حقابه هامون به مثابه اهرم فشار افغانستان
مقامات سازمان ملی تنظیم امور آب افغانستان چهارشنبه هفته گذشته از آبگیری سد کمالخان در ولایت نیمروز این کشور خبر دادند. هدف از آبگیری این سد که با هزینهای بالغ بر 200 میلیوندلار ساخته شده، قرار است که آب سرریز رودخانه هیرمند را مهار کرده و مدیریت کند
۱۸ بهمن ۱۳۹۹، ۹:۱۴
مقامات سازمان ملی تنظیم امور آب افغانستان چهارشنبه هفته گذشته از آبگیری سد کمالخان در ولایت نیمروز این کشور خبر دادند. هدف از آبگیری این سد که با هزینهای بالغ بر 200 میلیون دلار ساخته شده، قرار است که آب سرریز رودخانه هیرمند را مهار کرده و مدیریت کند. به این ترتیب بیم آن میرود که سهم حقآبه ایران از رودخانه هیرمند که پیشتر نیز به میزان غیرقابل قبولی پرداخت میشد، با ساخت این سد به حداقل برسد.
اختلافات افغانستان و ایران بر سر منابع آبی مشترک ریشه در 150 سال پیش دارد؛ زمانی افسر انگلیسی مرز میان ایران و افغانستان را در امتداد شاخه اصلی رودخانه هیرمند کشید و اختلافی دهها ساله را میان دو کشور کلید زد. در سال 1317 رضا شاه پهلوی و دولت محمد زائر شاه در افغانستان معاهدهای تقسیم آب رودخانه هیرمند را امضا کردند اما این افغانستانیها بودند که نتوانستند آن را در داخل به تصویب نهایی برسانند.
در سال 1326 تلاش دیگری برای حل اختلافات آبی میان دو کشور، این بار در واشنگتن، صورت گرفت. آمریکا به عنوان میانجی دو کشور پیشنهاد کرد یک کمیته سه نفره از طرف ایران و افغانستان ایجاد شود تا آنها موضوع را بررسی کرده و پیشنهادات خود را ارائه دهند. در نهم اسفند سال 1329، کمیته دلتای رودخانه هیرمند گزارش خود را ارائه کرده و اعلام کرد سهم ایران از آب رودخانه هیرمند برابر با 22 متر مکعب در ثانیه است. اما ایران این گزارش را رد کرده و سهم بیشتری درخواست کرد. در نتیجه روند طولانی مذاکرات آغاز شد. اسدالله علم، وزیر دربار محمد رضا شاه پهلوی در خاطرات خود در سال 1347 نوشته افغانستان پیشنهاد کرده به این حقآبه بیشتری از هیرمند بدهد اگر ایران بپذیرد که دسترسی افغانها به بنادر چابهار و بندرعباس را تسهیل کرد و در زمینه توسعه اقتصادی به افغانستان کمک کند.
چهار سال بعد یعنی در سال 1351، امیرعباس هویدا، نخست وزیر وقت ایران و محمد موسی شفیق همتای افغانش توافقنامهای را امضا کردند که طبق آن توافق شده بود آب هیرمند به میزان 22 متر مکعب در هر ثانیه به ایران سرازیر شود. و قرار شد علاوه بر این مقدار، 4 متر مکعب نیز در سالهای آبی نرمال به ایران داده شود اما ایران پذیرفت پول این میزان آب را بپردازد. در مقابل ایران نیز پذیرفت دسترسی افغانستان به بندر عباس و بندر چابهار را بدون هیچ پیششرطی تسهیل کند. اما این توافق نیز در هر دو کشور نه تصویب نهایی شد و نه اجرایی. ابتدا در سال 1351 در افغانستان کودتا شد و در سال 1358 نیز ایران شاهد انقلاب اسلامی و سقوط محمدرضا شاه پهلوی بود. در سالهای بعد نیز اشغال افغانستان توسط نیروهای روس پیش آمد و در نهایت در سال 1995 نیز طالبان در افغانستان به قدرت رسید و سرنوشت افغانستان با ناآرامی و آشوب گره خورد.
واقعیت این است که ایران و افغانستان یک بار برای همیشه باید این جنس از اختلافات خود را حل و فصل کنند. دو کشور به لحاظ مرزی اختلافی با یکدیگر ندارند اما به نظر میرسد که اختلافات طرفین در خصوص سهم هر یک از آب رودخانه هیرمند در حال تبدیل شدن به معضلی جدی در روابط دو کشور است. هر دو کشور از خشکسالی، اثرات و آسیبهای تغییرات آب و هوایی و نبود نظام مدیریت منابع آب رنج میبرند. هر دو کشور نخستین گام در مدیریت منابع آب را سد سازی میدانند. هر دو کشور به حفر چاههای عمیق بدون داشتن پشتوانه پژوهشی روی آوردهاند. هر دو کشور به سمت انتقال منابع آب رفتهاند، هر دو کشور هیچ اقدامی در خصوص اصلاح روشهای کشاورزی صورت نمیدهند. در چنین شرایطی است که طرفین همه توان خود را به بهرهکشی از آب هیرمند معطوف کردهاند. بدیهی است که هر کشور باید سهم عادلانه و منصفانه خود را از آب رودخانه هیرمند داشته باشد.
