بعضی معتقدند دلایل برگزیدن قزوین به عنوان دومین تختگاه صفویان هنوز بهدرستی بررسی نشده است
روز قزوین از دریچه تاریخ
هر بار که شاه تهماسب، قشلاق را در قزوین به سر میبرد، خبری از فتح و پیروزی به او میرسید قزوین کانال مناسبی برای برقراری ارتباط تجاری با روسها و اروپاییها بود و این خود دلیلی بر وجود کاروانسراها و قیصریههای متعدد در این شهر است
۹ شهریور ۱۴۰۱، ۰:۰۰
روز نهم شهریور را روز قزوین برگزیدهاند. چنانچه از اوراق تاریخ برمیآید در این روز شاه تهماسب اول از روی شوق و نیاز قزوین را به عنوان دومین تختگاه صفویان برگزید. اما اگر بخواهیم منشا و دلایل این اقدام را در میان انگاشتههای مورخان بجوییم، باید به سالها پیش و شاید به آن زمانی برگردیم که اسماعیل میرزا برای تصاحب تاج و تخت سلطنت ایران با مدعیان میجنگید. در این زمان که او پناهنده دربار کارکیا میرزاعلی – از فرمانروایان سلسله کارکیا در گیلان- بود، از سوی او، با قزوین و قزوینیان آشنا شد و با کمک او به قزوینیها که پس از تجربه حملات و غارت مکرر شهر از سوی بیگانگان از صدر اسلام تا زمان مغول و بعدتر از آن به دنبال حامی و مامنی بودند، نزدیک شد تا بتواند با استفاده از امکانات و مشروعیت در میان مردم شهر، سلطنت نوپایی برای خود دست و پا کند.
احتمالا از این زمان بود که به اهمیت قزوین به عنوان محور مواصلات اقتصادی و سیاسی و استراتژیک پی برد. از سویی در حوادث بعدی طول سلطنتش قزوین محل تجمع سپاه و فرستادن آن به مناطق جنگ با عثمانی بود. به گمان برخی از قزوین پژوهان شاه اسماعیل اول بود که قزوین را به عنوان دارالسلطنه برگزید یا لااقل آن را از مدتها پیش از مرگ تحت نظر داشت.
شاه اسماعیل اول در 907 ه.ق در تبریز به تخت نشست. شهری که نزدیک به مرز ایران و عثمانی، در شمال غرب ایران بود. واقعه نبرد چالدران و تسخیر تبریز اثری بر روحیه شاه اسماعیل گذاشت که به اعتقاد برخی مورخان از حقارت آن دقمرگ شد. با این حال فکر انتقال پایتخت در اندیشه او بوده.
شاه اسماعیل اول در 907 ه.ق در تبریز به تخت نشست. شهری که نزدیک به مرز ایران و عثمانی، در شمال غرب ایران بود. واقعه نبرد چالدران و تسخیر تبریز اثری بر روحیه شاه اسماعیل گذاشت که به اعتقاد برخی مورخان از حقارت آن دقمرگ شد. با این حال فکر انتقال پایتخت در اندیشه او بوده
میرتیمور مرعشی در تاریخ خاندان مرعشی، از تصمیم شاهاسماعیل برای انتقال پایتخت پرده برمیدارد و گفتوگوی او با کارکیا سهراب که فردی کاردانش میخواند را روایت میکند که شاه با او به شور نشست و از تردیدش میگوید، برای اینکه همچنان در تبریز بماند یا هرات را به پایتختی برگزیند (که در آن زمان تختگاه ولیعهد بود) و نظر کارکیا سهراب را جویا میشود و او نیز پاسخ میدهد که شاه قزوین را به عنوان دارالسلطنه برگزیند.
اولئاریوس در سفرنامهاش میگوید: «اسماعیل بود که پایتخت را به قزوین منتقل نمود، زیرا او تمام ایام دوران سلطنت خود را در جنگ گذرانیده بود و کمتر فرصت داشت که در یک مکان و محل معلوم توقف کند. در هر حال همه متفقالقولند که قصر سلطنتی قزوین و باغ آن که در جنب میدان بزرگ قزوین واقع شده به دستور شاه اسماعیل ساخته شده است این قصر درهای متعددی دارد.» از تذکره شاه تهماسب اول نیز میتوان دریافت که شاه اسماعیل اول برای روزهای اقامتش در قزوین دیوانخانهایی نیز در این شهر بنا کرده بود.
پس از مرگ شاه اسماعیل اول، شاه تهماسب به تخت سلطنت تکیه میزند. او در 961 ه.ق تصمیم گرفت قزوین را رسما به عنوان دومین پایتخت صفویان انتخاب کند. برای این منظور، زمینهای وسیعی که به اراضی «زنگیآباد» معروف است و در جایی که آن زمان شمال شهر قزوین محسوب میشد از فردی به عنوان میرزا شرف جهان که از خوشنویسان و سیاستمداران بود، خریداری کرد. به دستور شاه معماران و هنرمندان از سرتاسر ممالک محروسه فراخوانده شدند تا طرح ساخت شهری را بیافرینند که به یمن نام امام ششم، جعفر صادق (ع)، «جعفرآباد» نامیدند. ساخت دولتخانه در شهر جعفرآباد دوره صفوی که امروزه احتمالا حوالی بازار بزرگ قزوین تا شمال محله بلاغی، و از سوی جنوب تا بخشی از خیابان منتظری و سبزه میدان از سوی شمال را در بر میگیرد، با عمارتها، کاخها و باغهای فاخر در 965 ه.ق به اتمام رسید. امروزه جز یک کلاهفرنگی که احتمالا متعلق به شاه تهماسب اول است، و سردر عالی قاپو، مسجدی موسوم به پنجهعلی و مسجد شاه (نبی)، خیابان دولتی (سپه)، آثاری در مسجد جامع عتیق و توصیف دولتخانه و عمارات و باغها در کتابها و سفرنامهها، چیز زیادی از دولتخانه صفوی قزوین باقی نمانده است.
