعب آب جدید تولید کرد، ضمن آنکه اجرای هر هکتار عملیات آبخیزداری از ۶.۵ تن فرسایش خاک و رسوب جلوگیری می‌کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اضافه کرد: «اجرای طرح‌های آبخیزداری به ویژه در این برهه، مهمترین و اساسی‌ترین راهکار در راستای توسعه استفاده بهینه از آب و خاک به ویژه در مناطقی نظیر استان ما است.»
قاسمی در ادامه عنوان کرد: «نوع و میزان بارش‌ها در سال‌های اخیر نسبت به دهه‌های ۶۰ و ۷۰ در کشور و استان تغییر یافته و با توجه به شرایط جغرافیایی باید طرح‌های آبخیزداری با هدف جلوگیری از فرسایش خاک و فرونشست زمین در استان تسریع یابد.»
او با اشاره به اجرای طرح‌های آبخیزداری در حاشیه شهرهای استان گفت: در شهر ارومیه منطقه بند، انعام و صدرا طرح‌های آبخیزداری اجرا و موجب کنترل سیلاب در این مناطق شد اما این طرح‌ها با اعتباری بالغ بر ۷ میلیارد تومان اجرایی شدند در حالی که رقم مورد نیاز ۹۰ میلیارد تومان بود.
اعتبارات طرح‌های آبخیزداری جوابگوی نیاز استان نیست
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی اعتبار مورد نیاز برای اجرای طرح‌های آبخیزداری در استان را ۱۹۰ میلیارد تومان عنوان و اضافه کرد: «امسال از محل اعتبارات محرومیت زدایی ۴۸ میلیارد تومان، از محل اعتبارات ملی ۲۰ میلیارد تومان و از محل اعتبارات استانی نیز ۲۰ میلیارد تومان در مجموع ۸۸ میلیارد تومان اختصاص یافته اما با توجه به نیاز استان جوابگو نیست.»
سلماس و کهریز ۲ دشت ممنوع و بحرانی
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری آذربایجان غربی با بیان اینکه سلماس و کهریز ۲ دشت ممنوع و بحرانی از نظر آب‌های زیرزمینی در استان هستند، گفت: «اختصاص اعتبارات مورد نیاز و اجرای طرح‌های آبخیزداری در این مناطق ضروری است.»
بر اساس اعلام شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی هر سال ۳۲ میلیون مترمکعب کسری آبخوان و اضافه برداشت از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در استان اتفاق می‌افتد این کسری طی حدود ۳۰ سال گذشته به ۹۳۰ میلیون متر مکعب کسری آبخوان رسیده است.
به بیان یاسر رهبردین، مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان غربی، در این استان آبخوان‌های دو منطقه دشت سلماس و کهریز ارومیه بحران افت کمیت و کیفیت دارند. همچنین فرونشست در دشت سلماس در شمال استان فوق بحرانی است و برای رسیدگی به آن، سد زولا را در مدار آب شرب سلماس آورده‌اند تا میزان مصرف سالانه حدود ۱۴ میلیون مترمکعب کمتر شود. همچنین منطقه کهریز ارومیه، یک منطقه ممنوعه و بحرانی دیگر در آذربایجان غربی، به لحاظ کیفیت آب دچار افت شده و به علت پایین آمدن تراز این منطقه از تراز دریاچه ارومیه و نفوذ آب به آن، کیفیت آب به مخاطره افتاده است.
این‌ها در حالی است که رییس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی آذربایجان غربی معتقد است که فعلا وضع استان بحرانی نیست، هر چند در حال حاضر وضعیت در دشت های خوی، نقده و میاندوآب به سمت بروز مشکل می‌رود.
به باور کارشناسان، با کاهش بارندگی ها و همچنین معضل دریاچه ارومیه، مدیریت آب‌های سطحی برای اختصاص حق آبه دریاچه و همچنین بخش کشاورزی ضروری است تا کشاورزان کمتر به کندن چاه روی آورند که در آن صورت، می‌توان با بهبود وضعیت سفره های زیرزمینی، از تداوم بروز پدیده فرونشست جلوگیری کرد و چه بسا سفره‌های زیرزمینی را روز به روز بالاتر آورد.
همچنین اصلاح الگوی کشت و کاهش سطح زیر کشت محصولات پرآب بر در کنار سایر اقدامات نظیر هوشمندسازی کنتورها و تجهیز اراضی به آبیاری نوین در کنار اقدامات رسانه‌ای برای آگاه‌سازی کشاورزان، می‌تواند نیازهای آبی این بخش را کاهش دهد.
برداشت بیش از حدمجاز از منابع آب زیرزمینی، ضخامت لایه رسوبی و ویژگی‌های مهندسی رسوبات از عوامل اصلی بروز فرونشست هستند.
تداوم خشکسالی، کاهش بارندگی و برداشت بی رویه از منابع آب زیرزمینی در دهه‌های اخیر باعث شده است که از ۶۰۶ دشت در کشور بیش از ۳۰۰ دشت ممنوعه شوند و در حالی که این دشت‌ها دچار وضعیت قرمز شده‌اند، بقیه دشت‌ها نیز شرایط مناسبی ندارند.

به اشتراک بگذارید:





مطالب مرتبط

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *