ایرج کلانتری، معمار و شهرساز برجسته، در 85 سالگی درگذشت
خداحافظی با معمار پرکار
او معتقد بود اگرچه معماری معاصر در ایران پیچیدگیهای فراوانی بر سر راه خود دارد اما از نظر ایده و دانش در جهان در جای مناسبی ایستاده است
![خداحافظی با معمار پرکار](https://payamema.ir/pubfiles/2023/02/4-11.jpg)
۳ اسفند ۱۴۰۱، ۸:۴۱
|پیام ما| حسرتش گم کردن ساختمانهایی بود که سالها پیش ساخته بود و تخریب بعضی دیگرشان؛ خانه هوشنگ پیرنظر، ثمین باغچهبان، نجف دریابندری. معماری سنتی ایران را اسرارآمیز میدید و میگفت هجوم مدرنیته این زیبایی را به فراموشی سپرده اما در عین حال منتقد هراس از غربگرایی و بروز شرقزدگی هم بود. او ایرج کلانتری بود. دیروز، دوم اسفند، خبر رسید که این معمار و شهرساز که رد هنر و مهارتش در بسیاری از خانههای منحصربهفرد و بناهای شهری به جای مانده، در 85 سالگی از دنیا رفته است.
ایرج کلانتری طالقانی در سال ۱۳۱۶ در تهران چشم به عالم گشود. متوسطه را در دبیرستان «هدف» گذراند و تحصیلات دانشگاهی خود را در رشته معماری آغاز کرد. آنجا در آتلیه هوشنگ سیحون (1299-1393)، چهره ماندگار و درخشان معماری و نقاشی، در دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران به تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۴۲، با کولهباری از آموزههای فنی و تجربی و تاریخ معماری با مدرک کارشناسی ارشد فارغالتحصیل شد. او برادر کوچکتر پیروز کلانتری (نقاش نامآشنا، درگذشته 31 اردیبهشت 1395) بود. در تصاویری که در صفحه شخصی اینستاگرامش پست شده، چندین اثر طراحی و نقاشی و نشانههایی از تجربههای عکاسی هم دیده میشود اما معماری و شهرسازی مهمترین بخش زندگی او بود.
پروژههای طراحی و ساخت کلانتری بسیارند و نشان او را میتوان در شهرهای مختلف و کشورهای دیگر هم جست. معماران شماری از آثار او را در فهرست مهمترینها جای دادهاند؛ مثل مدیریت و طراحی پروژه فرودگاه بینالمللی امام خمینی(ره)، دانشگاه بینالمللی امام خمینی قزوین (ساخت و اجرای دانشکدههای علوم، فنی مهندسی، ادبیات و سالن و تسهیلات ورزشی دانشگاه در سالهای 1367، 1372 و 1376)، سفارتخانه و اقامتگاه سفیر ایران در تفلیس (1380)؛ اقامتگاه سفیر ایران در ایروان (1380) و مجموعه چایکنار تبریز.
کلانتری که اندیشههای منحصربهفردی بهویژه در معماری مسکن داشت، معتقد بود در دورهای از معماری، توسعه صنعتی و ورود تکنولوژی خارجی باعث ایجاد فاصله بین معماران با برخی سنتها شد و تغییرات شتابزدهای را رقم زد
کلانتری خانههای بسیاری هم ساخت؛ خانه نجف دریابندری در تهران (1343)؛ خانه مهشید امیرشاهی در تپههای شیان (1344)؛ خانه ثمین باغچهبان، خانه پروفسور محسن هشترودی؛ خانه کارل اشلامینگر، مجسهساز و طراح برجسته آلمانی در الهیه. نشان فعالیتهای او را میتوان در واحدهای مسکونی شهرک ولیعصر کنگان، شهرک مسکونی فولاد اهواز، مجموعههای مسکونی طرح نواب در تهران، مرکز تکنولوژی آموزشی تهران؛ ساختمان استانداری کرمان؛ کارخانه لولهسازی داکتیل اهواز؛ ایستگاههای قطار سبک شهری مشهد و تبریز؛ بهسازی و نوسازی بافت پیرامون برجهای تاریخی شدادیه و ساختمان مرکزی صنعت نفت در تهران (1381) هم به چشم دید.
این یادگارها اما همهشان بر جای نماندند. کلانتری اردیبهشت 97 در گفتوگویی با «هنرآنلاین» از حسرتهایش اینطور میگوید: «من فکر میکنم آدم در یک سن و سالی کارهایی مانند ورزش و تفریح را بر حسب عادت انجام میدهد ولی قدر آنها را نمیداند چون فکر میکند همیشه همینطور خواهد بود، غافل از اینکه بعد از مدتی متوجه میشود که قدر آن فرصتها را ندانسته است. من آدرس بسیاری از ساختمانهایی که قبلاً ساختهام را گم کردهام و یا آن ساختمانها الان تخریب شدهاند. آن زمان هم امکان مستندسازی وجود نداشت و این برایم احساس غریبی است. متأسفانه کارهایی که من از آنها رضایت خاطر داشتم، تخریب شدهاند. مثلاً من از خانه هوشنگ پیرنظر، ثمین باغچهبان و نجف دریابندری لذت میبردم که آن خانهها الان دیگر وجود ندارند.»
ایرج کلانتری در سال 1350 با همکاری فرهاد دارایی، شرکت مهندسان مشاور کلانتری-دارایی را تاسیس کرد و 11 سال بعد با حسین شیخ زینالدین، دفتر مهندسان مشاور باوند را به راه انداخت. او پیش از آغاز فعالیتهای اجرایی، بهعنوان نماینده وزارت کشور در کمیته فنی شورای عالی شهرسازی و کمیته بررسی و تجدید نظر در قانون نوسازی و عمران شهری فعالیت داشت. کلانتری علاوه بر اینها بیشتر از دو دهه از عمرش را صرف تدریس دروس طراحی در دانشگاههای تهران، علم و صنعت، آزاد اسلامی تهران مرکزی کرد.
ایرج کلانتری: من آدرس بسیاری از ساختمانهایی که قبلاً ساختهام را گم کردهام و یا آن ساختمانها الان تخریب شدهاند. آن زمان هم امکان مستندسازی وجود نداشت و این برایم احساس غریبی است. متأسفانه کارهایی که من از آنها رضایت خاطر داشتم، تخریب شدهاند. مثلاً من از خانه هوشنگ پیرنظر، ثمین باغچهبان و نجف دریابندری لذت میبردم که آن خانهها الان دیگر وجود ندارند
در سابقهاش، انتخاب او بهعنوان معمار سال از طرف جامعه مهندسان معمار ایران در سال 84، جایزه چهارم برای طرح مشترک (با شیخ زینالدین) برای بنای فرهنگستانهای جمهوری اسلامی ایران در سال 73 و مقام اول برای طرح ساختمان مرکزی صنعت نفت در سال 81 دیده میشود. این گوشهای از افتخارات کلانتری است. علاوه بر اینها طرحهای او برای پروژههای باشگاه کارمندان وزارت کشور، سفارت ایران در رباط (مراکش)، ساختمان شهرداری تهران، مجتمع مسکونی فرحآباد تهران، مجتمع مسکونی کارکنان فولاد اهواز و دانشگاه پتروشیمی ماهشهر هم حائز رتبه اول شدهاند.
او عضو شورای تخصصی شهرداری تهران، رئیس هیات اجرایی شورای هماهنگی تشکلهای صنفی مهندسی کشور، عضو هیات مدیره انجمن صنفی مهندسان مشاور معمار و شهرساز، عضو هیات امنای انجمن مفاخر معماری ایران، عضو هیات تحریریه مجله معماری نوین، عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان تهران و عضو شورای عالی خانه هنرمندان ایران هم بود.
به دنبال پیچیدگی جذاب معماری سنتی
ایرج کلانتری از شاخصترین معماران متاخر نسل دوم معماری معاصر ایران بود. تجربه 40 سال معماری به او آموخت که معماری گذشته ایران پر از ظرفیت و شگفتی است. او در مصاحبهای که سال ۱۳۸۹ در کتاب «اندیشه معماران معاصر ایران» منتشر شده درباره معماری سنتی ایران میگوید: «به نظر من یک ویژگی بارز معماری شرقی یا معماری سنتی ما نسبت به معماری مدرن یا معماری غربی این است که در معماری ما یک وجه اسرارآمیزی وجود دارد که در معماری غربی نیست. معماری ما پیچیده و پنهان است و باید فضاهای آن را کشف کنیم ولی معماری غربی شفاف یا به اصطلاح ترنسپرنت است. یعنی شما از نمای یک ساختمان جدید میتوانید حدس بزنید داخل آن چه میگذرد. در معماری شرقی فضاهای انتقالی در عرصه عمومی به عرصه خصوصی متعدد است. یعنی به اصطلاح امروزی ما سکانسهای متعددی از عرصه عمومی تا عرصه خصوصی داریم که آن را در معماری غربی نداریم. ما در یک خانه سنتی شرقی از یک هشتی وارد میشویم و از فضای تاریک راهرو میگذریم و آرام آرام به یک فضای پرنور و درخشان (حیاط مرکزی) میرسیم که در هر چهار سمت آن اتفاقات متفاوتی افتاده است و به هر قسمت بخواهیم وارد شویم باید از مرحله انتقالی بگذریم. من خیلی به دنبال این پیچیدگی جذاب هستم. البته این پیچیدگی اشکالی در عملکرد به وجود نمیآورد. اتفاقا میتواند خیلی هم به وجه کاربردی آن بنا کمک کند.»
کلانتری که اندیشههای منحصربهفردی بهویژه در معماری مسکن داشت، معتقد بود در دورهای از معماری، توسعه صنعتی و ورود تکنولوژی خارجی باعث ایجاد فاصله بین معماران با برخی سنتها شد و تغییرات شتابزدهای را رقم زد. او خیلی پیشتر، در خرداد سال 1352، در مصاحبهای با مجله هنر و معماری (شماره هفدهم، سال پنجم، فروردین -خرداد 52) درباره غربهراسی و شرقزدگی اینطور گفته بود: «مشکل خطرناکتری که در راه اعتلای معماری و انتخاب روش منطقی آموزش آن وجود دارد، آلرژی و واکنشی است که در مقابل غربزدگی از جماعت مسئول در این زمینه به چشم میخورد که خود سبب بروز مشکلی به نام شرقزدگی میگردد. این عده با روحیه فوقالعاده ناسیونالیست میخواهند در مقابل تاثیر پدیدههای فرهنگی غرب در معماری ایران مقاومت کنند و بهعنوان مبارزه با این پدیده متوسل به کپی و تقلید از سنتهای ایرانی شدهاند که شاید اگر جستوجوی منطقی برای پیدا کردن معیارهای ایرانی انجام گیرد و برداشت صحیحی از آن به عمل آید مشکلی مطرح نگردد و بهعنوان راهحل میتوان به آن متکی بود. متاسفانه مسئله روزبهروز پیچیدهتر میشود زیرا از مفهوم ایرانی بودن برداشت متفاوتی میشود که اکثر آنها برداشتهای فرمایشی است. با توجه به امکانات ارتباطی که بشر امروز در اختیار دارد خیلی مشکل است در مقابل جاذبههای گوناگون مقاومت کرد…»
این معمار پیشکسوت در سالهای فعالیت خود برای ارتقای هنر و حرفه معماری در ایران تلاش کرد و بر جریانهای فکری معماری تاثیر بسیار گذاشت. از او آثاری تالیفی هم به جای مانده است؛ بررسی علل حاشیهنشینی در 17 شهر با جمعیت بیش از یکصد هزار نفر، تنظیم اصلاحیه قانون نوسازی و عمران شهری، تهیه و تدوین آییننامه اجرای حق مرغوبیت، گونهشناسی مسکن در مناطق ساحلی خلیج فارس و… .
او درباره معماری پایدار هم معتقد بود که این نوع از معماری امری تدریجی و نسبی است و فراهم شدنش نیازمند بستری است که روند توسعه به تدریج شرایط آن را فراهم میآورد. از نگاه کلانتری اگرچه معماری معاصر در ایران مشکلات و پیچیدگیهای فراوانی بر سر راه خود دارد اما از نظر ایده و دانش در جهان در جایگاه مناسبی ایستاده است.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
![مسافران قطار مرگ](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/۶-2-jpg.webp)
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
![ارزیابی روانی کادر درمان ضمانت اجرا ندارد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/خودکشی-پرستاران.jpg)
«شهناز نوحی» روانشناس، در گفتوگو با «پیام ما»:
ارزیابی روانی کادر درمان ضمانت اجرا ندارد
![تنفس هوای مطلوب در پایتخت](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/16109BDE-AB28-41F5-A4CF-9ECA6DDDD02F.jpeg)
تنفس هوای مطلوب در پایتخت
![مهاجران متهم شیوع بیماریها نیستند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/مهاجرین-افغان.jpg)
تاکید دو فعال اجتماعی بر لزوم به رسمیت شناختن مهاجران و اجرای برنامهٔ غربالگری
مهاجران متهم شیوع بیماریها نیستند
![شناسایی مشکلات آلایندگی استان خوزستان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/خوزستان.jpg)
نماینده مردم اهواز خبر داد:
شناسایی مشکلات آلایندگی استان خوزستان
![تعویق مسابقات شنای المپیک بهدلیل آلودگی رودخانه سن](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/رودخانه-سن.jpg)
تعویق مسابقات شنای المپیک بهدلیل آلودگی رودخانه سن
![۱۳۸ مبتلا به تب دنگ/همهگیری در شهریور و مهر](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/تب-دنگ.jpg)
معاون بهداشت وزارت بهداشت خبر داد:
۱۳۸ مبتلا به تب دنگ/همهگیری در شهریور و مهر
![آلودگی هوا در ۷ شهر خوزستان](https://payamema.ir/pubfiles/2024/04/خوزستان.jpg)
آلودگی هوا در ۷ شهر خوزستان
![مرگهای تکراری](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/معدن-2.jpg)
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
![نگاههای منتظر به معدن فروریخته](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/معدن-شازند.jpg)
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
![صدای جمهور آمد](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/دیجیتال-15.jpg)
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید