یخچالهای ایران و شواهد تغییر اقلیم در گذشته
۱۸ مهر ۱۴۰۰، ۰:۰۰
شواهد یخچالهای طبیعی در ارتفاعات کوههای البرز در شمال ایران، کرمان، سبلان در آذربایجان، کوههای زاگرس در جنوب، شمال غربی کشور وجود دارند. مساحت کلی یخچالها حدود 20 کیلومتر مربع برآورد شده است. بیشترین یخچالهای طبیعی در قسمت غربی کوههای البرز در منطقه توده تخت سلیمان در دامنههای شیبدار رو به شمال وجود داشته است. برآورد میشود که سرچال، بزرگترین یخچال طبیعی، 7 کیلومتر طول داشته و قسمت اعظم سطح آن با بقایای سنگ پوشانده شده است. در کوههای البرز مرکزی، دو یخچال کوچک در دامنه قله دماوند قرار دارد. در کوههای زاگرس، پنج یخچال توصیف شده است که بزرگترین آنها حدود 500 متر عرض و ارتفاع حدود 150 متر دارد. در دوران پلیستوسن، یخبندان در ایران بسیار گسترده بوده است.
در آن زمان خط برف اقلیمی 600 تا 1100متر پائینتر از سطح تراز کنونی بود. آب و هوای عمدتاً مدیترانهای ایران تحت کنترل سامانههای پرفشار سیبری و موسمی جنوب غربی است. در گذشته، مکانها و شدت این سامانهها تغییر کرده است، احتمالاً باعث تغییر اقلیم شده و بر تغییر چشماندازهای طبیعی در ایران اثر گذاشته است.
در شمال و غرب ایران، اقلیم بین شرایط آب و هوایی خشک و سرد شرایط مرطوب و گرم در دورههای میان یخچالی تغییر کرده است. رسوبات دریاچه و رسوبات لس نیز نشان میدهد که رطوبت در سطح رسوبات بینیخچالی آخر افزایش مییابد. در غرب ایران هولوسن پسین و اوایل عهد حاضر به احتمال زیاد با شرایط آب و هوایی خشک مشخص شده است. به طور کلی، چرخههای آب و هوایی و رویدادهای شناختهشده در سایر نقاط جهان به ندرت در ایران ثبت میشود و تصویر ما از تغییر اقلیمهای گذشته ناقص است. سوابق رسوبی دریاچهای و نهشتهای لسی پتانسیلی قوی برای شناسایی سیگنالهای اقلیمی است و اطلاعات دیرینه اقلیمی غارهای سنگی یا حلقههای درخت هنوز مورد چالش قرار نگرفته است.
در دوران پلیستوسن- بازه زمانی کواترنری پسین تا قبل از هولوسن، از 2.6 میلیون سال تا 11500سال قبل- یخچالهای طبیعی در ایران وجود داشته است. «علمکوه» بارزترین نمونه یخچال طبیعی کوهستانی در البرز ، شمال ایران است. این یخچال سالانه حدود 230 سانتیمتر حرکت میکند. همچنین سیرکهای یخچالی از شواهد مهم یخچالی ایران است. سیرک یخچالی، محلی با ویژگیهای فرسایشی است که در نیمرخ به ریخت L یا صندلی و از روبهرو شبیه سالن آمفی تئاتر بدون سقف است. در زیر رسوبات پرشیب آن، یخ و رسوبات یخرفتی با هم ترکیب شده است. کف سیرک به شکل کاسه است . اگر سیرک در معرض ذوب فصلی باشد، کف سیرک اغلب یک تارن (دریاچه کوچک) در پشت سد طبیعی تشکیل میدهد. چنین نمونهای از تارن، در نزدیکی دماوند در استان تهران در دریاچه تار – البته به کمک رخداد یک زلزله در15 ژوئن 1665م و وقوع یک زمینلغزش، نمادی از دریاچههای یخچالی البرز است. خود سد میتواند متشکل از مورن، یخ، یا سنگ بستر زیرین باشد. مورنها تجمع رسوبات و واریزههایی هستند که در جلو، روی سطح یخچال یا هنگام حرکت یخچال طبیعی در مجاور آنها جابهجا شدهاند. اندازه خاک و سنگهایی که مورن را تشکیل میدهند میتواند از خاک ریزدانه تا سنگهای بزرگ متغیر باشد. یخچال طبیعی در حال ذوبشدن میتواند مورنهایی را پشت سر بگذارد که مدتها پس از عقبنشینی یخچال طبیعی قابل مشاهده هستند. بنابراین سیرکهای یخچالی از مهمترین مناطق بررسی تغییرات اقلیمی در گذشته هستند.
در ناحیه تهران آثار و شواهد زیادی از یخبندان وورم وجود دارد. فاز یخچالی وورم آخرین عصر یخ بوده و از 70 هزار سال قبل تا قبل از عهد حاضر – حدود 11500 سال قبل – طول کشیده است. مهندس منوچهر پدرامی، زمینشناس برجسته کوارنر و یخچالشناس فقید ایران، بر این باور بود که یخچال بزرگ کرج 90 کیلومتر در دره کرج- چالوس طول داشته و تا محل فعلی شهر کرج گسترش یافته بود. در وورم قدیم، یخچال درهای جاجرود نیز تا رقوم 1400 متر پائین میآمد. زندهیاد پدرامی سه سطح یخچالی چیننخورده را در توچال، شمال تهران و آبعلی معرفی کرد.
ارتفاعات زردکوه بختیاری در زاگرس مرتفع دارای نشانههای یخچال است. یخچالهای زردکوه قرار گیری روی سنگ آهک و علم کوه در ارتفاعات تخت سلیمان البرز بر روی پی سنگ گرانیتی قرار دارند. سیرکهای یخچالی در ارتفاع 3200 متری در شیرکوه یزد نیز واقع شده است.در ارتفاعات بالای سه هزار متر جوپار کرمان، چندین سیرک یخچالی شناسایی شده است. یخبندانهای پلیستوسن علاوه بر کوه جوپار در تودههای مجاور کوه لالهزار (4374 متر) و کوه هزار (4469 متر) در نزدیکی راین، استان کرمان یافت شده است.
در یخچالهای طبیعی گذشته در دینور زاگرس در غرب ایران خط برف دائمی در آخرین دوره یخبندان در رقوم 2820 متر از سطح دریا و متوسط دما 5.8 درجه کمتر از زمان کنونی بوده است. مهندس پدرامی تنها در یک قسمت قابل دسترس از کوه قندیل – در مرز ایران و عراق – در کنار رودخانه زاب کوچک تحقیقاتی میدانی در مورد یخچال انجام داد. بزرگترین دره یخچالی به نام سیخ آیش با راستای شرقی – غربی رسوبات یخچال طبیعی در رقوم 1740 متر دارد. چهار پادگانه آبرفتی یافتهشده در این ناحیه تغییرات اقلیمی دوره گذشته را نشان میدهد.
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
حفاظت محیط زیست خراسان شمالی: ثبت ۵ بار حضور یوز ایرانی در میاندشت
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
دود نیشکرهای سوخته هوای خوزستان را آلوده کرد
چتر سیاه بر آسمان اهواز
کشمکش بین ارگانهای دولتی و تولیدکنندگان کمبود شیرخشک را تشدید کرد
مداخلهٔ بینتیجهٔ دولت در بازار شیرخشک
وزیر نیرو و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست با معاون رئیسالوزرای طالبان دیدار کردند
موضعگیری دوگانه دربارهٔ حقابهٔ هیرمند
فعالان جهانی هشدار میدهند
میراث «غزه» زیر بمباران
پیگیری برای ثبت یک میراث ناملموس ادامه دارد
فصل انارچینی
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس
- اسپیکر بلوتوثی ارزان و باکیفیت: کدام مدلها را بخریم
- کیفیت و زیبایی را با خدمات دندانپزشکی دکترتو کلینیک تجربه کنید بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید