باید به دنبال رویکردی اخلاقی برای کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد بود. کاترین پولاک با این رویکرد آشناست. او کارشناس طبابت در پناهگاه است و اکنون در جایگاه مدیر مراقبت از حیوانات پرسه‌زن- جنوب شرقی آسیا برای سازمان بین‌المللی رفاه حیوانات، فور پاوز، در شهر بانکوک فعالیت می‌کند. فور پاوز سازمانی مستقل است که تمام هزینه‌های آن از خیریه تامین می‌شود و مقر آن در اتریش است. در حالی که در ایران گاه و بی‌گاه اخباری درباره کشتن سگ‌ها سروصدا می‌کند اما این دامپزشک در گفت‌وگو با «پیام ما» می‌گوید، اگرچه بسیاری از کشورها، از ساده‌ترین روش‌های حذف حیوانات، یعنی کشتار آنها استفاده می‌کنند اما حتی ایران هم می‌تواند روش اخلاقی را انتخاب و اجرا کند. او در این گفت‌و‌گو از اهمیت مدیریت جمعیت سگ‌های پرسه‌زن می‌گوید و درباره روش‌های اخلاقی، پیشنهاداتی مطرح می‌کند.

خانم پولاک! در حال حاضر در جنوب آسیای شرقی مشغول به چه کاری هستید؟
برنامه‌های گوناگونی را در سطح منطقه مدیریت می‌کنم که با هدف بهبود رفاه سگ‌ها و گربه‌ها، و با حمایت از دولت‌ها و خیریه‌های محلی رفاه حیوانات دنبال می‌شود. برنامه‌های ما شامل فعالیت‌های گوناگونی است؛ عقیم‌سازی، واکسیناسیون هاری، آموزش دامپزشکی، ارائه مراقبت‌های دارویی رایگان برای حیوانات پرسه‌زن (بی‌صاحب)، و ارتقای منابع و سطح آگاهی جامعه. من به خصوص در زمینه ریشه‌کن‌سازی کشتار و مصرف سگ‌ها و گربه‌ها در کامبوج، اندونزی و ویتنام هم فعالیت می‌کنم.
برنامه مدیریت جمعیت سگ‌ها چه اهمیتی دارد؟
مدیریت جمعیت سگ‌ها، چه از نظر سلامت عمومی چه رفاه حیوان، اهمیتی خارق‌العاده دارد. سگ‌های پرسه‌زن می‌توانند سبب بروز مسائل گوناگونی از جمله انتقال هاری و تصادف با ماشین شده و عامل مزاحمت قلمداد شوند. گرچه، خود آنها نیز از تغذیه ناچیز، بیماری، مسمومیت و مورد آزار قرار گرفتن بی‌نهایت رنج می‌برند. به یک راه حل مدیریتیِ اخلاقی نیاز است که کارآمد و پایدار باشد، و به جوامع و سگ‌ها به یک اندازه کمک کند. همه می‌توانند اتفاق نظر داشته باشند که سگ‌ها در بیشتر موارد واقعا نباید در خیابان‌ها زندگی کنند، و همگی ما سگ‌های کمتر می‌خواهیم، پس ناچاریم رویکردی بیابیم که به طور اخلاقی به رسیدن به آن هدف کمک کند. ابزارهای متنوعی وجود دارند که می‌توان از آنها استفاده کرد؛ جراحی عقیم‌سازی، واکسیناسیون انبوه هاری، آموزش، مدیریت پسماند، و مشارکت دست‌اندرکاران. هر چند، هر موقعیت منحصربه‌فرد است و به رویکرد خاص خود نیاز دارد.
نظر شما در مورد روش‌های غیراخلاقی کنترل جمعیت سگ‌ها، مثل کشتار گستره آنها چیست؟
متاسفانه تلاش برای کشتار حیوانات پرسه‌زن به عنوان واکنشی فکر نشده و بی‌اختیار‌ متداول است، چرا که به نظر می‌رسد ساده‎‌ترین و ارزان‌ترین راه باشد. گرچه در واقع این روش نه تنها بی‌ثمر بلکه بی‌نهایت بی‌رحمانه است. این کار، تا حد زیاد به دلیل کشتار سگ‌های بالقوه واکسینه شده از جوامع و کاستن از ایمنی گله‌ای، در عمل می‌تواند ریسک گازگرفتگی و انتقال هاری را افزایش دهد.
من همیشه خلاف این روال را توصیه می‌کنم. دولت‌ها در موارد بیشمار این رویکرد (کشتار انبوه) را اتخاذ می‌کنند که در واقع تقریبا هیچ تاثیری بر تعداد سگ‌های پرسه‌زن و مسائل جامعه نداشته است. شهر یانگون در میانمار مثال خوبی از شهری بزرگ است که سال‌های متمادی و به طور مستمر کشتار سگ‌ها را در پیش گرفته است. اگر به میانمار سفر کنید متوجه خواهید شد که آنها هنوز جمعیت بزرگی از حیوانات آواره دارند و هاری به شدت همه‌گیر است. آمارگیری‌های انجام شده 1-2 سال پس از کشتار در بسیاری از مناطقی که کشتار سگ‌ها صورت می‌گرفت حاکی از افزایش تعداد سگ‌ها بود. کشتار سگ‌ها تنها خلائی در محیط ایجاد می‌کند که با مهاجرت سگ‌های جدید به این منطقه پر می‌شود.
در دستورالعمل مدیریت انسانی جمعیت سگ‌ها (ICAM) تاکید شده که «در جایی که جمعیت زیاد سگ‌های بی‌سرپرست وجود دارد نباید جمع‌آوری و انتقال به پناهگاه اجرا شود»، این کار تنها در کشورهایی مجاز است که پیشتر موفق به کنترل جمعیت سگ‌ها شده‌اند و پس از آن است که می‌توان سگی که به هر دلیل در خیابان رها شده را به پناهگاه برد تا سرپرست بیابد. اما چرا جمع‌آوری در جایی که جمعیت زیاد سگ پرسه‌زن داریم نادرست است؟
جمع‌آوری در پناهگاه هم تقریبا هیچ تاثیری بر تعداد واقعی سگ‌های پرسه‌زن ندارد. گرداندن پناهگاه‌های اخلاقی بی‌نهایت گران است و ظرفیتی محدود دارند. هرگز نمی‌شود پناهگاه‌های کافی برای نگهداری از تمام سگ‌‌ها ساخت. ما به راه حل‌ها و رویکردهایی نیاز داریم که در گذر زمان از تعداد سگ‌های پرسه‌زن در جوامع بکاهد (بیشتر از طریق عقیم‌سازی) نه به روش گرفتن و نگهداری در پناهگاه. سگ‌ها در خیابان‌ها به زاد و ولد ادامه خواهند داد و دولت‌ها در نهایت با گرداندن پناهگاه‌های پرازدحام و پرهزینه برای سگ‌ها مواجه می‌شوند.
آیا حذف کامل دسترسی سگ‌ها به منابع غذایی مانند زباله‌های خوراکی یا ممنوعیت غذارسانی می‌تواند روش درستی برای کنترل جمعیت سگ‌ها باشد؟
مدیریت اخلاقی جمعیت سگ‌ها شامل درجه‌ای از مدیریت پسماندهاست، چون منابع خوردنی قابل دسترس رشد جمعیت سگ‌ها را تقویت می‌کند. گرچه، مدیریت پسماند باید همراه یک روش دیگر مانند جراحی عقیم‌سازی صورت بگیرد تا زاد و ولد [سگ‌های] پرسه‌زن را عملا محدود کند. این اخلاقی نیست که منابع غذایی به کلی از دسترس سگ‌ها برداشته شود چون این کار به سو‌ءتغزیه، پرخاشگری، افزایش پرسه‌زنی می‌انجامد و امکان گازگرفتگی سگ‌ها بیشتر می‌شود. در عوض، سگ‌هایی که حضور دارند باید غذا در دسترس داشته باشد، و عقیم شوند. ایستگاه‌های غذارسانی باید به اندازه کافی گسترش یابند تا سبب تجمع گروه‌های بزرگ سگ‌ها در یک منطقه نشوند.
این ایستگاه‌های غذارسانی چه ویژگی‌هایی دارد؟ ترکیب غذایی صحیح برای سگ‌ها در این مکان‌ها چگونه است؟
در بسیاری از جاها، مکان‌های خاصی (ایستگاه‌های غذارسانی) دایر می‌شوند تا سگ‌های پرسه‌زن بتوانند برای ادامه‌ی بقا به غذا دسترسی داشته باشند، ولی در حالت ایده‌آل این ایستگاه‌ها باید در جاهایی امن واقع شوند؛ دور از ترافیک/خیابان‌های شلوغ، مکان‌های عمومی، و جاهای دیگری که سگ‌ها را برنمی‌تابند (مکان‌های مذهبی، مدارس، غیره). نوع غذایی که به سگ‌ها داده می‌شوند هم بر اساس فرهنگ، دسترسی به غذاهای محلی و غیره فرق می‌کند. غذا هر چه باشد، باید در حد امکان منبعی غنی از پروتئین باشد. مثلا در تایلند، مخلوطی از برنج، مرغ و دیگر بازمانده‌های غذا (اغلب از راهبان معابد) فراهم می‌شود. داروهای ضد کک و کنه را نیز می‌توان به غذا اضافه کرد، گرچه این به درجه‌ای از تخصص نیاز دارد تا اطمینان حاصل شود که دوز صحیح به سگ‌ها داده می‌شود. ایستگاه‌های غذارسانی باید در برابر جریان هوا محافظت شده (سرپوشیده) باشند. این ایستگاه‌ها می‌توانند به شناسایی سگ‌های بیمار یا مجروح، و نیازمند عقیم‌سازی کمک کنند. در آمریکای لاتین ایستگاه‌های غذارسانی خاص‌تری برای سگ‌ها دایر شده‌اند: آنها به میزانی از پذیرش جامعه نیاز دارند و این پذیرش می‌تواند از طریق آموزش حاصل شود. سگ‌هایی که غذا می‌گیرند کمتر پرسه می‌زنند، کمتر می‌جنگند، و سالم‌تر خواهند بود.
بعضی در ایران می‌گویند که روش‌های اصولی و اخلاقی برنامه مدیریت جمعیت (شامل آموزش، واکسیناسیون و عقیم‌سازی)، پرهزینه، دست‌وپاگیر و دیربازده هستند و در عوض می‌توان با روش‌های میانبر مثل حذف فیزیکی مستقیم، سریع‌تر و ارزانتر به نتیجه رسید. به نظر شما آیا این اقدامات نتیجه می‌دهند؟
استفاده از تله‌گذاری و حذف رایج است، چون مردم به اشتباه بر این باورند که این کار مشکل را حل می‌کند. در حالی که شاید این رویکرد سریع، آسان و کم‌هزینه به نظر برسد اما هرگز دلیل بنیادین این که اصلا چرا سگ‌ها آنجا هستند را حل نمی‌کند. این رویکرد معمولا فقط سگ‌هایی که گرفتن‌شان آسان است، اجتماعی و دست‌آموز (اغلب واکسینه) هستند را حذف می‌کند و سگ‌های کمتر اجتماعی و آنهایی که گرفتن‌شان دشوارتر است، آنهایی که معمولا واکسینه نشده‌اند، را باقی می‌گذارد. این کار به شکلی موثر، هرگونه تلاش برای کنترل هاری را تضعیف می‌کند. به علاوه، حذف سگ‌های گزینشی به سادگی خلائی ایجاد می‌کند تا سگ‌ها بار دیگر به آن مکان مهاجرت کنند. بارها و بارها ثابت شده که این رویکرد بی‌اثر بوده و در واقع نتیجه کاملا عکس دارد و حتی شاید در گذر زمان عملا بر تعداد سگ‌ها بیفزاید.
آیا اجرای روش‌های اصولی و انسانی مدیریت جمعیت سگ‌ها در کشورهای در حال توسعه مانند ایران هم امکان‌پذیر است؟
بسیاری از کشورهای کم‌درآمد با استفاده از رویکردهای اخلاقی مدیریت جمعیت سگ‌ها موفق به مهار ازدحام جمعیت حیوانات پرسه‌زن شده‌اند. من نمی‌توانم به طور خاص در مورد ایران حرف بزنم چون با رویکردهای اتخاذ شده آشنا نیستم، ولی اگر ایران از کشتار و روش‌های غیرانسانی استفاده کند تنها کشوری نیست که چنین می‌کند. اجرای ثمربخش برنامه‌های مدیریت جمعیت/عقیم‌سازی سگ‌ها اغلب به سمن‌های تاثیرگذار رفاه حیوانات، شراکت دولتی و دامپزشکان آموزش دیده در زمینه تکنیک‌های عقیم‌سازی انبوه نیاز دارد. اگر چنین آموزشی در دسترس نباشد عجیب نخواهد بود که رویکرد مرتبط با عقیم‌سازی با جراحی مد نظر قرار نگیرد.
با توجه به اینکه ایران هرگز چنین برنامه‌ای برای مدیریت جمعیت سگ‌ها نداشته است، چه توصیه‌ یا پیشنهادی برای ایرانیان دارید؟
گام مناسب برای شروع، استفاده از دستورالعمل‌های مدیریت بین‌المللی جمعیت حیوانات همدم (ICAM) است که چارچوب ارجاعی برای مدیریت حیوانات پرسه‌زن فراهم می‌سازد. من افراد علاقمند در ایران را تشویق می‌کنم که با سازمان‌های مردم‌نهادی که در زمینه ارائه راهنمایی، تخصص، آموزش، و بیشتر سرمایه‌گذاری برای راه‌اندازی و اجرای پروژه‌های مدیریت جمعیت سگ‌ها دهه‌ها تجربه دارند، در تماس باشند. انجمن بین‌المللی محافظت از حیوانات، فور پاز، داگز تراست، مِیهیو -که در کشور همسایه شما افغانستان فعالیت می‌کند- مکان‌های خوبی برای شروع هستند.