رئیس حوضهٔ آبریز رودخانهٔ ارس از پیگیری راه‌اندازی بانک اطلاعاتی و سامانهٔ کیفیت آب ارس خبر داد و گفت: «در حال حاضر وضعیت عمومی کیفیت آب سدهای شرب رودخانهٔ ارس از نظر شاخص استاندارد در کلاس نسبتاً خوب و خوب قرار دارد.»

 به‌گفتهٔ «احمد قندهاری» کیفیت آب رودخانهٔ ارس همواره یکی از مهمترین دغدغه‌های وزارت نیرو بوده است و برای تحقق این امر برنامه‌ها و اقدامات جدی در دستورکار قرار دارد: «کارگروه راهبری مدیریت کیفیت منابع آب حوضهٔ آبریز ارس، شامل نمایندگان سه استان اردبیل، آذربایجان‌شرقی و آذربایجان‌غربی و نیز سازمان محیط‌زیست کشور و شرکت مهندسی آبفای کشور از دو سال پیش تشکیل شد که این کارگروه با برگزاری جلسات منظم نسبت به پایش اقدامات هریک از دستگاه‌ها، تصمیمات لازم در این زمینه را اتخاذ کرده است. تجهیز آزمایشگاه‌های شرکت‌های آب‌منطقه‌ای واقع در این حوضهٔ آبریز و نیز استقرار سامانهٔ رصد تحولات کیفی منابع آب ارس مطابق با برنامه‌ریزی‌های انجام‌شده در دستورکار قرار دارد.»

 ابتکار عمل ایران

قندهاری با اشاره به اینکه رودخانهٔ ارس یک رودخانهٔ بین‌المللی است، گفت: «همهٔ کشورهای ذی‌نفع باید نسبت به وضعیت کیفیت منابع آب آن حساسیت و جدیت داشته باشند. کشور ایران با ابتکار عمل و حضور دستگاه‌های مختلف از ‌جمله وزارت امور خارجه و سازمان حفاظت محیط‌زیست در حال ایجاد هم‌گرایی و نهایتاً اقدامات مشترک بین کشورها با هدف حفاظت کمی و کیفی از منابع آب رودخانهٔ ارس است.»

این در‌حالی‌است که سال گذشته و پس از انتشار گزارش تحقیقی روزنامهٔ «پیام ما» دربارهٔ آلودگی رودخانهٔ ارس، رئیس سازمان انرژی اتمی با بیان اینکه این سازمان به‌صورت مرتب کیفیت آب رودخانهٔ ارس را پایش می‌کند، اعلام کرده بود: «نگرانی‌ای دربارهٔ آلودگی آب این رودخانه وجود ندارد.»

همان زمان وب‌سایت خبری دولت، به‌نقل از «محمد اسلامی» در مطلبی نوشت: «شایعهٔ آلودگی آب رودخانهٔ ارس به‌وسیلهٔ پسماند نیروگاه اتمی ارمنستان، صحت ندارد. ما مرتب کیفیت آب این رودخانه را پایش می‌کنیم و آلودگی وجود ندارد. سازمان انرژی اتمی به‌صورت مستقل و مستمر پایش می‌کند. این پایش برخط و مرتب است. هیچ نگرانی‌ای وجود ندارد.»

انکار واقعیت

«پیام ما» ۲۸ خردادماه امسال گزارشی تحقیقی دربارهٔ آلودگی‌های ارس منتشر کرد. ابن گزارش براساس ۱۱ گزارش و مطالعهٔ علمی از مراکز پژوهشی و دولتی متعدد نوشته شده بود، اما برخی مراجع استانی و مسئولان کشور بدون اشاره به آلودگی‌های مربوط به فلزات سنگین، وجود آلاینده‌های رادیواکتیو را تکذیب کردند. بااین‌حال، در شهریورماه امسال رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست گفت آلودگی این رودخانه «بیش‌از‌حد مجاز نیست» و البته اضافه کرد «پیگیری آلودگی ارس از سوی دولت به سازمان محیط‌زیست کشور واگذار شده است.»

۱۵ بهمن سال گذشته اما رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست با تأیید وجود آلودگی در رود ارس گفته بود: «بناست سه کارگروه اصلی در رابطه با آلودگی رود ارس هم در ارمنستان و هم در ایران شکل بگیرد و با همکاری هم اقدامات لازم انجام شود و متقابلاً بحث‌ها را پیگیری کنند.»

 همه می‌دانستند

با وجود تلاشی که دولت در تکذیب یا تقلیل آلودگی ارس کرده است، اما «محمدجواد ظریف»، وزیر پیشین امور خارجهٔ ایران، نیز در گفت‌وگو با «پیام ما» وجود این آلودگی را تأیید کرده است. او در مورد وجود گزارش‌های رسمی از آلودگی بالا در رودخانهٔ ارس که بخش قابل‌توجهی از آن از سوی ارمنستان و پس از آن از سوی آذربایجان ایجاد شده است و روانهٔ رودخانه می‌شود، توضیح داد: «درست است و منشأ آلودگی ارس بیشتر متوجه ارمنستان است. در مورد ارس دو مشکل داریم. یکی کاهش آب رودخانه است که به‌خاطر ترکیه است. در دورهٔ وزارت من با دوستان آذری و آقای علی‌اُف هماهنگ کردم و آقای شاهین مصطفی‌اف که مسئول کمیتهٔ مشترک با ایران بود و هم درواقع نقش مهمی در توسعهٔ آذربایجان داشت. 

قرار شد با توجه به روابط گسترده‌ای که آذربایجان و ترکیه با هم داشتند، به‌طور مشترک با ترکیه مذاکره کنیم. اما متأسفانه به دولت ما نرسید. نمی‌دانم دوستان در دولت جدید چه اقدامی کردند. همین توافق را هم در مورد هریرود با ترکمنستان داشتیم که در مورد سد دوستی به‌طور مشترک با افغانستان صحبت کنیم. هدف هم فقط استفاده از فشار نبود بلکه روش‌های ترغیبی و تشویقی هم با آقای رشید مردوف، وزیر خارجه و معاون نخست‌وزیر ترکمنستان، در دستورکار ما بود. کارهایی هم صورت گرفت و نامهٔ مشترکی هم به افغانستان نوشته بودیم. یکی از کارهایی که در مورد ارس کردیم، این موضوع بود. بحث دوم موضوع آلودگی ارس است که منشأ اصلی ارمنستان است. بارها این موضوع را با ارمنستان پیگیری کردیم. نهایتاً در زمان مسئولیت ما، توافق شد چند کمیته که یکی از آنها کمیتهٔ متخصصان هسته‌ای بود، با توجه به اینکه برخی از آلودگی‌ها از نیروگاه هسته‌ای ارمنستان بود که علاوه‌بر ارس خطرات دیگری هم داشت، تشکیل شد. در مورد بحث آلودگی هسته‌ای قرار شد متخصصان ما کار کنند. در مورد آلودگی ارس متأُسفانه دولت ارمنستان به‌رغم تعهداتی که به ما داد، توانایی اعمال نفوذ بر شرکت‌هایی که این آلودگی را ایجاد می‌کنند، ندارد. چون مالکیت این شرکت‌ها خارجی است و دولت ارمنستان هم از پس کار برنمی‌آید. البته دولت ارمنستان اذعان نمی‌کند که توانایی نفوذ ندارد. لذا برای حل مشکل آلودگی ارس علاوه‌بر ارمنستان باید با دیگران هم مذاکره کرد.»