|پیام ما| گردوغباری که از زمین‌های خشکیده پشت مرز‌ها بلند می‌شد و به چشم مردم می‌رفت، سرانجام مسئولان ارشد 10 کشور همسایه را راهی ایران کرد. اجلاس منطقه‌ای که از اردیبهشت ماه امسال برای حل مشکل کانون‌های خارجی گرد و غبار، وعده‌اش را دادند حالا به پایان رسیده است. اما آورد این مذاکرات چه بود؟ آخرین خبر امضای یادداشت تفاهم میان ایران و عراق است؛ دومین منشا غبار ایران. غایب بزرگ این اجلاس اما عربستان بود که با مساحتی بالغ بر ۹۰ میلیون هکتار دارای بیشترین سطحی است که به عنوان منشا اصلی گرد و خاک بر کشور ما تاثیر می‌گذارد.

بعد از شدت گرفتن غبار، رئیس جمهور، سازمان محیط زیست را مکلف کرده بود به همراه دیگر دستگاه‌های ذیربط از طریق دیپلماسی و مجامع بین‌المللی و نیز تعامل با کشورهای همسایه، رفع مشکل ریزگردها را مجدانه پیگیری کند. این علی سلاجقه، رئیس سازمان محیط زیست را راهی عراق و سوریه و کویت و شرکت در نشست سفرای 15گانه کرد. این پیش‌درآمد اجلاس 21 تیر بود. در این اجلاس ابراهیم رئیسی هم چهار پیشنهاد را مطرح کرد: تاسیس یک سازوکار و سازمان در قالب اتحادیه منطقه‌ای، ایجاد صندوق مالی به‌عنوان پشتوانه مالی اقدامات اجرایی، لزوم انجام نوعی از تقسیم کار بین کشورهای عضو و تشکیل دبیرخانه این اتحادیه برای پیگیری مصوبات.
جزئیاتی درباره تفاهم با عراق
روز پنج‌شنبه یادداشت تفاهم همکاری برای مقابله با توفان‌های گرد و غبار به امضای رییس سازمان حفاظت محیط زیست ایران و وزیر محیط زیست عراق رسید. سلاجقه در دیدار با وزیر محیط زیست عراق، یکی از اهداف برگزاری نشست منطقه‌ای وزرای محیط زیست را ایجاد همگرایی و همسویی بین کشورهای دوست و برادر عنوان کرد و افزود: «این نشست نقطه شروعی بر تلاش مشترک برای حل مشکلات محیط زیستی منطقه غرب آسیا بود.»
رییس سازمان حفاظت محیط زیست عنوان کرد: «در بحث تثبیت محیط‌های منشا گرد و غبار، روش‌های مختلف و نظرات کارشناسی گوناگونی وجود دارد. بنابراین باید با تبادل نظر هیات‌های کارشناسی، بهترین روش‌ها انتخاب و اجرایی شوند.» او گفت: «ما در سال‌های گذشته برای تثبیت خاک در محیط‌های منشا گرد و غبار از مالچ‌های نفتی استفاده می‌کردیم که البته خسارات محیط زیستی هم به دنبال داشت، اما در سال‌های اخیر با کمک دانشمندان و شرکت‌های دانش‌بنیان ایرانی، چندین مالچ دوستدار محیط زیست آماده شده است.» به گفته او این مالچ‌ها هم در شرایط آزمایشگاهی، هم در شرایط میدانی و هم در درجه حرارت‌های مختلف نتایج خوبی داشته است، ضمن اینکه از نظر فنی، اقتصادی و محیط زیستی نیز نسبت به مالچ‌های نفتی مزیت بیشتری دارند. معاون رییس جمهور در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به روابط حسنه دو کشور ایران و عراق، بر لزوم تبادل تجربیات محیط زیستی دو کشور تاکید کرد و گفت: «موضوع توفان‌های گرد و غبار، کشورهای ما را تحت‌الشعاع قرار داده و برای شهروندان ما مشکلات جدی به وجود آورده است که باید با مشارکت یکدیگر بر این معضل غلبه کنیم.» سلاجقه با اشاره به طرح ایجاد پارک صلح و دوستی بین دو کشور که اجرای آن با ظهور گروه داعش متوقف ماند، از تمایل ایران برای ایجاد و توسعه این پارک خبر داد. او تاکید کرد: «آمادگی داریم روابط خود را با شما در همه زمینه‌ها از جمله موضوعات محیط زیستی ارتقا دهیم.» در ادامه این دیدار، جاسم عبدالعزیز حمدی، وزیر محیط زیست عراق با تشکر از میزبانی خوب ایران برای نشست منطقه‌ای وزرای محیط زیست، گفت: «پس از سفر سلاجقه به بغداد، باب جدید همکاری‌های محیط زیستی بین دو کشور ایران و عراق گشوده شد.»
او با بیان اینکه حضور رییس جمهوری اسلامی ایران در نشست منطقه‌ای وزرای محیط زیست نشان از اهمیت بالای موضوعات محیط زیستی برای مسئولان ارشد ایرانی دارد، تاکید کرد: «ما از همه نتایج و تصمیماتی که در این نشست حاصل شد، حمایت می‌کنیم چون بستر مناسبی برای همکاری بین کشورها به وجود می‌آورد.» وزیر محیط زیست عراق، بحث انتقال تجربیات و تبادل کارشناسان را دارای اهمیت بسیار زیاد توصیف کرد و افزود: «مباحث مربوط به تفسیر اطلاعات آب و خاک و مدیریت پدیده گرد و غبار از مهم ترین محورهای این همکاری است.»
عبدالعزیز حمدی عنوان کرد: «توفان‌های گرد و غبار و پدیده بیابان‌زایی، اثرات زیان‌باری بر سلامتی مردم منطقه دارد، اما می‌توان در سایه تعامل و همکاری متقابل، این مشکلات را کنترل کرد.» او خواستار همکاری با کشورمان در بحث تربیت کارشناسان و کادرسازی برای مدیریت چالش‌های محیط زیستی شد.
در پایان این دیدار، یادداشت تفاهم همکاری در زمینه مقابله با توفان‌های گرد و غبار به امضای رییس سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی ایران و وزیر محیط زیست جمهوری عراق رسید.
غبار، مخاطره همه کشورهاست
سوریه با 4 میلیون هکتار سومین منشا غبار ایران است. پس از سفر سلاجقه و هیئت همراه به سوریه در نهم خرداد ماه سال جاری، بین دو کشور تبادل نظر انجام شد. بعد از اجلاس اخیر از سوریه و اقداماتش برای کنترل غبار خبری نبوده اما هفته پیش که حسین مخلوف، وزیر اداره محلی و محیط زیست سوریه به ایران آمده بود به ایرنا گفت: «از سال ۲۰۰۶ در زمینه محیط زیست برنامه‌هایی در سوریه آغاز شده بود که اگر در همکاری با ایران، تثبیت شود و به یک برنامه اجرایی برسد، امکان بهره‌مندی از تجارب طرفین را در مقابله با ریزگردها که بر سلامت انسان، جامعه، اقتصاد و پوشش گیاهی تأثیر منفی دارد، فراهم می‌کند.»
بعد از سوریه، یمن، کویت و امارات متحده عربی در منطقه غرب آسیا و آسیای میانه کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهند. یک روز پیش از تفاهم با عراق، رییس سازمان حفاظت محیط زیست گفت: «دو کشور ایران و امارات تجارب خوبی درباره مدیریت چالش‌های محیط زیستی دارند که ‌می‌توانند این تجربیات را با یکدیگر به اشتراک بگذارند، هرچند تحریم‌های ظالمانه غرب ما را از یک سری همکاری‌های بین‌المللی بازداشت اما تلاش کردیم با تکیه بر جوانان غیور، باهوش و دانشمند خود در قالب شرکت‌های ‌دانش‌بنیان، خیلی از مشکلاتمان را حل کنیم و آماده ارائه خدمت به کشورهای دوست و برادر هم هستیم. مسئله گرد و غبار یک مخاطره برای همه کشورهای منطقه است، ما ‌می‌توانیم در قالب یک کنوانسیون منطقه ای، تصمیمات اتخاذ شده در نشست امروز را عملیاتی کنیم.» همچنین مریم المهیری، وزیر تغییر اقلیم و محیط زیست امارات متحده عربی گفت: «از حضور در ایران و شرکت در نشست منطقه ای وزرای محیط زیست، خوشحالم و از میزبانی ایران برای برگزاری این نشست تشکر می‌کنم. ما ‌می‌توانیم تجارب و راه حل‌های خود را برای مدیریت چالش‌های محیط زیستی با یکدیگر به اشتراک بگذاریم و به تبادل دستاوردهای علمی و تحقیقاتی خود در این زمینه بپردازیم.»
دیروز سلاجقه در گفت‌وگو با ایرنا درباره میزبانی این اجلاس گفت: «در یک بازه زمانی ۴۰ روزه توانستیم ۱۰ کشور همسایه را برای حضور در این همایش دعوت کنیم و این نشست در تراز عالی یعنی با حضور ۶ وزیر، دو معاون وزیر و هیأت‌های عالی‌رتبه با حضور رئیس جمهور همراه بود.» به گفته او خروجی‌های این نشست در قالب اعلامیه، نقطه شروع ارتباطات بین‌المللی خواهد بود. سلاجقه از سوی دیگر به انتظار افکار عمومی برای عملیاتی کردن تصمیمات نشست وزیران اشاره کرد و در نهایت گفت: «آمادگی داریم با استفاده از تجارب کشورهای عضو، اولین گام‌های میدانی و عملیاتی را برداریم.»
این نشست در حالی نقطه شروع ارتباطات بین‌المللی خوانده می‌شود که پیش از این برقراری این ارتباط برای گفت‌وگو درباره مسئله گردوغبار در عمل با موفقیت همراه نبوده است. رئیس سازمان محیط زیست چندی پیش درباره شکست گفت‌وگوهای پیشین به مذاکرات با ترکیه اشاره کرده و گفته بود: «شاید عدم حضور مطلوب ما در برخی از نشست‌های بین‌المللی موجب شده است که گفتمان بین‌المللی و مرجعیت علمی در جهان با استناد به داده‌هایی که کشورهای دیگر همچون ترکیه ارائه می‌دهند، انجام شود و شاید اگر خودمان حضور مطلوبی داشتیم و داده‌های خود را ارائه می‌دادیم، شرایط بهتری فراهم می‌شد.»