مکتب کلاسیک
در داستان نویسی
محسنه بهروز
انجمن داستان هزار یک شب
کارگاه ادبی داستان نویسی و بحث های پیرامون مسائل ادبی، این بار درباره ی مکتب کلاسیک باید مطالعه و صحبت کنیم و قرعه ی بخشی از این کار را به نام من می زنند. توی جلسه، توی مسیر، توی خانه، به مکتب کلاسیک فکر می کنم و چیزهایی یادم می آید. اما چرا بخش عمده ای از درس هایی که خوانده ام یادم نمی آید؟! کتابهایم را زیر و رو می کنم و خودم را از سردرگمی در می آورم. به این فکر می کنم که چه خوب می شود اگر مطالبی را که می خواهم ارائه بدهم طوری ملموس کنم که به سادگی ها فراموش نشوند.
به این نتیجه می رسم که با بیان شعر، سوال پرسیدن، درگیر کردن دوستان در بحث و مثال آوردن می شود این مسیر را هموار کرد. سعی خودم را می کنم مطالب اصلی را این طور منظم می کنم:
اولین سوالی که پیش می آید این است که:
معنی کلاسیک چیست؟
بناهای آباد گردد خراب
ز باران و از تابش آفتاب
بنا کردم از نظم کاخی بلند
که از باد و باران نیابد گزند
به طور کلی آثاری که با گذشت قرن ها و دوران ها اهمیت و ارزش خود را حفظ کرده اند آثار کلاسیک اند.
برای اینکه روی این اسم تاکید کرده باشم می پرسم:«کسی می دونه آولوس جلیوس کی بوده؟»
آولوس جلیوس محقق رومی قرن دوم و اولین کسی است که اسم کلاسیک را در دنیای هنر رسمی کرد.جلیوس نویسندگان را به دو دسته ی 1. نویسنده ی کلاسیک 2. نویسنده ی عامه تقسیم بندی کرد.نویسنده ی کلاسیک کسی است که آثار او شایسته ی مطالعه ی طبقات بالای جامعه (High class) یا همان با کلاس های خودمان باشد.
بعدها این مفهوم گسترده تر شد و به آثاری که شایسته ی تدریس در کلاس ها و قابل استفاده برای تربیت نسل جوان و طبعا آثار بهترین نویسندگان بود، اطلاق شد.نویسندگان جدیدی هم که آثارشان شایستگی قرار گرفتن در کنار آثار بزرگان قدیم را پیدا می کنند آثار کلاسیک به حساب می آیند.
تاکید می کنم که تحلیل کردن داستان هایی که خودمان توی جلسه می خوانیم با قوانین آثار کلاسیک کاری غیر منطقی و بیهوده است؛ زیرا ما براساس قوانین کلاسیک داستان نمی نویسیم و نوشته های ما ربطی به آثار کلاسیک ندارند. اما فقط برای درک بهتر قوانین کلاسیک این قوانین را روی داستان هایی که قبلا توی جلسات خواندیم تحلیل می کنم.
جلسات قبل داستان یکی از دوستان را نقد کردیم که پاراگراف آخرش اضافه بود، می توانست حذفش کند؛حتی بهتر این بود که حذفش کند.یک پاراگراف خیلی زیاد است؛ یک داستان باید چندان وحدتی داشته باشد که نتوان کوچکترین قسمتی از آن را تغییر داد یا حذف کرد.
مطلبی که گفتم بیان کننده ی «وحدت موضوع» یکی از سه وحدت قانون وحدت آثار کلاسیک است.
این قانون را ارسطو بیان کرده.
جلسات قبل خانم راهدار یک داستان هفت دقیقه ای خواندند که ماجرای هفت روز بود. مثلا نمایشنامه ای که 3 الی 4 ساعت اجرا می شود باید داستانش معادل همان سه چهار ساعت باشد جا دادن قرن ها توی سه چهار ساعت ارزش کار را کم می کند.
داستان خانم راهدار باید هفت دقیقه را نشان میداد، زیادتر که شد هفت ساعت، حداکثر یک روز نه هفت روز.
مطلبی که گفتم بیان کننده ی «وحدت زمان» یکی از سه وحدت قانون وحدت آثار کلاسیک است.
همانطور که حدس زدید این قانون را هم ارسطو بیان کرده است.
حالا اگر زمان کوتاه باشد ولی مکان هایی که حوادث اتفاق می افتد، چندین مکان و دور از هم باشد جنبه ی طبیعی اثر از دست می رود.
مطلبی که بیان کردم «وحدت مکان» یکی از سه وحدت قانون وحدت آثار کلاسیک است.
البته اشتباه حدس زدید این قانون را ارسطو نمی گوید؛ این قانون را «ماگی» یک منتقد ایتالیایی از اصل وحدت زمان ارسطو نتیجه گرفته است.
مطالب زیاد است. اما بهتر است عملا دوستان را با یک اثر ادبی کلاسیک آشنار کنم. توضیحاتی درباره ی «ژان باپتیست راسین» نویسنده ی فرانسوی قرن 17 و اثر مشهور او «آندروماک» می دهم و کاریکاتور هایی را که از شخصیت های اصلی داستان کشیده ام بین دوستان پخش می کنم و با معرفی شخصیت ها بخشی از داستان را تعریف می کنم و از یکی از دوستان خواهش می کنم با من همکاری کند تا بخشی از مکالمه ی دو شخصیت از داستان را به صورت گفتگو بخوانیم تا دوستان با زبان این داستان هم آشنا شوند.