به نظر میرسد تنها راهی که پیش پای دو کشور قرار دارد حرکت به سوی مدیریت هوشمندانه منابع آب و استفاده از کمکهای بینالمللی برای حل و فصل اختلافات است. در غیر اینصورت به نظر میرسد، تنش در روابط دو کشور بر سر منابع آبی افزایش مییابد. در نخستین گام طرفین باید بر روی توافقی که میان خود امضا کردهاند به نتیجه رسیده و آن را شفافسازی کرده و تثبیت کنند. این گامی حیاتی برای آغاز روند حل اختلافات است. در ادامه طرفین باید در مدیریت منابع آبی خود نظاممند عمل کنند. عدم مدیریت در منابع آبی در داخل است که موجب میشود یکی از طرفین از دادن حقابه به طرف مقابل امتناع کند چرا که تمایل دارد هدر رفت منابع آبی خود به دلیل عدم مدیریت صحیح را از حقآبه دیگری جبران کند. طرفین باید به این نتیجه برسند که راهحل پایدار برای این اختلاف، آن راهحلی است که منافع هر دو طرف به میزانی متعارف و منصفانه تامین کند. بدون در نظر داشتن چنین رویکردی، دستیابی به توافق بعید به نظر میرسد. به نظر میرسد در حال حاضر موضوع حقآبه دو کشور از هیرمند، یکی از مهمترین موضوعات مورد اختلاف میان ایران و افغانستان است. هر چند دو کشور در خصوص آب هریرود هم اختلافاتی با هم دارند. چنانچه این موضوع در بستری کارشناسی و دیپلماتیک حل نشود و آنگونه که افغانستان عمل میکند، به موضوعی برای رجزخوانی، شعارهای سیاسی، تازهکردن زخمهای حاصل از سوءتفاهمهای تاریخی بدل شود، هر دو طرف متضرر خواهند شد اما در این میان کشوری بیشتر آسیب میبیند که از قدرت ژئوپلیتیکی کمتری برخوردار است. از این منظر و در همین راستا اظهاراتی نظیر سخنان آقای اشرف غنی احمدزی در سال 1394 که در سفارت افغانستان ایراد شد، چنانچه مبنای سیاستهای افغانستان باشد، تنشهای آینده میان دو کشور بعید نخواهد بود. غنی در آن زمان گفته بود: «کابل در مواجهه با کشورهای همسایه در موضع ضعف نیست. کشورهای همسایه هم به افغانستان احتیاج دارند. ما برای حل مشکل مهاجران به تهران التماس نکردهایم. نیازی به التماس نیست». در ادامه غنی نه به موضوع هیرمند بلکه در سخنانی عجیب به موضوع رودخانه هریرود اشاره کرده و گفت:«اگر دولت ایران برای حل معضل مهاجران اقدام نکند، کابل هم نیازی نمیبیند به خواستههای ایران در رابطه با حقآبه ایران ترتیب اثر دهد. کابل در مواجهه با کشورهای همسایه در موضع ضعف نیست و کشورهای همسایه هم به افغانستان احتیاج دارند. اگر ایران به اخراج مهاجران افغان ادامه بدهد، افغانستان تمام روابط بازرگانی خود با این کشور را قطع خواهد کرد». این سخنان نشان میدهد که آقای اشرف غنی ابایی ندارد از اینکه نه تنها در موضوع رودخانه هیرمند، بلکه در خصوص رودخانه هریرود نیز جبههای دیگر را در مقابل ایران باز کند. در واقع افغانستان موضوع آب را اهرم فشاری در روابطش با ایران میبیند و نمیتوان از این اقدام چالش برانگیز چشمپوشی کرد.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
![هوای تهران در وضعیت نارنجی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/آلودگی-هوا-2.jpg)
هوای تهران در وضعیت نارنجی
![رگبار تابستانی در برخی استانها](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/رگبار-باران.jpg)
رگبار تابستانی در برخی استانها
![همکاری برای نجات یوز](https://payamema.ir/pubfiles/2024/03/یوزپل-jpg.webp)
همکاری برای نجات یوز
![بیمه تکمیلی معلمان مدارس غیردولتی از سال تحصیلی آینده](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/معلمان-حق-التدریسی-jpg.webp)
بیمه تکمیلی معلمان مدارس غیردولتی از سال تحصیلی آینده
![ازهیچ نامزدی طرفداری نمیکنیم](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/سازمان-حفاظت-محیطزیست.webp)
اطلاعیه انتخاباتی سازمان حفاظت محیطزیست:
ازهیچ نامزدی طرفداری نمیکنیم
![افزایش دما و «ازن» در تهران](https://payamema.ir/pubfiles/2023/12/sun-heat-los-angeles-skyline-jpg.webp)
افزایش دما و «ازن» در تهران
![لاشه بیل مکانیکی بدون راننده پیدا شد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/شازند.webp)
روز هفدهم عملیات جستوجو در معدن شازند
لاشه بیل مکانیکی بدون راننده پیدا شد
![طوفان «بریل» جزایر کارائیب را درنوردید](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/جزایر-کارائیب.jpg)
طوفان «بریل» جزایر کارائیب را درنوردید
![بارشها در تهران آب رفت](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/باراان-تهران.jpg)
بارشها در تهران آب رفت
![هوای ناسالم در سه شهر خوزستان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/خوزستان.jpg)
هوای ناسالم در سه شهر خوزستان
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید