گردشگران را از روستایی در سمنان که جزو محدودیت‌های کرونا نبود، بیرون کردند

تعقیب مسافران قلعه‌بالا

22 مهر دادگاه عمومی بیارجمند اعلام کردکه اقامتگاه‌ها حداقل برای دوهفته تعطیل شوند و حکم از فردای آن روز اجرا شد.

فاطمه باباخانی | خودش را داخل خانه انداخت، با تعجب نگاهش کردند،‌ گفت باید جایی پنهان شوند،‌ ساک و اسباب‌شان را هم جایی بگذارند تا دیده نشود،‌ ماموران رسمی و غیررسمی کوچه به کوچه می‌‌گشتند و خیلی طول نمی‌کشید که به آن‌ها برسند. تلاش‌شان موفقیت‌آمیز بود. احتمالا تا سال‌ها از این می‌گویند که چطور توانستند خودشان را مخفی کنند. بقیه اما فکر فرار در سرشان نبود،‌ همین‌جور در روستا قدم می‌زدند که به ماموران برخوردند. بعد از آن‌ها خواستند اسباب و اثاث‌شان را جمع کنند‌ و بروند. آنچه می‌خوانید برشی از یک فیلم جنایی نیست بلکه مجموعه حوادثی است که چهارشنبه بیست‌وسوم مهر ماه برای گردشگران قلعه‌بالا، روستایی در حاشیه پارک ملی توران اتفاق افتاد.

این اتفاق گرچه نزدیک به دو ماه پیش افتاده اما از آنجا که بازتابی در رسانه‌های رسمی نداشت و هیچ مقام مسئولی هم درباره آن توضیحی نداد و به نظر می‌رسد احتمال وقوع آن با توجه به تعطیلات مناسبتی در ماه‌های آتی در سایر مناطق هم دور از انتظار نباشد، ترجیح دادیم به آن بپردازیم.

از بهمن پارسال که زمزمه کرونا در ایران پیچید تاکنون اوضاع بر بسیاری از کسب و کارها سخت گذشته که یکی از آن‌ها گردشگری است. تورهای نوروزی لغو شدند و پس از آن هم کمتر کسانی تمایل داشتند با آژانس‌ها همراه شوند. حتی سفرهای شخصی هم کمتر شد و اغلب ترجیح می‌دادند تنها به خانواده‌هایشان سر بزنند. پس از ماه‌ها آرام آرام میل و عطش به گردشگری در معدود کسانی بیدار شد و اقامتگاه‌ها به شکل محدود شروع به پذیرش گردشگر کردند. مهر یکی از ماه‌هایی بود که با پیوسته‌شدن چند تعطیلی مناسبتی به نظر می‌رسید همانند تعطیلات شهریور یکی از پیک‌های سفر را رقم بزند. در همین راستا ستاد ملی مبارزه با کرونا ورود به پنج شهر را ممنوع کرد و در نهایت به شکل سختگیرانه‌ای این مقررات اجرا نشد. با این حال در همین ایام مقررات منع آمدو‌شد در روستایی به اجرا درآمد که هیچگاه به عنوان مقصد گردشگری انبوه شناخته نشده بود و در عوض ویترین گردشگری استان سمنان و شهرستان شاهرود بود. همه چیز  از یک ابلاغیه شروع شد. 22 مهر 1399 دادگاه عمومی بخش بیارجمند اعلام کرد که حداقل برای دو هفته اقامتگاه‌های بخش بیارجمند باید تعطیل شوند. حکم از فردای آن روز اجرا شد در حالی که همزمان برخی گردشگران در روستا بودند و گروهی هم در راه روستا!

قلعه‌بالا در حاشیه پارک ملی توران سال‌هاست به عنوان یکی از نمونه‌های موفق گردشگری در سمنان و پروژه‌های اکوتوریسم در ایران شناخته شده است. آنچه گردشگری در این روستا را از سایر مناطق جدا می‌کند در نظر گرفتن مولفه‌هایی مانند مدیریت جامعه محلی بر گردشگری و  فعالیت‌های مرتبط با حفاظت توسط اهالی است. همین موضوع باعث شده برخلاف بسیاری از روستاها در قلعه بالا کمترین تنش میان گردشگران و اهالی شکل بگیرد و کدهای اخلاقی از سوی اقامتگاه‌داران پیش از ورود به روستا به راهنمایان گردشگری و توریست‌ها یادآوری شود و از این رو در میان گردشگرانی که مولفه‌های سختگیرانه را برای سفرشان در نظر می‌گیرند قلعه بالا در بالای فهرست قرار می‌گیرد.

یک دهه تلاش به باد رفت

محسن شریعتی، کارشناس گردشگری درباره آنچه در این روزها اتفاق افتاد به «پیام‌ما» می‌گوید: «دهیاری و قاضی دادگاه بیارجمند جلسه‌ای تشکیل دادند که گویا در آن بوم‌گردی‌ها حضور نداشتند. در این جلسه که 22 مهر برگزار شده بود گفتند به خاطر کرونا نباید بوم‌گردی‌ها گردشگر بپذیرند در حالی که نهاد تصمیم‌گیر در این زمینه ستاد مبارزه با کرونا استان است. از طرف دیگر برخی اقامتگاه‌داران هم عنوان کردند موضوع به اطلاع آن‌ها رسانده نشده و مسافرشان در راه بوده و برگردانده شده ضمن این‌که از برخوردهای صورت گرفته با برخی گردشگران در روستا هم (به غیر از نیروی انتظامی که از آن‌ها رضایت داشتند) گله‌مند بودند. ما نقاط مختلف در گردشگری استان داریم و قلعه‌بالا خوشبختانه از روستاهایی است که کمترین میزان تخلف، مشکلات و تبعات فرهنگی را دارد زیرا مدیران اقامتگاه و مهمانان به موارد اجتماعی و اخلاقی توجه می‌کنند.»

مسافران را بیرون کردند

حسین کیقبادی، مدیر اقامتگاه توران‌گشت هم در این زمینه می‌گوید: «گفتند که قاضی به روستا آمده و این موضوع نپذیرفتن گردشگر را عنوان کرده در حالی که  قاضی به روستای رضاآباد رفته بود. آن‌ها می‌گویند به دهیار گفته‌اند ولی دهیار به ما چیزی نگفته بود. به نظر می‌رسد گروهی درصدد ضربه زدن به وجهه گردشگری در روستای قلعه بالا بودند زیرا آنچه اتفاق افتاد یک آبروریزی بود. ما از مسئولان خواهش کردیم اجازه دهند یک شب مسافران بمانند و با کوتاه شدن زمان سفرشان روز بعد روستا را ترک کنند اما آن‌ها می‌گفتند که دستور قطعی است و اگر اقامتگاه‌دار مسافرش را بیرون نکند باید به ازای هر نفر 200 هزار تومان جریمه دهیم. اگر دستور قاضی خطاب به نیروی انتظامی بود چطور باقی نهادها با باتوم وارد اقامتگاه شدند و بیش از نیروی‌انتظامی سختگیری به خرج دادند؟ من 10 سال است که در روستاهستیم برای توسعه گردشگری تلاش می‌کنم و چنین برخوردهایی به راحتی همه این زحمت‌ها را به باد می‌دهد. از زمان آغاز کرونا تا همین تاریخ هیچ توری نداشتیم و قرار بود این اولین تور ما باشد آن هم در اقامتگاهی که داخل بافت روستا نیست. علاوه بر آن من در اقامتگاهی که در روستا دارم هفت مسافر در زمان این اتفاق داشتم که آن‌ها هم با ترس و لرز روستا را ترک کردند. حتی به مسئولان گفتم اقامتگاهی متعلق به همکاران ما است که در دل بیابان است و هیچ روستایی هم نیست لااقل بگذارید آنجا بروند ولی اجازه این کار را هم ندادند و گفتند باید از کل منطقه خارج شوند.»

عبدالله کیقبادی، مدیر اقامتگاه «ارگ» هم آن روزها مسافرانی در روستا داشت. او می‌گوید: «متاسفانه وقتی تعطیلی اقامتگاه‌ها به ما ابلاغ شد که مهمان داشتیم و مسافرمان در مسیر بود.  نیروی انتظامی کوچه به کوچه همه اقامتگاه‌ها را می‌گشتند. من آن زمان دو مسافر داشتم که 10 صبح رسیده بوده بودند و قرار بود پنج نفر دیگر هم تا عصر برسند. حرف من این بود که اقامتگاه من گنجایش 25 نفر را دارد و لااقل بگذارید این دو نفر که به تازگی رسیده‌اند شب را بمانند تا پروتکل‌ها هم رعایت شده باشد که قبول نکردند. اگر از چند روز قبل می‌دانستیم چنین ابلاغیه‌ای وجود دارد قطعا مسافر نمی‌گرفتیم کما این‌که در نوروز مسافر نداشتیم و حتی در این ایام ما اقامتگاه‌داران ایستگاهی ابتدای روستا گذاشته بودیم تا ماشین اهالی که وارد می‌شوند را ضدعفونی کنیم. تلاش می‌کردیم 10 یا 15 نفر بیشتر هم نداشته باشیم که مبادا کسی دچار مشکل شود.»

ابلاغیه در لحظه آخر

گردشگرانی که آن روز در قلعه‌بالا یا در راه رسیدن به این روستا بودند، بخش دیگری از این روایت را بیان می‌کنند. الهه نکویی چهارشنبه، همراه گروهی هفت نفره به قلعه بالا رسیده بود. او که از محدودیت‌های ورود به پنج شهر بزرگ اطلاع داشته می‌گوید: «سمنان جزو این شهرها نبود و ما تصور می‌کردیم مشکلی نداشته باشیم اما متاسفانه به یک‌باره گروهی در روستا ریختند و پلاک ماشین‌ها را گرفتند و گفتند شما اجازه رفت‌و‌آمد ندارید. هر چه گفتیم این منطقه جزو مناطق ممنوعه نیست گفتند ولی باید می‌دانستید. چطور باید می‌دانستیم؟ آن‌ها حتی اجازه نمی‌دادند غذایمان را بخوریم. می‌گفتند فقط 20 دقیقه وقت دارید تا وسایل‌تان را جمع کنید و بعد هم ما را بیرون کردند. خواستیم به سمت رضاآباد برویم که ماشین گشت ما را برگرداند و گفت اجازه ورود به کویر را ندارید و از ما تعهد گرفت. این‌طور بود که به سمت شاهرود و از آنجا بسطام و خرقان و جنگل ابر رفتیم و جالب این‌که در این مسیر دیگر نه خبر از اخطار بود و نه پلیس.»

طناز شریفی، راهنمای تور قلعه‌بالا هم از یک ماه‌و‌نیم برنامه‌ریزی برای برگزاری سفر به قلعه بالا و رضاآباد می‌گوید: «یک ساعت پیش از حرکت مسافران اقامتگاه‌ رضاآباد با من تماس گرفت که با توجه به ابلاغیه نمی‌تواند از ما پذیرایی کند، حرف من این بود که مجوز دارم و کارم قانونی است و او هم از این می‌گفت که مجموعه خریدهایی انجام داده و متضرر شده و کاری از دستش برنمی‌آید. بنابراین با صاحب اقامتگاه قلعه‌بالا تماس گرفتم و او گفت که می‌شود با قاضی صحبت کرد و این تور خیلی پیش از این ابلاغیه رزرو شده است. به این ترتیب ما با تغییراتی در توران به سمت مزینان راه افتادیم تا راهی قلعه‌بالا شویم، اما راهمان ندادند و حتی رضایت ندادند به اقامتگاه دلبر که در یک فضای خالی و غیرروستایی است برویم. گفتند اگر بیایی برایت بدتر می‌شود. اگر دستور و حکم و ابلاغیه است چرا روز آخر؟ چرا صبح پلیس می‌گوید مشکلی ندارد و بعد می‌گوید نمی‌توانی بیایی؟ منطقه ابر در فاصله چند کیلومتری آنجاست اما چرا همه اقامتگاه‌هایش باز بود؟ وقتی دارم قانونی کار می‌کنم چرا باید متضرر شوم؟ در حق گردشگری ظلم می‌شود. ما برای همه مسافران ماسک و ضدعفونی‌کننده خریدیم، کمتر از ظرفیت مسافر گرفتیم. این سنگ انداختن از سمت هر ارگانی باشد ناراحت‌کننده است.»

دغدغه‌ام بهداشتی است، نه اخلاقی

حمیدرضا حسنی، رئیس اداره میراث فرهنگی شاهرود در این باره تصمیم به تعطیلی گردشگری برای جلوگیری از شیوع کرونا «پیام‌ما» می‌گوید: «قاضی بر اساس ادله و حجم انبوه گردشگران در این منطقه کویری گفته اقامتگاه‌داران همکاری کنند و ما هم که آنجا نبوده‌ایم که بگوییم چه برخوردی با گردشگران صورت گرفته است. همین الان هم دانشکده علوم پزشکی از ما می‌خواهد گردشگری را تعطیل کنیم اما از آنجا که می‌دانیم اقامتگاه‌داران اغلب وام گرفته‌اند و قسط و قرض زیادی دارند با فرماندار رایزنی کردیم که اجازه گردشگری به شکل محدود را داشته باشیم. نمی‌شود گفت اوضاع کرونا خوب است اما درباره این‌که چرا گردشگری در بخشی از یک شهرستان ممنوع می‌شود قطعا قاضی ادله خود را دارد. قاضی درباره تعطیلی اختیاری نداشت، حکم نمی‌داد. حتما توانسته که حکم داده و لازم‌الاجرا بوده است. ما هم باید به حکم تمکین کنیم. اهالی روستا تقاضا داشتند که در اربعین تجمع گردشگر نداشته باشند. درباره ضرر اقامتگاه‌دار هم که من حکم ندادم.»

رضی پارسامنش، قاضی صادرکننده حکم می‌خواهد در هیات یک شهروند و نه قاضی نظرش را بیان کند. او به «پیام‌ما» می‌گوید: «در راستای رعایت پروتکل‌های بهداشتی به اقامتگاه‌دارها ابلاغ شد که گردشگر نگیرند و همگی زیر برگه را امضا کردند. شما می‌گویید چرا این قانون تنها در بیارجمند بوده نه در سایر مناطق شهرستان شاهرود؟  جواب من این است که ضامن تخلف در سایر مناطق نیستم و تنها در حوزه استحفاظی خود پاسخگو هستم. می‌گویید ستاد استانی مبارزه با کرونا هم این محدودیت را ابلاغ نکرده، انگار شما خبرها را گوش نمی‌دهید. گویا شما نه از مصوبات ستاد کرونا خبر دارید نه از قوانین مربوط به خروج از استان و نه از قوانین رعایت پروتکل‌ها در اقامتگاه‌ها. اصلا حکمی صادر نشده بلکه در راستای حفظ حقوق عامه و رعایت بهداشت عمومی و همچنین اجرای پروتکل‌های بهداشتی دستوراتی به اقامتگاه‌دارها داده شد 

مبنی بر عدم پذیرش میهمان. درباره نحوه اجرا هم بررسی می‌کنم. از کجا معلوم که شما درست بگویید؟ من کاری به مسائل اخلاقی ندارم بلکه دغدغه‌ام بهداشتی است. وقتی جان مردم به خطر می‌افتد چاره‌ای جز تعطیل کردن نداریم. ما نامه‌هایی متعددی از اهالی روستا داشتیم که می‌گفتند جان ما در خطر است. 

شما ببینید طبیعت تخریب شده، فرهنگ تاثیر گرفته، در شب اربعین یک رفتارهایی داشتند که خلاف عرف و تدین مردم بوده.

 برخی اقامتگاه‌دارها پایبندی ندارند و میراث هم نظارتی در تعداد و شیوه و رعایت پروتکل‌ها ندارند. مردم گلایه دارند و دستگاه قضایی چاره‌ای جز رعایت قانون ندارد.»