در این مراسم «شیوا دولت‌آبادی»، روانشناس و فعال حقوق کودک، با اشاره به اهمیت امضای کنوانسیون حقوق کودک در ایران گفت: «اشاعهٔ مفاد این پیمان‌نامه در کشور ما مغفول مانده و بومی نشده است.» به گفتهٔ او به‌این‌واسطه با وجود گذشت ۳۰ سال از پذیرش این تعهدنامه از سوی ایران، ما پیشرفت چندانی در احقاق حقوق کودکان نداشته‌ایم.

این درحالی‌است که به عقیدهٔ این روانشناس، توجه به منافع عالی کودک اولویت هر امری است: «قانون حمایت از کودکان که دو سال پیش تصویب شد، تصویری از یک سند رشد سالم و شایسته برای کودک را بین مفاد خود نهفته که درصورت اجرا، قابل تأمل است. البته همچنان در مقایسه با پیمان‌نامهٔ کنوانسیون حقوق کودک، جایگزینی بسیار ناقص است.» او در ادامه تأکید کرد که اگر این سند بومی و فراگیر شود، می‌تواند آثار ماندگاری داشته باشد.

 

روان‌نژندی در کمین کودکان تحت‌خشونت

دولت‌آبادی با تأکید بر اینکه شرایط نامناسب اقتصادی و اجتماعی به‌طور مستقیم بر سلامت روان کودکان تأثیر می‌گذارد، این پرسش را مطرح کرد که چطور در چنین شرایطی می‌توان انتظار داشت کودکان از سلامت روان برخوردار باشند و با ذخیره‌ٔ روانی از احساسات و عواطف سالم زندگی را پیش ببرند؟ این روانشناس همچنین با اشاره به آثار جنگ بر سلامت روان کودکان در غزه و منافع عالیهٔ آنها گفت: «احتمالاْ این کودکان به‌طرز معناداری در اواخر نوجوانی دچار افسردگی می‌شوند و گرایش به خودکشی در بین آنها بیشتر خواهد شد. همچنین کودکانی که شاهد خشونت‌های نظامی ضعیف‌تری هستند، شناخت اجتماعی پایین‌تری از میانگین مورد انتظار دارند و دچار روان‌نژندی می‌شوند.» 

 

ضرورت حذف تبعیض‌ها به‌نفع کودکان

او با اشاره به اینکه حذف تبعیض‌ها به‌عنوان یکی از اصول چهارگانه‌ٔ پیمان‌نامهٔ حقوق کودک باید در اولویت قرار بگیرد، دربارهٔ جایگاه حق بقا و رشد برای کودکان در ایران گفت: «هرچند نسبتاً دسترسی به خانه‌های بهداشت خوب است، اما دربارهٔ کیفیت رشد و تغذیهٔ کودکان در خانواده‌ها نگرانی‌هایی وجود دارد. تنگناهای اقتصادی و کاهش مصرف پروتئین، مشکل کندی عصبی را در کودکان به‌وجود می‌آورد و آنها را دچار کاهش سرعت عملکرد می‌کند.» 

او در ادامه با تأکید بر اهمیت حفظ عدالت به‌نفع کودکان، گفت که اهمیت عدالت مثل اهمیت اکسیژن برای زنده ماندن است: «بنابراین هر چه تفاوت انسان‌ها در خاستگاه آنها بیشتر و به‌تبع آن نشانه‌های تبعیض علیه‌شان بیشتر باشد، سلامت روان آنها کمتر خواهد بود.» به گفتهٔ او ازاین‌رو تکثر فرهنگی ایران موضوع مهمی است که باید در کتب آموزشی مورد توجه قرار گیرد؛ چراکه تعاملات اجتماعی در رشد باکیفیت نقش بسزایی دارد.

او درنهایت با اشاره به ماده ۱۲ پیمان‌نامه دربارهٔ حق شنیده شدن و حق ابراز خود و دسترسی به عقاید متفاوت گفت نپذیرفتن این اصل باعث شده است رفتارهای مناسب انسان‌دوستانه و پیوندساز و پیوندجو برقرار نشود.

 

تعاملات اجتماعی کودک باید به رسمیت شناخته شود

همچنین «علی صاحبی»، روانشناس و مربی ارشد مؤسسهٔ بین‌المللی ویلیام گلسر در ادامهٔ این مراسم به اهمیت ارتباطات اجتماعی و نقش آن در ارتقای سلامت روان کودکان پرداخت و گفت: «تعاملات اجتماعی که یکی از عوامل رشد کودک است و به‌طور مستقیم با به رسمیت شناختن دیگران و درونی‌سازی بسیاری از مفاهیم در ارتباط است. از این جهت فقط در این بستر است که کودک می‌آموزد که او مرکز جهان نیست و یک نفر است در میان دیگران و بیش از هر چیز، موجودی اجتماعی و وابسته است.» 

به عقیدهٔ این استاد دانشگاه، تأکید خانواده‌ها و مدارس بر برتری نمره، شرکت در المپیادها، رقابت و برتری‌جویی‌ سبب شده است جنبه‌های بسیار مهمی از پیوندجویی انسان مورد غفلت قرار بگیرد: «اگر کودکان نتوانند به نیاز خود به ارتباط پاسخ درستی دهند، سلامت روان خود را از دست می‌دهند؛ چراکه امتحانات و مصاحبه‌ها بیشتر بر تحول شناختی و ‌رفتاری کودکان متمرکز است و جامعه‌پذیری و پیوندهای مبتنی‌بر رفاقت، شفقت‌ورزی و مهربانی با یکدیگر را مورد توجه قرار نمی‌دهند. درصورتی‌که شخصیت انسانی باید از طریق کنش متقابل و تعامل با دیگری و جامعه شکل بگیرد.»

 

صاحبی همچنین کیفیت روابط فرد با اطرافیان را تعیین‌کنندهٔ کیفیت زندگی او دانست و گفت: «پژوهش‌های عصب‌شناسی، روانشناسی بالینی، روانشناسی تحول و روانشناسی اجتماعی نشان می‌دهد سلامت روان انسان به‌عنوان یک موجود پیوندجو، در گروی روابط اجتماعی اوست. به‌این‌ترتیب، هرچه افراد روابط باکیفیت‌تر، غنی‌تر، بهتر، قابل پیش‌بینی و باثبات‌تری داشته باشند، می‌توانند از نشاط و ‌سرزندگی بیشتری برخوردار شوند. اعتماد فرد به دیگری و اعتماد دیگری به او موجب می‌شود در تمام مقیاس‌های رشد و سلامت روانی پیشرفت اساسی داشته باشد.»

او دربارهٔ اینکه برای سلامت روان کودک در آینده چه‌کاری باید کرد؟ گفت: «باید تا حد امکان آموزش داد و نظارت و تشویق کرد تا کودک روابط و چگونگی آن با اطرافیان را به‌عنوان یکی از ضروریات زندگی تلقی کند و بر این موضوع آگاه باشد که نوع‌دوستی و کمک به دیگران تا چه اندازه می‌تواند به خود او کمک کند؛ چراکه وقتی فرد اجتماعی می‌شود و می‌داند چگونه ارتباط برقرار کند و چگونه ارتباط را حفظ کند، اندیشه‌ورز می‌شود.» او با اشاره به اصول اندیشه‌ورزی توضیح داد: «کودک باید بتواند ارتباط برقرار کند و آن را حفظ کند و اجازهٔ شک کردن بی‌حد‌ومرز داشته باشد تا بدون ترس بپرسد و در کسب اطلاعات نباید تک‌مرجعی باشد تا به‌این‌ترتیب سلامت روانش تضمین شود.»

 

نهادهای مدنی حامی آموزش کودکان تقدیر شدند

در پایان این مراسم مؤسسهٔ دارالاکرام در راستای مسئولیت اجتماعی و حمایت از آموزش کودکان و نوجوانان در معرض خطر ترک تحصیل از برندگان چهارمین «جایزهٔ سالانهٔ الفبای فردا» تقدیر کرد. هیئت اجرایی چهارمین جایزهٔ سالانهٔ الفبای فردا از میان ۵۲ اثر ارسالی ۲۲ اثر را کاندیدای ورود به مرحلهٔ نهایی کردند و در پایان براساس معیارها و شاخص‌های اعلام‌شده «علی جعفرآبادی» را در بخش فعالان رسانه، «اسماعیل آذری» را در بخش شهروندان کنشگر و «انجمن حمایت از کودکان کار» را در بخش نهادهای مدنی به‌عنوان برگزیدگان چهارمین دورهٔ این جایزه معرفی کردند. همچنین این مؤسسه از راه‌اندازی سامانهٔ «مدادان» که امکان آموزش را در بستر آنلاین برای تمام افراد فراهم می‌کند، خبر داد.