سایت خبری پیام ما آنلاین | باغ ایرانی تنها ماند

یعقوب دانشدوست، مرمت‌گر و معمار سرشناس، در 83 سالگی درگذشت

باغ ایرانی تنها ماند

او در آغاز کار، بخش‌های مهمی از مجموعه گنجعلی‌خان در کرمان و سپس تَرَک‌های گنبد طلای حرم امام رضا را مرمت کرد و بعد نظارت بر مرمت بناهای تاریخی استان خراسان را بر عهده گرفت





باغ ایرانی تنها ماند

۱۰ بهمن ۱۴۰۰، ۰:۰۰

|پیام ما| «بزرگمرد عرصه پژوهش و حفاظت میراث فرهنگی عظیم ایران زمین»؛ این تعبیر شورای بین‌المللی بناها و محوطه‌های تاریخی (ایکوموس) برای «یعقوب دانشدوست» است. او شامگاه هفتم بهمن جان سپرد و خبر وداع همیشگی‌اش جامعه معماران و حافظان میراث فرهنگی را غمزده کرد. یعقوب دانشدوست در حالی در 83 سالگی رخ در نقاب خاک کشید که بسیاری او را به دلیل تحقیقاتش درباره باغ ایرانی و همچنین مرمت و معماری در خراسان می‌شناسند. ایکوموس در متن تسلیت برای او نوشته: «درگذشت این استاد بزرگ که به‌ویژه حافظ ارزش‌های فرهنگی ـ تاریخی خراسان بزرگ بود، ضایعه‌ای بدون جایگزین است. روش برخورد مهندس دانشدوست در حفاظت و مرمت بناهای تاریخی آنچنان دقیق و برخوردار از تخصص و مسئولیت والا بود که زنده‌یاد دکتر شیرازی (پدر مرمت نوین ایران و استاد پیشکسوت معماری و مرمت)، مرمت بناهای تاریخی خراسان را برترین مرمت‌ها در ایران دانستند.»

