|پیام ما| سرما با شیوع دوباره طاعون نشخوارکنندگان کوچک از راه رسیده‌است. این بیماری که از دام اهلی به علف‌خواران وحشی سرایت می‌کند، در استان البرز شایع شده و استان‌های همسایه هم به حال آماده‌باش درآمده‌اند. وقتی ویروس طاعون از گوسفندان و بزها به جبیر، کل و بز و قوچ‌ها و میش‌ها سرایت می‌کند، آنها را می‌کشد و برای حیات وحش شرایطی بحرانی ایجاد می‌کند. در ۶ ماه نخست 1400، 6 استان درگیر این بیماری واگیر بودند و در این مدت 130 علفخوار وحشی تلف شدند و لاشه‌هایشان برای جلوگیری از شیوع ویروس سوزانده شد. اکنون نگرانی‌ها از این است که بار دیگر شیوع بیماری طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) ده سالی است که در کوه و دشت‌های ایران می‌تازد و قربانی می‌گیرد. این بیماری از دام‌های اهلی کوچک (گوسفند و بز) به نشخوارکنندگان وحشی منتقل می‌شود و با مرگ حیوانات، زحمت محیط‌بانان را برای حفاظت از حیات وحش بر باد می‌دهد. طاعون در سال‌های اخیر از حیات وحش ایران قربانیان بسیار گرفته و اوضاع را بحرانی کرده و راه حل هر بار این بوده: واکسیناسیون فراگیر و به‌موقع تمام دام‌های اهلی و جلوگیری از ورود دام اهلی به مناطق تحت مدیریت محیط زیست.
بر اساس آمار سازمان دامپزشکی کشور در سال ۱۳۹۵، ۳۸۰ کانون بیماری طاعون شناسایی شد و سال ۹۶ تعداد کانون‌ها به ۱۴ نقطه رسید.
در سال‌های گذشته سازمان دامپزشکی از برنامه ریشه‌کنی طاعون نشخوارکنندگان کوچک در کشور گفته و ابراز امیدواری کرده بودند که تعداد کانون‌های طاعون تک‌رقمی شود و حتی نیازی به واردات واکسن خارجی نباشد. بر اساس اطلاعات همین مرجع، تلفات این بیماری در نیمه اول دهه ۹۰ از دام‌های اهلی روندی نزولی داشته است: در سال ۹۰ تعداد ۱۴۸۵۷، در سال ۹۱ تعداد ۵۸۰۱، در سال ۹۲ تعداد ۱۵۹۱۸، در سال ۹۳ تعداد ۸۶۰۵، در سال ۹۴ تعداد ۳۷۲۹، در سال ۹۵ تعداد ۱۰۹۱ گوسفند و بز.
طاعون نشخوارکنندگان کوچک در بهار و تابستان امسال در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد، خراسان رضوی و فارس مشاهده شد و در این مدت نیروهای محیط زیست لاشه حدود ۱۳۰ راس کل و بز و قوچ و میش وحشی جمع‌آوری و امحاء کردند. در سال ۱۳۹۹ این بیماری در بین علفخواران وحشی ۶ منطقه و در پنج استان شناسایی شده بود. طاعون همچنین از آغاز زمستان 98 تا پایان تابستان 99 در مدت 9 ماه سبب تلف شدن 460 رأس کل و بز وحشی در پارک ملی کلاه قاضی اصفهان شد. حالا نگرانی‌ها از این بابت است که بیماری واگیر همچنان بتازد و سبب آلوده شدن کانون‌های دیگر و مرگ حیوانات شود.
کشف بیش از 5 لاشه در طالقان
در روزهای گذشته محیط‌بانان در گشت و سرکشی‌هایشان در منطقه شکارممنوع طالقان تعدادی لاشه کل و بز یافتند. اینطور که فردین حکیمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز خبر داده طاعون نشخوارکنندگان کوچک در این منطقه شایع شده است و حالا با تائید رسمی شیوع مجدد بیماری نیروهای یگان حفاظت محیط زیست به‌حالت آماده‌باش درآمدند. به گفته او برنامه‌های پایش شدت گرفته و قرار است از ظرفیت جوامع محلی هم استفاده شود تا نمونه‌برداری و آزمایشات تشخیصی انجام شود. بر‌اساس اطلاعات محیط زیست استان البرز، تا روز شنبه میزان تلفات حیات وحش در این منطقه، بیش از پنج راس کل و بز بوده است.
از آنجا که شیوع طاعون در طالقان سابقه دارد، نیروها به‌حالت آماده‌باش در آمده‌اند و در جلسه ستاد بحران با حضور فرماندار، مدیران دامپزشکی، منابع طبیعی و آبخیزداری، جهاد کشاورزی و هلال احمر با محیط زیست مسئولان قول همکاری داده‌اند.
گزارش‌ها حاکی از آن است علاوه بر استان البرز، استان‌های همجوار نیز درگیر این بیماری شده‌اند و به گفته حکیمی، برای پیشگیری به موقع از شیوع بیماری، محیط‌بانان در حال انجام پایش‌های منطقه هستند. آنها مناطق آلوده را شناسایی می‌کنند، لاشه‌ها را می‌سوزانند و به روش بهداشتی امحا می‌کنند و کار ضد عفونی کردن آبشخورها را در‌پیش می‌گیرند.
اگر کنترل نشود، تلفات گسترده می‌شود
طاعون نشخوارکنندگان کوچک خاصیت واگیری بالایی دارد. چنان که مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز گفته اگر شیوع بیماری در استان پیشگیری نشود به‌دلیل تردد دام‌های اهلی در منطقه و زمان خروج دام‌های عبوری، شاهد تلفات گسترده‌ای خواهیم‌بود. بعضی اقدامات پیشگیرانه و کنترل‌کننده به همین دلیل در دستور کار قرار گرفته است؛ دام‌ها در حال خروج از منطقه‌اند، اداره‌های منابع طبیعی و محیط زیست هم در این دوره از ورود دام‌های عبوری جلوگیری می‌کنند و اداره دامپزشکی واکسیناسیون تکمیلی دام‌های منطقه را در اولویت قرار داده؛ هرچند دیرتر از زمانی که باید. حکیمی می‌گوید کنترل این بیماری نسبت به سایر بیماری‌ها دشوارتر است و به علت جابجایی و گذار حیات وحش در زیستگاه‌ها و تردد آنها حتی در مرز سایر استان‌ها، امکان انتقال و شیوع این بیماری در سایر استان‌ها نیز وجود دارد. به همین دلیل برای مهار بیماری به همه دستگاه‌ها درخواست همکاری با محیط زیست داده شده و حتی از هیئت‌های ورزشی و کوهنوردی، دوستداران محیط زیست و حیات وحش و همچنین جوامع محلی درخواست کمک شده است.
برای انسان‌ها خطر ندارد
شیوع طاعون نشخوارکنندگان همزمان با طولانی‌شدن روند همه‌گیری کرونا موجی از اضطراب هم به‌پا کرده. بعضی رسانه‌ها «تایید شیوع طاعون در البرز» را تیتر کرده‌اند و محیط زیستی‌ها را به توضیح درباره بیماری واداشته‌اند که «این بیماری بین انسان و دام مشترک نیست.»
غلامرضا توکلی، مدیرکل دامپزشکی استان البرز به تسنیم توضیح داده که طاعون نشخوارکنندگان مختص حیوانات کوچک است برای انسان خطری ندارد. «مردم در مورد سرایت این بیماری نگران نباشند. دامپزشکی در این زمینه در حال انجام اقدامات لازم برای این بیماری است.» او با بیان اینکه تمام دام‌های استان البرز در مقابل این بیماری واکسینه شده‌‌اند گفته در این بیماری حیوان مبتلا به این بیماری تلف می‌شود و درمانی برای آن وجود ندارد.
دیروز مدیر کل حفاظت محیط زیست استان البرز نیز در ارتباط با این بیماری گفت: «طاعون نشخوارکنندگان کوچک یک بیماری ویروسی بسیار واگیر میان نشخوارکنندگان خصوصا گوسفند و بز است و هیچ‌گونه خطر انسانی ندارد. این بیماری در آفریقا، هند خاورمیانه و ایران اتفاق می‌افتد و به این بیماری طاعون بزی هم می‌گویند.» PPR که «طاعون بزی» هم شناخته می‌شود چنین علائمی دارد: تب، ترشحات چشم و بینی، تورم دهان، اسهال و ذات‌الریه همراه با سختی تنفس است. سازمان جهانی دام (OIE) این بیماری را در فهرست بیماری‌های مهم جای داده و کشور‌ها موظف‌اند در صورت وقوع، بیماری را به این سازمان گزارش کنند. به گفته حکیمی اگرچه این بیماری مشترک بین انسان و دام نیست و در این مورد دغدغه‌ای نیست اما «در صورت بی‌توجهی می‌تواند تلفات غیرقابل جبرانی در حیات وحش منطقه به‌جا بگذارد و به طبیعت لطمه زیادی وارد کند».
از سوی دیگر شیوع بیماری در یک منطقه، علاوه بر تحمیل هزینه‌ واکسن، اقدامات بهداشتی و نظارتی، باعث کاهش تولیدات دامی به ویژه گوشت و شیر شده و ضمن در برداشتن خسارات مالی و ضررهای اقتصادی به دامداران، امنیت غذایی را با خطر مواجه می‌کند. براساس گزارش سال 2018 سازمان جهانی سلامت دام OIE، 80 درصد از جمعیت جهانی گوسفند و بز در معرض آلوده شدن و 90 درصد از آنها در اثر ابتلا به بیماری تلف شده‌اند، به طوری که خسارت مالی ناشی از بروز طاعون نشخوارکنندگان کوچک سالانه رقمی بین 1/4 تا 2/1 میلیارد دلار است. سازمان جهانی سلامت دام و سازمان جهانی غذا و خواروبار در سال 2015 طی یک استراتژی مشترک، سال 2030 را به‌عنوان سال هدف کنترل و ریشه‌کنی بیماری طاعون نشخوارکنندگان تعیین کردند. بر اساس شباهتی که بین ویروس طاعون نشخوارکنندگان کوچک و ویروس گاوی طاعون بود، این دو سازمان مقرر کردند با بهره‌گیری از تجربیات مربوط به طاعون گاوی، طاعون نشخوارکنندگان کوچک ریشه‌کن شود. لفات سنگینی در حیات وحش بر جای بگذارد.