حال ناخوش خزر
این بدنهٔ آبی، بزرگترین دریاچهٔ جهان است که تنوعزیستی منحصربهفردی دارد
۲۰ مرداد ۱۴۰۲، ۲۱:۱۶
خزر گوهری بود و هست که اگر قدرش را بدانیم، سرمایهٔ بزرگی برای کشور محسوب میشود. این بدنهٔ آبی، بزرگترین دریاچهٔ جهان است که تنوعزیستی منحصربهفردی دارد؛ از کیلکا تا ماهیان خاویاری تا فُک کاسپین و مناطق بیبدیلی نظیر تالاب بینالمللی میانکاله و پارک ملی بوجاق که از جمله غنیترین زیستبومهای تالابی در ایران هستند. خزر جزو دریاهای معتدل طبقهبندی میشود؛ حداکثر عمق این دریا حدود 800 متر برآورد شده که عمیقترین قسمتهای آن در قلمروی آبهای ایران حدود 300 متر است. متأسفانه، تراز دریای خزر سالانه حدود 30 سانتیمتر پایینتر میرود که دلیل آن کاهش بیلان آبی است. خزر بیش از 100 گونه ماهی دارد. ماهی آزاد، فیلماهی و تاسماهی ایرانی از جمله مهمترین ماهیان این پهنهٔ آبی هستند که متأسفانه در آستانهٔ انقراض قرار گرفتهاند. فُک کاسپین که تنها پستاندار ساکن این پهنهٔ آبی است نیز وضعیت خوشایندی ندارد. اما چرا حال این دریا خوب نیست؟ ما چه کملطفیهایی در حقش کردیم که امروز به این وضعیت دچار شده؟
جواب ساده است، اولاً، صید مفرط کیلکا و ماهیان خاویاری خارج از توان بازیابی جمعیتی و ورود گونههای غیربومی پیامدهای مخربی برای این دریا بههمراه داشت. ثانیاً، ورود پسابهای خانگی، صنعتی و کشاورزی به آن سبب افزایش غلظت فسفات و نیترات در آب شده است و مانند یک کود مایع سبب شکوفایی پلانکتونها میشود. بنابراین، آلودگی، توسعهٔ غیرپایدار، صید مفرط، ورود گونههای غیربومی مهاجم و عدم ورود آب رود ولگا که مهمترین منبع تغذیه آبی این دریاست، تنوعزیستی ارزشمند آن را بهشدت تهدید میکنند. ظرفیتهای این سرمایهٔ خداداد برای ما بسیار است، اما درصورتیکه خردمندانه از آن استفاده کنیم. ذخایر کیلکا که پس از 20 سال بهتازگی در سال جاری اعلام شد، بازیابی شدهاند و نیز خاویار اعلای فیلماهی و تاسماهی ایرانی و روسی ظرفیتهای اقتصادی عظیمی برای ایران هستند.
معرفی تصادفی دوکفهای (Mytilaster lineatus) به خزر در سال 1919 و درنتیجهٔ تردد قایقها از دریای سیاه رخ داد. مطالعهٔ رفتار این دوکفهای در دریای خزر نشان داده است که از خلیج باکو گسترش یافته و سپس بهواسطهٔ جریان گردشی آب، در نواحی جنوبی این پهنه مستقر شده و تشکیل اجتماع داده است. هجوم این جانور اثر منفی بر تنوعزیستی گذاشت و تغییراتی را در پوشش جانوری کفزیان پدید آورد؛ دو گونهٔ دوکفهای بومزاد (Dreissena elata) و (D. caspia) بهطور کامل از میدان به در شدند و در نواحی میانی و جنوبی خزر آشیان بومشناختی این دو توسط M. lineatus اشغال شد. همچنین، پس از تهاجم این جانور، میزان نیتروژن و فسفر معدنی در لایهٔ مغذی نواحی جنوبی و میانی بهشدت افت کرد (کاهش سه تا 10 برابری). درنتیجهٔ غلظت کم عناصر آلی و بقایای زیستی، میزان فیتوپلانکتون Rhizosolenia calcar-avis در نواحی میانی 5/13 و قسمتهای جنوبی تا 6/18 برابر افزایش یافت. این گونه، برای دههها فیتوپلانکتون غالب این دریا بود. از دیگر سو، بهواسطهٔ تهاجم شانهدار، تنوع گونهای فیتوپلانکتونها در نواحی میانی و به خصوص قسمتهای جنوبی بهشکل قابلتوجهی افزایش پیدا کرد؛ چراکه جمعیت مصرفکنندگان آنها در اثر شانهدار بهشدت کاهش یافته بود. گسترش شانهدار سبب تغییرات بومشناختی در محیطزیست بستر خزر نیز شد. پس از مصرف بیشازحد ذخایر زئوپلانکتونی و متعاقباً درنتیجهٔ کمبود این ذخایر که شانهدار در حجم زیاد آنها را مصرف کرده بود، مساحت وسیعی از کف دریا سیلتی (بهدلیل بقایای شانهدارها) شد که خود منجر به تغییر در ترکیب گونهای فون کفزیان از جانوران فیلترکننده (دوکفهایها و کشتیچسبها) به کرمها و سختپوستان شد. درحالیکه زیتوده لاشهخوارانی چون کرم پُرتار نِرئیس (Hediste diversicolor) و گونههای مختلفی از کرمهای کمتار (Oligochaete) افزایش یافت، فراوانی سختپوستان کفزی طی سالهای 2001-2003 بهسرعت کاهش یافت و بین سالهای 2004-2006 بهکلی محو شدند. جمعیت ماهی کیلکا در ایران تا 70% افت کرد و منجر به خسارت 125 میلیون دلاری شد. همچنین بین سالهای 1991 و 2006 تغییراتی در صید کل ماهی سفید و کفالماهیان که عموماً از کیلکا تغذیه میکنند، رخ داد. ناپدید شدن زئوپلانکتونهای خوراکی از قبیل Eurytemora spp. در میان نخستین تغییرات پس از انفجار جمعیتی شانهدار بود. پایش ششسالهٔ ذخایر زئوپلانکتونی (2006-2001) نشان داد که انفجار جمعیتی شانهدار موجب کاهش فراوانی زئوپلانکتونها شده است و درنتیجه جمعیت ماهی کیلکا با افت شدیدی مواجه شد و از طرف دیگر، بهدلیل کاهش فشار تغذیه از فیتوپلانکتونها، فراوانی دینوفلاژلاتها و سیانوفیتها بهشدت افزایش یافت.
برچسب ها:
مطالب مرتبط
ظرف دو ماه گذشته ۴ کارگر در ۴ حادثه در معادن زغال سنگ کرمان جانباختهاند
مرگهای تکراری
گفتوگوی «پیام ما» با بستگان کارگران مفقودشدۀ معدن شازند اراک
نگاههای منتظر به معدن فروریخته
چهاردهمین انتخابات ریاستجمهوری با مشارکت ۴۰ درصدی برگزار شد
صدای جمهور آمد
در نشست علمی «خودکشی درمانگران: نگاهی بینرشتهای» صورت گرفت
واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران
کارشناسان و مسئولان در مورد احتمال همیشگی فوران تفتان اتفاقنظر دارند
معمای آتشفشان «تفتان»
بارش برف و باران امروز ادامه دارد
۲۲ استان کشور تا پایان هفته بارش برف و باران سنگین را تجربه میکنند
انسداد راه دسترسی ۱۶۰ روستای لرستان
استاندار تهران: تغییر ساعت ادارات گزینه کاهش مصرف برق
گزارش «پیام ما» از نشست بررسی کاربرد فناوریهای نوین در صنایع خلاق
اکوسیستم استارتاپی عامل آشتی کسبوکاری مردم و نوآوران
گروهی از زنان مکزیک جان خود را برای رساندن غذا به مهاجران به خطر میاندازند
مسافران قطار مرگ
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- محبوبترین تورهای ترکیه کدامند؟
- حداقل سرمایه برای واردات از دبی: آنچه باید بدانید
- چطور زودتر از همه از پیش فروش قطارها مطلع شویم؟
- چه کسانی نمی توانند مهاجرت کنند؟
- تفاوت رهگیری مالیاتی و کد مالیاتی چیست؟
- نوآوریهای جدید تتر در ارائه خدمات مالی دیجیتال
- عمر باتری آیفون 15 پرو مکس در مقابل سامسونگ اس 24 اولترا
- دوره mba و dba مرکز آموزش های آزاد دانشگاه تهران
- آینده واردات عروسک و اسباب بازی از چین به ایران، پیشبینی و ترندها
- قطار رجا؛ انتخابی امن و راحت برای سفرهای شما بیشتر
بیشترین نظر کاربران
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید