محمود زندمقدم
در هوای بلوچستان؛ به یاد محمود زندمقدم
تحصیلکرده فرنگِ به ایران بازگشته
![در هوای بلوچستان؛ به یاد محمود زندمقدم](https://payamema.ir/pubfiles/2023/01/محمودزندمقدم-1.jpg)
۲ بهمن ۱۴۰۱، ۱:۴۴
محمود زندمقدم، تحصیلکرده فرنگِ به ایران بازگشته، در سال 1342 به عنوان کارمند دولت و برای آمارگیری به سیستان و بلوچستان میرود و برای اولین بار با مردم بلوچ مواجه میشود. مواجههای که او را تا آخر عمرش تسخیر میکند و و حاصل این تسخیرشدگی، کتاب هفت جلدی حکایت بلوچ است. حکایتی که در واقع روایت مواجهه زندمقدم با مردم بلوچ است؛ روایت همنشینی با ایشان، غور در دنیایشان، ورود به رویاها و آرزوهایشان و در عین حال، زبان حال اعتراض و آزردگیشان: «یکی نیست که به دولت ایران بگوید یا بلوچ ایرانیست یا ایرانی نیست. اگر ایرانیست، این چه وضعی است، دارد!».
به نظر من مهمترین جنبه کار زندمقدم از حیث علم انسانشناسی، تبلور اصل بنیادین همدلی، به عنوان شرط ورود به میدان تحقیق در آثار اوست. همدلی، گشودگی پژوهشگر است به دنیا، تجربه، احساسات و آرزوهای مردم و بسیار فراتر از همدردی یا اتخاذ رویکردهای انتقادی مرسوم، رویکردی وجودی است به انسانِ دیگر همچون یک همزاد، چونان خودی با یک تجربه تاریخی و جغرافیایی متفاوت، یک خودِ دیگر. کار انسانشناسی اصیل همیشه تجربهای وجودی است و لذا همچون هر امر وجودی دیگر همیشه ناکامل و در حال تحول است، چنانکه مواجهه و روابط ما با یکدیگر هیچگاه پایان ندارد. همان طور که زندگی در وادیهای گوناگون ادامه مییابد، انسان رشد میکند و تغییر مییابد و تاریخ و روزگار هم شعبدههای جدیدی را رو میکنند. همیشه چیزی میماند که باید کاویده شود، امری که به زبان نیامده و نوشته نشده، چیزی مرموز که انسانشناس را فرا میخواند. یک خلاء، یک راز، امری فرّار و بیشکل که بدون اینکه خود را آشکار کند، از گوشه چشم حس و تا روی برمی گردانی ناپدید میشود. این امرِ فرّار، همان جوهر اشتیاق است که تخیل را میجنباند، همان «ابژه کوچک a» لَکانی که انسان را به حرکت میآورد. در یک تجربه کار میدانی انسانشناختی، تجلی این امر شاید همان تسخیر شدن پژوهشگر انسانشناس با میدان است که اشتیاق بازگشت به میدان را دامن میزند. احساس کار ناتمامی که باید کاملتر شود و تلاش برای به زبان درآوردن آنچه هنوز به سپهر زبان درنیامده. همان ادامه حیات ارواح درگذشته که به دنبال امری ناتمام به جهان ما باز میگردند، و شاید همان شبحی که به قول دریدا، از گذشته برگشته و فضای ذهنی ما را میرباید. زندمقدم پس از مواجه اولیه در سال 1343 و چند سال کار دولتی، در نهایت اندکی پس از انقلاب 57 از کار برکنار میشود. ولی «هوای» بلوچستان همچنان در سرش باقی میماند و آنطور که میگوید سالها متناوباً به بلوچستان میرود تا ناکاویده و به زبان نیامده را بکاود و به زبان آورد. این همان اشتیاق و کشش غریبی است که تا انتهای مردمنگار را به مردمان و میدانش گره میزند و او را میرباید. امّا آنچه برای اولین بار است که به زبان میآید، به زبانی و سبک نگارشی جدید نیز احتیاج دارد، تا تازگی آن حفظ شود. زبانی بدیع به همان بداعت خود موضوع. این تلاش برای خلق زبانی جدید، وجه قابل توجه دیگری از کار زندمقدم است. ادبیات زندمقدم توجه بسیاری را به خود جلب کرده، زبانی که بدواً غریب است، ولی کمکم به روی خواننده جدی، گشوده میشود. زبانی پرداخته شده برای بیان آنچه که برای نخستین بار است که با این حجم و وسعت به سپهر زبان وارد میشود: مردم بلوچ، این مردمان غریب در وطن که به لطف کار زندمقدم از غربت به قربت آشنایی میآیند.
در ملاقاتی که به اتفاق برخی دوستان با ایشان در منزلشان در درکه داشتیم، یادم است که ایشان از گرایششان به یافتن شیوههای تحقیق که بتواند بیش از اعداد و ارقام به سوژه تحقیق نزدیک باشد، گفتند. جزئیات را به خاطر ندارم ولی این شیوهای است که ایشان در باقی کارهای علمیشان نیز پی گرفتهاند، که در آن زبان و شیوه توصیف خود بخشی از بازنمایی سوژه تحقیق است. اگرچه ایشان هیچگاه رسماً وارد حوزه تحقیقات دانشگاهی نشدند، ولی کارشان گونهای از حزم علمی و تعهد به تجربه را نشان میدهد، که در آمیختگی با خلق زبان مناسب، موهبتی طُرفه برای مطالعه دانشجویان و مشتغلان علوم اجتماعی و به ویژه انسانشناسی است. این روزها، در تابستان و پاییز 1401 که گردش ایام و وقایع مستحدث، بار دیگر و این بار با شدّت، بیبهرگی و مظلومیت مردم بلوچ را به رخ کشیده، شایسته است مردی را به یاد آوریم که با توشه علمی پربار و با اشتیاقی که به خواننده هم سرایت میکند، با این مردم زیست و ایشان را روایت کرد و آنطور که جایی گفته، آرزو داشت که در انتهای زندگی در میان ایشان باشد. یادش جاودان.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما
- حضور خوشبخت در نمایشگاه آگروفود ۱۴۰۳ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید