|پیام ما| قرار بود زمستان باشد اما موج گرما چندین بخش از اروپا را فراگرفت و زمستان سخت را به فصلی بهاری بدل کرد. هلند، لهستان، دانمارک و چک گرم‌ترین ژانویه خود را ثبت کرده‌اند. شمار کشورهایی که این تجربه را داشته‌اند دست‌کم به هفت مورد می‌رسد. کمبود بارش برف حتی در ارتفاعات آلپ هم مشهود است. کارشناسان هواشناسی می‌گویند که کشورهای سراسر اروپا در ماه ژانویه شاهد رکوردشکنی دما بوده‌اند و اقلیم‌شناسان این موج گرما را یک «رویداد آب‌ و هوایی شدید» می‌نامند که در تاریخ اروپا نظیر ندارد.

زمستانی ملایم و باورنکردنی در اروپا سپری می‌شود. انتظار می‌رفت که هوا سرد، خیابان‌ها پوشیده از برف و قله‌ها یخ‌زده باشند. اما در عوض، هوا در حال گرم شدن است. بخش‌هایی از اروپا موج گرمای زمستانی بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده‌اند. این واقعیت سال 2023 است. همزمان با تعطیلات آخر هفته سال نو، دمای هوا افزایش یافت. بر اساس گزارش واشنگتن‌پست، حداقل هفت کشور گرم‌ترین ژانویه را تجربه کردند و هزاران رکورد دمایی شکسته شد.
دمای هوا از فرانسه تا غرب اروپا حداقل 10 تا 20 درجه سانتی‌گراد بالاتر از حد نرمال بود. بر اساس این گزارش، دمای هوا در جمهوری چک ۱۹.۶، در لهستان ۱۹ و در هلند ۱۶.۹ درجه سانتی‌گراد بوده است. بلاروس (16.4 درجه سانتی‌گراد)، لیتوانی (14.6 سانتی‌گراد)، دانمارک (12.6 درجه سانتی‌گراد) و لتونی (11.1 درجه سانتی‌گراد) شاهد آب و هوای بهاری بودند.
دامنه‌های برفی کوه‌های آلپ هم ناپدید شده است؛ بلندترین رشته کوه اروپا که در سراسر فرانسه، سوئیس، ایتالیا، لیختن‌اشتاین، اتریش، آلمان و اسلوونی کشیده شده. در برخی از پیست‌های اسکی شناخته‌شده فرانسه، اتریش و سوییس چمن روییده و با آب شدن برف‌ها، زمین خاکی دیده می‌شود. به همین دلیل فصل اسکی کوتاه‌تر شده و این وضعیت بر جوامع کوهستانی که برای امرار معاش به ورزش‌های زمستانی وابسته‌اند، تأثیر می‌گذارد. فرانسه شاهد افزایش دمای 24.8 درجه سانتی‌گراد در وردون بود. مردم این کشور گرم‌ترین شب سال نو زندگی‌شان را دیدند. طبق گزارش بی‌بی‌سی، در سوئیس دمای هوا به 20 درجه سانتی‌گراد رسید و بسیاری از پیست‌های اسکی شاهد کمبود برف بودند. در اسپانیا، دمای هوا در بیلبائو معادل میانگین ماه جولای بود. رکوردها در آلمان و اوکراین هم شکسته شد.

الکس بورکیل، کارشناس ارشد اداره هواشناسی: در سراسر یک منطقه عظیم گرمای شدید جریان داشته که صادقانه بگویم، تا به حال نشنیده بودیم که چنین چیزی رخ داده باشد. یک توده هوای گرم در سواحل غربی آفریقا تولید شده و سراسر اروپا را در نوردیده است. این وضعیت گسترده بوده. به‌طوری که دانمارک، جمهوری چک و تقریبا کل آلمان شاهد دمای بیش از حد در ژانویه بوده‌اند

رکوردی برای تاریخ اروپا
ماکسیمیلیانو هررا، اقلیم‌شناس، که رویدادهای شدید آب‌ و هوایی را مطالعه می‌کند، داده‌هایی را از سراسر اروپا جمع‌آوری کرده است. یافته‌های او نشان می‌دهد که مردم کشورهای لهستان، دانمارک، هلند، لتونی، لیتوانی، بلاروس و جمهوری چک در حال تجربه دمایی بی‌سابقه‌اند. در کوربیلو، لهستان، دماسنج‌ها دمای 19 درجه سانتی‌گراد را ثبت کرده‌اند که یک درجه بالاتر از دمای ماه می است و البته 18 درجه بیشتر از میانگین سالانه یک درجه سانتی‌گراد در ژانویه. در آلمان، بین 31 دسامبر تا دوم ژانویه، در ایستگاه‌های اندازه‌گیری کوچک، تقریبا 950 رکورد محلی در سراسر کشور شکسته شد. در جنوب فرانسه و شمال اسپانیا هم دمای هوا به 25 درجه سانتی‌گراد رسید.
هررا به گاردین گفته است: «این افزایش دما شدیدترین رویداد آب و هوایی در تاریخ اروپاست. موج گرمای شدید ژوئیه 2022 بریتانیا را در نظر بگیرید و این سیگما (قدرت) را در یک منطقه بسیار بزرگ که حدود 15 کشور را در بر می‌گیرد، گسترش دهید.» به گفته او این اولین بار است که پدیده‌‌ای در اروپا را می‌توان با رویدادهای شدید آمریکای شمالی در سال جاری مقایسه کرد.
چرا اروپا چنین دمایی را تجربه می‌کند؟
دانشمندان برای درک دلیل دمای غیرفصلی همچنان در تلاش هستند. الکس بورکیل، کارشناس ارشد در اداره هواشناسی، به گاردین می‌گوید: «در سراسر یک منطقه عظیم گرمای شدید جریان داشته که صادقانه بگویم، تا به حال نشنیده بودیم که چنین چیزی رخ داده باشد.» او توضیح می‌دهد که یک توده هوای گرم در سواحل غربی آفریقا تولید شده و سراسر اروپا را در نوردیده است. «این وضعیت گسترده بوده. به‌طوری که دانمارک، جمهوری چک و تقریبا کل آلمان شاهد دمای بیش از حد در ژانویه بوده‌اند.» آنچه دانشمندان اقلیمی درباره آن مطمئن هستند، این است که این امواج غیرعادی به دلیل گرمایش جهانی رایج شده‌ و شدت یافته‌اند. به گفته بعضی کارشناسان اقلیمی، آب و هوای ژانویه نتیجه گرم شدن کره زمین است. در همین حال هشدارهایی مبنی بر اینکه زمستان‌های گرم‌تر و مرطوب‌تری ایجاد می‌کند وجود دارد.
از سوی دیگر واشنگتن‌پست نوشته که اروپا «گنبد حرارتی شدید زمستانی» را تجربه می‌کند. این پدیده زمانی رخ می‌دهد که فشار بالا موجب حبس شدن هوای گرم بر فراز منطقه‌ای شده و مانع ورود دیگر سیستم‌های آب‌ و هوایی به آن منطقه می‌شود و در نهایت به گرمایی سوزان می‌انجامد. گنبد حرارتی زمانی اتفاق می‌افتد که اتمسفر هوای گرم را در ناحیه‌ای مانند یک درپوش یا کلاهک به دام می‌اندازد. ایندیان اکسپرس گزارش می‌دهد که این دمای گرم هر چه مدت بیشتری در دام بماند، خورشید بیشتر برای گرم‌کردن هوا کار می‌کند و هر روز که می‌گذرد، دما بالاتر می‌رود.
الگوی آب و هوایی راکد، همچنین معمولاً به وزش بادهای ضعیف و افزایش رطوبت منجر می‌شود. گنبدهای حرارتی معمولا برای چندین روز در یک مکان باقی می‌مانند، اما ممکن است ماندنشان طولانی‌تر هم بشود. آنها همچنین می‌توانند حرکت کنند و برای یک یا دو هفته بر نواحی هم‌جوار تاثیر بگذارند. این شرایط دمایی که از روزها تا هفته‌ها به درازا می‌کشد، می‌تواند به ضرر محصولات کشاورزی باشد و حیات وحش را هم درگیر کند.
در مقاله‌ای که مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده آمده است: «وضعیت گنبدهای حرارتی به رفتار جریان جت (رودباد) هم گره می‌خورد؛ رودباد بادهای بسیار تند بالای جو است که عموما از غرب به شرق می‌وزد. به‌طور معمول، جریان جت یک الگوی موج‌مانند دارد که به سمت شمال و سپس جنوب می‌رود و دوباره به شمال برمی‌گردد. وقتی این پیچ و خم در جریان جت بزرگتر می‌شود، کندتر حرکت می‌کند و می‌تواند ساکن شود. آن وقت است که گنبد حرارتی رخ می‌دهد.»
ایالات متحده بین ژوئن و ژوئیه 2021 یک رویداد گنبد حرارتی را تجربه کرد، زمانی که واشنگتن با 49 درجه سانتی‌گراد رکورد دمایی را ثبت کرد. دمای هوا در بریتیش کلمبیا، در همسایگی کانادا به 44.9 درجه سانتی‌گراد رسید. این موج گرما به صدها مرگ انجامید که حداقل 486 مورد آن در کانادا گزارش شد.
اوایل سپتامبر 2022 هم یک گنبد گرمایی طولانی‌مدت بر فراز غرب ایالات متحده مستقر شد و گرمای سوزانی را به همراه آورد. در این موج بدترین ضربه به کالیفرنیا، بخش‌هایی از آریزونای غربی و جنوب نوادا وارد شد به‌طوری که گرمای شدید به آتش‌سوزی‌های بزرگ جنگلی انجامید و شبکه برق را تحت فشار قرار داد.
این مطالعه برهمکنش بین عواملی از جمله تغییر اقلیم، الگوهای آب و هوای جوی و خاک‌های خشک در شمال غربی اقیانوس آرام را به عنوان عواملی ذکر کرد که باعث شد موج گرما به سطوح شدید برسد. با این همه اروپا حتی بدون گنبد گرمایی هم گرمتر می‌شود. بریتانیا، ایرلند، فرانسه و اسپانیا به‌تازگی 2022 را گرم‌ترین سال تاریخ خود اعلام کرده‌اند و مطالعه‌ای که سال گذشته در نشریه Nature Climate Change منتشر شد، می‌گوید گنبد حرارتی 2021 به‌دلیل تغییر اقلیم تقویت شد و اگر دمای جهانی به کمتر از 2 درجه سانتی‌گراد بالاتر از میانگین پیش از صنعتی شدن نرسد، می‌تواند هر 10 سال یک بار تکرار شود.