می‌گویند «ناصرالدین‌شاه قاجار» هر وقت به فرنگ می‌رفت برای خود طبیب خارجی می‌آورد. بعدها که امیرکبیر دارالفنون را تأسیس کرد، دو طبیب اروپایی به دانشجویان ایرانی طب نوین آموختند و برخی از این دانشجویان بااستعداد برای تحصیل طب راهی فرانسه شدند تا ایران صاحب پزشک شود.

هرچند حالا بیمارستان «سینا» به‌عنوان یکی از بیمارستان‌های آموزشی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و یکی از مراکز جراحی به‌ویژه در موارد تروما در ایران همچنان فعال است، اما دومین بیمارستان یعنی «مسیح» تخریب شد و دیگر اثری از آن به جا نمانده است 

این بیمارستان در سال ۱۳۸۲ به‌عنوان اثر ملی به ثبت رسید، اما مالک که اصرار به تغییر کاربری بیمارستان داشت، اوایل دههٔ ۱۳۹۰ با شکات در دیوان عدالت اداری آن را از فهرست آثار ملی خارج کرد و از همین زمان حوادثی مانند زلزله ۱۳۹۶، سیل ۱۳۹۸ و آتش‌سوزی عمدی ۱۳۹۸حساسیت دربارهٔ این اثر را زیاد کرد. 

دستگاه قضایی ناچار به صدور حکمی مبنی‌بر احیا و جلوگیری از تخریب بیمارستان شد و تیر ۱۳۹۹ به مالک ساختمان هشدار داد که حق تخریب یا آسیب زدن به این بنا را ندارد و درنهایت با پیگیری میراث‌فرهنگی و فعالان این حوزه، بیمارستان برای بار دوم در مرداد ۱۳۹۹ در فهرست آثار ملی ثبت شد. این بیمارستان اما باز هم در مرداد ۱۴۰۰ دچار آتش‌سوزی شد که این بار، رئیس یگان حفاظت میراث‌فرهنگی کرمانشاه اعلام کرد این آتش‌سوزی به‌دلیل آتش گرفتن دو مبل کهنه صورت گرفته و عمدی نبوده است.

سرنوشت غمبار این بیمارستان به همین جا ختم نمی‌شود و به‌دلیل اصرار مالک برای تخریب و تغییر کاربری و همکاری نکردن با میراث‌فرهنگی، بیمارستان بدون احیا و بازسازی به حال خود رها شد تا جایی که حتی در و پنجره‌های آن به سرقت رفت. سال ۱۴۰۱ «داریوش فرمانی»، مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری کرمانشاه، اعلام کرد این بنا به مرمت اضطراری نیاز دارد و این اداره به‌دنبال حصول توافق با مالک بنا برای انجام این کار و سپس احیای ساختمان بیمارستان و ارائهٔ طرح درآمدزایی از آن است؛ پیگیری‌ای که به نتیجه نرسید و همین چند روز پیش خبر رسید مالک بنای بیمارستان را تخریب کرده است.

 واکنش اولیهٔ میراث‌فرهنگی

خبر تخریب بیمارستان ثبت ملی «مسیح» در روز چهارشنبه، ۲ خرداد، منتشر شد و معاون میراث‌فرهنگی کرمانشاه در گفت‌وگو با «ایسنا» اعلام کرد این بنای تاریخی بااستفاده از بیل مکانیکی تخریب شده است. آن‌طورکه «کیومرث خانی لعل‌آبادی» گفته بود مالک بنا طی دو سه سال گذشته با شکایت در دیوان عدالت اداری به‌دنبال خروج مجدد این بنا از فهرست آثار ثبت‌ملی‌شدهٔ ایران بود که موفق به این کار نشد و به‌نظر می‌رسد با در دست داشتن همین شکایت توانسته از شهرداری مجوز تخریب آن را بگیرد.

 تکذیب شهرداری

پس از آن «سیروس رضایی»، معاون شهرسازی شهرداری منطقه چهار کرمانشاه در روز جمعه، ۴ خرداد، اعلام کرد: «سازه‌ای به‌شکل ساختمان وجود ندارد که نیاز به صدور مجوز تخریب داشته باشد و فقط چند دیوار ایستاده و یک زیرزمین مخروبه که جای کارتن‌خواب‌ها و افراد بی‌خانمان شده، از بیمارستان مسیح بر جای مانده است. متأسفانه این بنای تاریخی طی سالیان گذشته به‌دلیل بی‌توجهی تخریب شد و فقط چند پله و چند دیوار بدون سقف از آن به‌جا مانده است و تأسف‌بارتر اینکه نه به مالک اجازهٔ بازسازی داده می‌شد و نه اداره‌کل میراث‌فرهنگی خودش بازسازی می‌کرد و فقط می‌گفت دست نزنید. 

ما در قبال جان مردم مسئولیم. بنابراین، برای رفع خطر این چند دیوار قدیمی مجوز جهت رفع خطر صادر کردیم. براساس بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها، شهرداری موظف به جلوگیری و رفع خطر از تمام بناهای خطرآفرین است. ساختمان (بیمارستان مسیح) مخروبه و خطرآفرین بود و هر لحظه ممکن بود اتفاق ناگواری برای کسی رخ دهد؛ بنابراین مجوز رفع خطر صادر کردیم.»

 شکایت کردیم

مدیرکل میراث‌فرهنگی کرمانشاه که پیش‌از‌این در اظهارنظری گفته بود «از عوامل تخریب بیمارستان مسیح کرمانشاه شکایت می‌کنیم و بیمارستان تخریب‌شدهٔ مسیح باید عیناً ساخته شود.» حالا به «پیام ما» می‌گوید: «بیمارستان مسیح ثبت ملی شده بود و مالک با پیگیری‌های زیاد یک بار آن را از فهرست ثبت ملی خارج کرد که بعد از این خروج، بیمارستان آسیب زیادی دید و شاید حدود یک‌سوم بیمارستان در همین دوران تخریب شد. با پیگیری‌های میراث‌فرهنگی دوباره باقی‌ماندهٔ بیمارستان ثبت ملی شد. بعد از ثبت، ما پیگیری‌های زیادی از مالک و وکیل داشتیم که بنا را احیا و بهره‌برداری و حتی به سرمایه‌گذار واگذار کنیم، اما متأسفانه مالک هیچ انگیزه و تمایلی برای این کار نداشت و تمام تلاشش تخریب اثر بود.»

«داریوش فرمانی» با بیان اینکه مالک دوباره به دیوان عالی شکایت کرده است و با همین شکایت توانسته رأی شهرداری را بگیرد، توضیح می‌دهد: «ما اطلاع نداشتیم ایشان شکایت کرده است. براساس همین شکایت، دیوان رأی داده بود تا شهرداری پروانهٔ بهره‌برداری صادر کند. شهرداری هم مجوز داده بود و مالک با همین مجوز توانست بقیهٔ بیمارستان نیمه‌مخروبه را تخریب کند.»

او ادامه می‌دهد: «بلافاصله که مطلع شدیم رفتیم جلوی کار را بگیریم، اما گفتند مجوز دارند. ما دوباره به دیوان و شهرداری شکایت کرده‌ایم و پیگیری قضائی ماجرا از مراجع ذی‌ربط در حال انجام است. بنابر قوانین میراث‌فرهنگی اگر اثری تخریب شود، باید عین‌به‌عین بازسازی شود و پیگیر هستیم مجوز بازسازی را بگیریم.»

فرمانی همچنین در پاسخ به شهرداری کرمانشاه که صدور مجوز تخریب را تکذیب کرده بود، تصریح می‌کند: «وقتی پروانهٔ ساخت برای بنا صادر می‌کنند، چه معنی می‌دهد؟ اسناد مجوزی که شهرداری برای مالک صادر کرده موجود است.»

**

سال ۱۴۰۰ اعلام شده بود میراث‌فرهنگی برای بازسازی و مرمت این بنا به ۹ میلیارد تومان اعتبار نیاز دارد که درصورت موافقت مالک به یک پروژهٔ اقتصادی تبدیل شود. آذر سال ۱۴۰۲ هم «داریوش فرمانی» مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کرمانشاه بار دیگر اعلام کرده بود «متأسفانه با همهٔ تلاش‌ها و رایزنی‌هایی که شده است، مالک انگیزه‌ای برای ثبت و نگهداری این اثر ارزشمند ندارد. این بنا با توجه با مالکیت خصوصی نیازمند همکاری و رضایت مالک برای مرمت و بازسازی است. ما در هر صورت آمادهٔ همکاری با مالک هستیم. حتی اگر بخواهد برای کاربری هتل و…  سرمایه‌گذاری کند، موافقت اصولی و مجوزهای آن با رعایت ضوابط میراث‌فرهنگی در بازسازی بنا در کمترین زمان ممکن انجام می‌شود. درصورت همکاری مالک در بازسازی آمادهٔ پرداخت کمک‌های بلاعوض و معرفی برای تسهیلات احیای بنا و سرمایه‌گذاری هستیم.» با همهٔ این تلاش‌ها و رایزنی‌ها اما سرنوشت بیمارستان «مسیح» تخریب بود.