باری، برای انتقال رسمی پایتخت در دوره شاه تهماسب دلایل مختلفی برشمردهاند. برخی نیز معتقدند هنوز آن طور که باید دلایل برگزیدن قزوین به عنوان دومین تختگاه صفویان بررسی نشده است. شاه تهماسب از سال نخست فرمانرواییاش در 931 ه.ق بارها به قزوین قشلاق کرد. او تا سال 965 ه.ق 16 قشلاق را در قزوین گذراند. از این رو، مورخان قزوین را اصلیترین مقر زمستانی او دانستهاند. دل شاه پراندیشه از اوضاع مملکت که صحنه نافرمانی شورشیان از جمله برادر شاه القاص میرزا و تهدیدات عثمانی بود. میگویند هر بار که قشلاق را در قزوین به سر میبرد، خبری از فتح و پیروزی به او میرسید. به گمان مورخان، شاه قزوین را بر خود مبارک میدانست. اما به نظر میرسد پذیرفتن این دلیل سادهانگارانه باشد.
به گواه امراله صفری، مصحح تذکره شاه تهماسب، سه جنگ متوالی با عثمانی که هربار منجر به شکست شاه ایران شد، او را برآن داشت تا پایتخت را انتقال دهد. از سوی دیگر تهماسب طالبی در مقاله بررسی علل انتخاب قزوین به عنوان پایتخت در عصر صفویه قزوین را راه دسترسی آسان به شرق کشور معرفی میکند که صحنه تاخت و تاز ازبکان شده بود. وینچنتو دالساندری، در سفرنامهاش از فضای مذهبی و اجتماعی تبریز در اوایل سلطنت شاه صحبت میکند که خود عاملی برای انتقال پایتخت بود. نبرد دو فرقه حیدری و نعمتی و ناتوانی شاه در فرونشاندن آن، وجود کدخدایان محلی که قدرتشان از شاه بیشتر بود، توصیفی است که از تبریز این دوره میشود.
در میان همه دلایلی که برشمردهاند، باید اشاره کرد دلیلی که منجر شد قزوین حداقل از دوره ساسانیان در دوران باستان، تا صفویان در دوران اسلامی مورد توجه قرار گیرد، واقع بودن آن بر سر راه مواصلاتی شمال و جنوب و ارتباط میان شرق و غرب بوده است. قزوین کانال مناسبی برای برقراری ارتباط تجاری با روسها و اروپاییها بود و این خود دلیلی بر وجود کاروانسراها و قیصریههای متعدد در این شهر است.
برچسب ها:
پیشنهاد سردبیر
مسافران قطار مرگ
مطالب مرتبط
مدیر سابق تماشاخانه «سنگلج»:
حق ساختوساز، بدون تعیین حریم وجود ندارد
مدیر پایگاه ملی میراث فرهنگی شهر تاریخی بلقیس اسفراین خبر داد
ریزش بخشی از دیوار مرمتشده شهر تاریخی «بلقیس»
رئیس اداره میراث فرهنگی بندرانزلی:
ساختمانهای قدیمی بندرانزلی بلاتکلیف رها شدهاند
مدیرکل میراث فرهنگی استان مرکزی:
آیین «بیلگردانی» در مسیر ثبت جهانی قرار گرفت
توقف فروش ورقِ قرآن سرقتی از ایران
صندوق توسعه و احیای بناهای تاریخی اعلام کرد
مزایدهٔ ۱۲۶ بنای تاریخی
مدیرعامل صندوق توسعه و احیا:
مزایده کاروانسراهای ثبت جهانی مشکل قانونی ندارد
دستیابی مغولستان به درآمد یک میلیارد دلاری از گردشگری
توزیع کیسههای پارچهای با نماد یوز در یک روستای گردشگری
آغاز مرمت بخشهایی از بافت تاریخی کرمان
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- چاپ ترافارد؛ هر آنچه که باید درباره این نوع چاپ دستی بدانید
- اقدامات لازم برای اسباب کشی و جابجایی منزل
- بسته بندی مواد پودری با دستگاه ساشه: شغل پردرآمد این روزها
- طبع روغن زیتون در طب سنتی چیست؟ معرفی 4 خواص روغن زیتون
- خرید ساک دستی تبلیغاتی چه مزایایی برای هر برند دارد؟
- تعریف درست هوش مصنوعی (AI) چیست؟
- 10 ایده شغل دوم با سرمایه اولیه کم برای کارمندان
- مقایسه تعرفه پنلهای پیامکی و تبلیغاتی
- مقاصد جذاب و معروف برای کمپ زدن در طبیعت
- 8 نمایندگی تعمیر پکیج ایران رادیاتور در تهران + اطلاعات تماس بیشتر
بیشترین نظر کاربران
معمای ریاست محیط زیست در کابینه رئیسی
بیشترین بازنشر
ستاندن حیات از غزه
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
«بمو» را تکهتکه کردند
3
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
4
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
5
کبوتر نماد مناسبی برای صلح است؟
دیدگاهتان را بنویسید