یعقوب دانشدوست، سال 1317 در تبریز به دنیا آمد و وقتی سه ساله بود مهاجر خراسان شد. سال 1336 به تهران آمد و دانشجوی دانشکده هنرهای زیبا در رشته معماری شد. پس از دانش‌آموختگی در کارشناسی ارشد معماری و دکتری شهرسازی، در سال ۱۳۴۴ به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و کار در حوزه بناهای تاریخی را آغاز کرد.
او در آغاز کار، بخش‌های مهمی از مجموعه گنج‌علی خان در کرمان و سپس تَرَک‌های گنبد طلای حرم امام رضا را مرمت کرد. سپس نظارت بر مرمت بناهای تاریخی استان خراسان را بر عهده گرفت؛ از آن جمله مدرسه خرگرد، رباط شرف، مسجد گوهرشاد، مسجد شاه مشهد، مدرسه دو در، مدرسه پریزاد، مدرسه میرزا جعفر، مصلی پایین خیابان مشهد، گنبد سبز مشهد، کاخ خورشید کلات، مسجد کبود گنبد کلات، مزار شیخ احمد جام، مزار مولانا زین‌الدین ابوبکر تایبادی، میل اخنجان، مسجد ملک زوزن، مسجد جامع فردوس، مرمت آرامگاه عطار و احیای باغ آن، مسجد جامع نیشابور، قدمگاه، امامزاده محروق نیشابور، هارونیه، مقبره و منار ایاز، مزار خواجه ربیع، مقبره بابا لقمان سرخس، مسجد جامع گناباد، میل رادکان، منار خسروگرد سبزوار، مسجد جامع قاین هستند.
او سال‌های طولانی رئیس دفتر فنی‌ سازمان ملی حفاظت آثار باستانی خراسان بود و در بسیاری از طرح‌های مرمت آثار تاریخی خراسان نقش مؤثری داشت.
در مقاله‌ای با نام «هنر معماری ایران در دوران تیموریان» که در سال 1359 و در مجله اثر از دانشدوست منتشر شده، درباره این دوران و اثرش می‌نویسد: «می‌بینیم بنائی که از نظر کلاویخو دارای‌ سقف بسیار بلند و از داخل و خارج با عظمت بوده بنظر تیمور کوتاه آمده و نیز از انجام این کار در مدت کوتاه یعنی ده روز در شگفت شده است. این مثال طرز تفکر تیمور را نشان می‌دهد و مثال‌های دیگری وجود دارد که تیمور همواره از کوتاه بودن سردر و یا خود بنا ایراد می‌گرفته است. با توجه به شرح فوق معماری تیمور را در نظر گرفتن عوامل زیر مورد مطالعه قرار می‌دهیم 1-سرعت در کار 2-گرایش به ارتفاع بیشتر 3-گرایش به تزئین فوق العاده بنا 4-هنر شیراز و بتدریج که زمان میگذرد،گرچه گاه ضرورت اجرای بعضی از آنها از بین رفته است ولی دیگر این طرز کار به صورت مکتب‌ معماری آن زمان درآمده است و می‌توان گفت ابتدا و غالبا نتیجه فضائی طرح مطرح است و بعد جزییات مورد توجه قرار می‌گیرند. مانند کاشی‌های مسجد شاه مشهد و مزار زین الدین ابوبکر تایبادی در تایباد خراسان در بناهای دوره تیموری غالب هنرهای وابسته به معماری‌ را میتوان دید مانند کاشیکاری، مقرنس‌کاری، مشبک‌های چوبی‌ گچ‌بری، نقاشی و سنگ‌تراشی و همچنین ویترای با شیشه‌های‌ رنگی. تمام نکات این را می‌رساند که هنرمندان آن زمان‌ سعی داشتند از کلیه هنرها برای تزیین و جلوه هرچه بیشتر بنا استفاده نمایند و در این زمینه تا آن حد پیش رفته‌اند که درون‌گرایی معماری ایرانی را فراموش کرده و اغلب بناها نمای خارجی‌ تزیین شده پیدا کرده‌اند مانند مدرسه خرگرد در خرگرد خواف‌ مدرسه دودر مشهد،مقبره گوهرشاد در هرات و غیره…»
طراح باغ آرامگاه فردوسی
او علاوه بر مرمت بناهای تاریخی، بناهای مدرن بی‌شماری را سازگار با معماری مدرن ایرانی، طراحی و اجرا کرد که مهم‌ترین آن‌ها بیمارستان آریا، بنای یادمان میدان آزادی (به سوی نور)، بنای یادمان میدان راه‌آهن (همیشه به سوی او)، بنای یادمان همای رحمت، بنای یادمان والفجر، تهیه نقشه‌های معماری و اجرایی خانه علم و کیهان نمای شهر مشهد هستند. این معمار و مرمت‌گر همچنین بناهای مسکونی بسیاری در مشهد طراحی و اجرا کرده است. طراحی و اجرای باغ آرامگاه فردوسی با طرح باغ ایرانی و آرامگاه کلنل محمدتقی پسیان در مجموعه آرامگاه نادر از دیگر کارهای اوست.
دانشدوست در گفت‌وگویی با شهرآرا در سال 93 درباره بنای یادمان میدان راه‌آهن می‌گوید: «نماد «همیشه به‌سوی او» ترکیبی از پیکره یک زن و یک مرد به‌عنوان نماد بشر است. دو طاق پایین اثر، نماد کره زمین است. در قسمت بالا هم طاق‌هایی رو به بالا طراحی شده است که فضای روزگاری را نشان می‌دهد که بشر تلاش می‌کرد به ماه پرواز کند. شکل کلی نماد هم دو سطح عمود برهم است. سطح کوتاه‌تر، نماد زن و سطح بلندتر نماد مرد است. در طراحی این کار، از نقوش لباس عشایر الهام گرفته‌ام.»
او را همچنین یکی از متخصصان حوزه باغ ایرانی هم می‌دانند. دانشدوست در همین گفت‌گو به این خصوصیت اشاره کرده و می‌گوید: «یکی از کار‌های من، طراحی باغ آرامگاه فردوسی است. تعارف نباید کرد. محوطه سازی‌های قبلی، ویژگی‌های باغ ایرانی را نداشت. خشن بود. برای همین هم طرح جدیدی را تهیه کردم، بردم تهران و تصویبش را در شورای فنی گرفتم. هر سال که مقداری بودجه می‌آید، بخشی از کار را جلو می‌بریم. در داخل حوض اصلی، سه ردیف ده تایی فواره گذاشتیم، به نشانه سی سال زحمت فردوسی. به علاوه گل‌هایی را در محوطه کاشتیم که فردوسی، نامی از آن‌ها را در شاهنامه اش آورده است. تمام محوطه سازی قبلی را که کار هوشنگ سیحون بود، تغییر داده ام. راستش را بخواهید، ساختمان‌هایی هم که ساخته، خوب است، ولی با ساختمان آرامگاه همخوانی ندارد. بعدا باید ساختمان‌های سیحون را با بنای کلی آرامگاه هماهنگ کرد. در آن دوره در تمام دنیا بتنِ لخت مد شده بود و سیحون هم فکر می‌کرد باید همین طور بسازد، ولی توجه نکرد که اینجا یک بنای قوی‌تر و قدیمی‌تر هم وجود دارد.»
او در مقاله‌ای که در زمستان سال 1369 در مجله اثر نوشته، باغ ایرانی را هم به خوبی توصیف می‌کند. عنوان مقاله هم «باغ ایرانی» است و در بخشی از آن آمده: «باغ ایرانی باغی است که از ترکیب عناصر معماری، درختکاری، گل‌کاری‌های تزیینی و جلوه‌های گوناگون آب بوجود آمده و این شکل‌گیری در رابطه با فرهنگ و سلیقه ایرانی و با استفاده از عناصر ایران، گیاهان بومی ایران و گل‌های ویژه سرزمین‌های با فرهنگ ایرانی باشد. گیاهان در باغ ایرانی با هدف ایجاد سایه-برداشت محصول و تزیین کاشته می‌شوند. حجم اصلی گیاهان متوجه درختان سایه‌دار و محصول‌دار است و گل‌ها و گیاهان تزیینی به میزان کمتری در باغ‌ها وجود دارند. در محورهای اصلی باغ بیشتر از ردیف درختان سرو و چنار استفاده شده است و نیز در موارد زیادی یک در میان سرو و چنار کاشته شده است.
علاوه بر سرو و چنار درختان دیگر مانند تبریزی، کاج، بید و بیدمشک، افرا-زبان گنجشک، نارون و صنوبر در باغهای ایرانی کاشته شده است منتها درختان سرو و چنار و تبریزی بیشتر مورد علاقه ایرانیان بوده است. از گل‌هایی که بیشتر مورد توجه ایرانیان بوده است، شاردن و برخی از جهانگردان نام برده‌اند به قرار زیر: بنفشه-سوسن با رنگ‌های مختلف- سنبل سفید و آبی-قرنفل-سنبل خوشه‌ای-زنبق-انواع لاله-میخک پرپر-میخک کم‌پر-گل‌شبو-زبان پس‌قفا-گل مریم-همیشه بهارتاج‌خروس (بستان‌افروز) ختمی-خیری-نیلوفر-گل گندم-گل خشخاش-گل پامچال-گل زعفران-نرگس زرد و گل نسرین.» حالا جامعه معماری و مرمت ایران یکی از طراحان و معماران بزرگ خود را از دست داده، کسی که خالق آثاری ارزشمند بود و در مرمت هم چیره‌دست و دقیق.

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *