نزدیک به دو دهه از زمانی که تلاش برای شناخت پهنه‌های اکتشاف مس در منطقه شروع شده می‌گذرد. معدن مس درآلو در اواخر دهه هشتاد و اوایل ۹۰ کارش را شروع کرد و در سال‌های بعد هم بررسی منطقه برای یافتن رگه‌های مس ادامه یافت. سال گذشته «مسلم مروجی‌فرد»، مدیرکل صنعت، معدن و تجارت جنوب‌کرمان با اشاره به این روند به «پیام‌ما» گفت که ۱۴ پهنه اکتشافی در این منطقه تعریف شده و از بین آنها مجوز ۴ مورد ابطال و ۸ مورد عملیات اکتشاف آنها تمام شده است. او همان زمان گفت: «قرارگاه خاتم بعد از اتمام مراحل ارزیابی‌ اولیه در مرحله بعد به اکتشاف در روی زمین می‌پردازد و در این مرحله نیاز به جاده‌سازی با هدف دسترسی و انجام عملیات حفاری است که در حال انجام است. مجوزهای لازم این مرحله اخذ شده است و مرحله نمونه‌برداری و حفاری آسیبی به منابع آبی وارد نمی‌کند.»
هنوز مشخص نشده در این محدوده چند معدن شروع به کار خواهند کرد اما جاده‌سازی‌های فعلی در بخش ساردوئیه شهرستان جیرفت است و روستاهایی چون «باب کرفس»، «کهنوج سادات»، «خاک‌سفید»، «دره‌رود»، «اس‍پارچ»، «نرکمال» و چندین و چند روستای دیگر از این وضعیت متاثر شده‌اند.
«کامران اسکندرزاده» از اهالی روستای باب کرفس است و سال‌هاست که دامداری می‌کند. او و دیگر اهالی دیده‌اند که حدود ۵۰۰ درخت وحشی برای جاده‌سازی قطع شده و حالا می‌گوید در یک سال اخیر که بررسی‌ها برای راه‌اندازی معدن مس شروع شده تاکنون کسی برای صحبت با آنها نیامده و شکایت آنها هم بی‌نتیجه بوده است. اسکندرزاده به «پیام ما» می‌گوید: «ما به منابع طبیعی، محیط زیست، وزارت صنعت، معدن و تجارت، نیرو و هر کجا که فکر کنید شکایت برده‌ایم و هنوز نتیجه‌ای نگرفته‌ایم. حرفمان این است که چرا کسی با ما صحبت نمی‌کند و نمی‌گوید در آینده چه وضعیتی خواهیم داشت؟» او از جلسات مختلف با دهیاری و بخشداری هم می‌گوید. جلساتی که درنهایت بی‌نتیجه بوده است. «ما مدام تهدیده شده‌ایم و این وضعیت برایمان غیرقابل تحمل است. اینها حق‌الناس است. اگر می‌خواهند کشاورزی و دامداری ما را نابود کنند، حداقل بگویند ما کجا برویم و چه کنیم؟ بعضی می‌گویند شرکت ملی مس مسئول است و بعضی می‌گویند قرارگاه خاتم‌الانبیا. ما باید خسارتمان را از چه کسی بگیریم؟ خانه‌هایمان قدیمی است و با کوچک‌ترین انفجار ویران خواهد شد.»

یکی از محلی‌ها: ما مدام تهدیده شده‌ایم و این وضعیت برایمان غیرقابل تحمل است. اینها حق‌الناس است. اگر می‌خواهند کشاورزی و دامداری ما را نابود کنند حداقل بگویند ما جا برویم و چه کنیم؟ بعضی می‌گویند شرکت ملی مس مسئول است و بعضی می‌گویند قرارگاه خاتم‌الانبیا.

گلایه‌های «موسی حسینی» از اهالی کهنوج سادات هم مانند اسکندرزاده است. او هم می‌گوید مدام به آنها یادآوری می‌شود که طرح ملی است و باید این مناطق اکتشاف شوند اما کسی برای چندین و چند خانوار ۱۲ روستا که مستقیم و غیرمستقیم درگیر در این فرآیند خواهند شد نسخه‌ای ندارد. «نیمه مهر به تهران آمدم. همه مدارک را به دفتر ریاست جمهوری و بیت رهبری بردم. این مدارک می‌گویند راه‌اندازی معادن مس در منطقه، آب هلیل‌رود را نابود خواهد کرد. این آب به سد جیرفت می‌رود و در نتیجه ما با فاجعه‌ای گسترده روبه‌رو خواهیم بود. می‌گویند این کار اشتغال‌زایی می‌کند اما شغل و زندگی ما نابود می‌شود.»
«قاسم رحیمی‌نیا»، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری جنوب کرمان اما به «پیام‌ما» می‌گوید که گزارشی مبنی بر قطع درختان در این منطقه برای جاده‌سازی نداشته‌اند و منابع طبیعی تنها در مواردی که گونه‌های ممنوع‌القطع در منطقه باشند مجوز صادر نمی‌کند. «برای معادن مس در منطقه اخیراً درخواست مجوز نداشته‌ایم و اگر مجوزی بوده از گذشته است. درخواست‌ها را بررسی می‌کنیم و اگر گونه‌های خاص باشد اجازه نمی‌دهیم. درباره آلودگی‌های محیطی، سازمان حفاظت محیط زیست باید نظر دهد و ما صرفا تلاش می‌کنیم در هنگام صدور مجوز تخریب‌ها را به حداقل برسانیم و اگر باعث تخریب گسترده‌ و قطع درختان در این ابعاد باشد حتماً مقابلش می‌ایستیم تا حداقل مسیر جاده را تغییر دهند.» به گفته او مجوزی هم اگر برای این منطقه صادر شده برای مرحله یک و دو اکتشاف است و در مرحله بهره‌برداری هم بار دیگر باید مجوز بگیرند.
«معدن مس درآلو» تجربه‌ای ترسناک
زون مس ارومیه-دختر که از آذربایجان شروع شده و به کوه‌های تفتان در سیستان و بلوچستان ختم می‌شود، در میانه راهش از کرمان هم عبور می‌کند و رگه‌های مس در جان کرمان سال‌هاست که خود را نشان داده‌اند. از اوایل دهه ۹۰ تلاش برای اکتشاف مس در جنوب استان شروع شد و چندین مزایده برای واگذاری معادن انجام گرفت. «محمود اسکندری»، رئیس وقت سازمان صنعت، معدن و تجارت جنوب کرمان همان زمان از واگذاری سه پهنه معدنی مس با مساحت سه هزار و ۴۸۶ کیلومتر مربع از طریق مزایده به سرمایه‌گذاران واجد شرایط خبر داد و گفت که این میزان ۳۰ درصد مساحت پهنه‌های تعریف‌شده در جنوب کرمان را شامل می‌شود و برای شناسایی پتانسیل‌های معدنی مس منطقه، فعالیت‌های اجرایی روی معادن مس جنوب کرمان آغاز شده است و در مدت ۲ سال گذشته پنج معدن مس در حوزه جنوب کرمان فعال شده و برخی هم به بهره‌برداری رسیده است.
همان سال ۹۵ بود که خبر آمد ۶۰ هزار گوسفند به دلیل آلودگی کارخانه ذوب مس شهر بابک از دست رفته‌اند و «علی اسدی کریمی»، نماینده شهربابک در مجلس از «محمدرضا نعمت‌زاده» وزیر وقت صنعت معدن و تجارت خواست تا در مساله آلودگی کارخانه ذوب مس شهربابک مداخله کند و خسارت دامداران را بپردازد. کریمی گفته بود: «کارخانه ذوب مس خاتون‌آباد شهرستان شهربابک در اثر آلایندگی بیش از ۶۰ هزار گوسفند مردم اهالی را تلف کرده و از بین برده است و ۱۱ سال است که این آلایندگی برطرف نشده و عوارض و مشکلاتی برای منطقه به وجود آورده است. مسئولان درباره این کارخانه کوتاهی کرده و اقدام مثبتی انجام نداده‌اند. اهالی منطقه به‌خاطر دام‌هایی که تاکنون تلف شده و خسارتی که از شرکت ملی مس دریافت نشده است، اعتراضات شدیدی دارند. لذا از آقای نعمت‌زاده می‌خواهیم در این مورد مداخله کنند و خسارت دامداران منطقه را بپردازد.»
اهالی روستاهای باب‌کرفس، کهنوج سادات و خاک‌سفید هفت سال قبل را به خوبی در یاد دارند و حالا می‌گویند: «فقط حیوانات آسیب این ماجرا را نخواهند دید، جان انسان‌ها هم در خطر است.» آنها اما پیش از آنکه از حال و روز مردم شهربابک خبر داشته باشند که در فاصله بیشتری از آنها قرار دارند، از مردم «روستای درآلو» می‌گویند؛ روستایی در سی کیلومتری آنها که بعد از نزدیک به دو دهه فعالیت کارخانه مس در آنجا، اهالی مجبور به کوچ اجباری شده و دیگر اثری از باغداری و دامداری در منطقه نیست. حسینی می‌گوید که آنها نمی‌خواهند به سرنوشت اهالی درآلو دچار شوند؛ مردمی که اواخر دهه هشتاد دستور تخلیه روستایشان صادر شد و از همان سال نیز به همین بهانه هر درخواستی برای آب لوله‌کشی، برق و گاز را رد کردند. با این حال بسیاری از آنها در سال‌های اخیر همچنان به درآلو برگشتند.
«کرم ملائی»، عضو شورای حل اختلاف روستای درآلو پیش از این درباره وضعیت زمین‌های منطقه به «پیام‌ما» گفته بود: «تعداد کمی از مردم املاکشان را سال ۸۹ فروختند اما مابقی زمین‌ها مانده است و کارشناسان بدون اینکه فراخوانی بدهند یا نظرات مالک‌ها را بگیرند، قیمتی برای املاک و درختان مشخص کردند. این قیمت حتی از قیمتی که سال ۸۹ خودشان مشخص کرده بودند هم کمتر است. فرضا اگر با ۱۰میلیون تومان درخت گردوی ۱۵ ساله را می‌خریدند، حالا قیمت ۲میلیون تومان را مشخص کرده‌اند.» به گفته او نرخ خرید هر حبه زمین کشاورزی روستای درآلو نیز ۳۰ تا ۴۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است، قیمتی که حدود یک دهم زمین‌های مشابه روستاهای اطراف است. «قیمتی که مشخص کردند برای کشاورزان به صرفه نیست. این افراد این زمین را بفروشند،‌ کجا بروند؟ روستانشینان اینجا خرده‌مالک‌اند و با این قیمت حتی نمی‌توانند در خراب‌آبادها زمین بخرند و ساکن شوند.»
بررسی، اکتشاف یا بهره‌برداری از معادن مس در جنوب کرمان بدون صحبت با اهالی و ساکنان روستاهای نزدیک به آن نمی‌تواند نتیجه مطلوبی داشته باشد و در یک سالی که جاده‌سازی برای بررسی‌های اولیه شروع شده تاکنون، محلی‌ها دست از اعتراض نکشیده‌اند. در این شرایط قانع کردن مردم محلی و صحبت از آینده، نقطه مغفولی است که مسئولان فعلی که مشغول به کارند به آن توجهی ندارند. تقابلی که در سال‌های گذشته بارها میان معدن‌کاوان و جامعه محلی در جریان بوده حالا یکبار دیگر پررنگ‌تر از همیشه شده است.