نشانه‌های شیوع طاعون نشخوارکنندگان کوچک ده روز قبل در منطقه شکار ممنوع طالقان دیده شد. محیط‌بانان در گشت و سرکشی‌هایشان در این منطقه، تعدادی لاشه کل و بز یافتند و پس از آن هم نیروهای یگان حفاظت محیط زیست به‌حالت آماده‌باش درآمدند. حالا آنطور که سازمان حفاظت از محیط زیست می‌گوید 17 استان درگیر این بیماری شده و هنوز رقم دقیق تلفات مشخص نیست.

نوک پیکان شیوع گسترده این بیماری که مختص علفخواران وحشی است و برای انسان خطری ندارد، تاخیر در واکسیناسیون دام‌هاست.
فردین حکیمی، مدیرکل محیط زیست استان البرز هم در روزهای گذشته گفته بود که اگر شیوع بیماری در استان پیشگیری نشود به‌دلیل تردد دام‌های اهلی در منطقه و زمان خروج دام‌های عبوری، شاهد تلفات گسترده‌ای خواهیم ‌بود. بعضی اقدامات پیشگیرانه و کنترل‌کننده به همین دلیل در دستور کار قرار گرفته است؛ دام‌ها در حال خروج از منطقه‌اند، اداره‌های منابع طبیعی و محیط زیست هم در این دوره از ورود دام‌های عبوری جلوگیری می‌کنند و اداره دامپزشکی واکسیناسیون تکمیلی دام‌های منطقه را در اولویت قرار داده؛ هرچند دیرتر از زمانی که باید.
حکیمی می‌گوید کنترل این بیماری نسبت به سایر بیماری‌ها دشوارتر است و به علت جابجایی و گذار حیات وحش در زیستگاه‌ها و تردد آنها حتی در مرز سایر استان‌ها، امکان انتقال و شیوع این بیماری در سایر استان‌ها نیز وجود دارد.
به همین دلیل برای مهار بیماری به همه دستگاه‌ها درخواست همکاری با محیط زیست داده شده و حتی از هیئت‌های ورزشی و کوهنوردی، دوستداران محیط زیست و حیات وحش و همچنین جوامع محلی درخواست کمک شده است.علیرضا اکبرشاهی، مدیرکل دفتر بهداشت و مدیریت بیماری‌های دامی سازمان دامپزشکی کشور اما دیروز گفت که مرحله اول واکسیناسیون در برابر طاعون نشخوارکنندگان کوچک (PPR) از اردیبهشت‌ماه آغاز شد، بیش از ۵۰ میلیون رأس واکسینه شدند و تعداد کانون‌های درگیر بیماری کاهش یافت.
به گفته او سازمان بهداشت جهانی دام در راستای طرح ریشه‌کنی طاعون نشخوار‌کنندگان کوچک برنامه‌ریزی کرده و دستورالعمل‌هایی در این زمینه تدوین شده است.
بر اساس رهیافت داده شده تا سال ۲۰۳۰ تمام کشورهایی که با این بیماری درگیر هستند باید بتوانند بیماری را کنترل و ریشه‌کن کنند. علائم این بیماری ویروسی، تنفسی و گوارشی است و اگر دام حساسیت بالایی داشته باشد بیشتر گرفتار می‌شود و اگر سابقه درگیری و حساسیت کمتری داشته باشد کمتر واکنش نشان می‌دهد.
با این حال طرح ریشه‌کن کردن طاعون در ایران آنطور که باید و شاید انجام نگرفته و تعلل در واکسیناسیون دام‌ها از سویی و از سوی دیگر رفت‌وآمد بی‌ضابطه دام‌هاوبی‌توجهی منابع طبیعی به این آمد‌وشدها از جمله دلایل شیوع این بیماری عنوان میشود.
چرا دام‌ها واکسینه نمی‌شوند؟
حامد ابوالقاسمی، کارشناس حیات وحش که در قرق منصورآباد فعال است می‌گوید طاعون امسال هنوز به منطقه آنها نرسیده اما سال گذشته موج طاعون گسترده‌ای به منطقه آمد و تلفات هم گسترده بود.
«در بهار گذشته طاعون در حالی رسید که منطقه ما در ابتدا سلامت بود و چون فارس و اصفهان درگیر طاعون نشخوارکنندگان بودند، ورود دام‌های مریض به منطقه کار را سخت کرد.» به گفته او یکی از اصلی‌ترین دلایل شیوع بیماری در سال 99 افزایش قیمت گوشت بود؛ با بالا رفتن قیمت گوشت، تعدادی از دامداران منطقه از خارج محدوده دام خریدند و ورود آنها به مراتع باعث گسترش شیوع این مریضی شد.
«بر اساس مشاهدات ما بیش از صد لاشه قوچ و میش از دست رفتند و این در حالی است که این منطقه جمعیت گرگ بالایی دارد و بسیاری از گرگ‌ها دام‌های بیمار و کم‌جان را خوردند و چون این بیماری به گوشتخواران منتقل نمی‌شود، همین باعث شد بسیاری از این دام‌های بیمار و ناتوان خورده شوند و لاشه‌های بیمار هم نمانند.»
این کارشناس حیات وحش می‌گوید دامپزشکی مسئول واکسیناسیون دام‌هاست و منابع طبیعی هم باید جابه‌جایی دام‌ها را رصد کند اما این کارها با جدیت انجام نمی‌شود. او توضیح می‌دهد: «برخی از دامداران نمی‌دانند چقدر واکسیناسیون مهم است و می‌تواند جان دام‌هایشان را نجات دهد.
برخی دیگر از آنها فکر می‌کنند باید برای واکسینه کردن دام‌ها هزینه پرداخت کنند و در نتیجه برای این کار اقدام نمی‌کنند.
این در حالی است که واکسیناسیون طاعون مجانی است.» به گفته او از جمله دیگر دلایلی که دامداران، دام‌هایشان را برای واکسینه کردن نمی‌برند این است که در مناطق غیرمجاز حضور دارند، پروانه چَرا ندارند و یا تعداد دام‌هایشان بسیار بیشتر از حد مجاز است، در نتیجه علاقه‌ای به واکسینه‌کردن دام‌هایشان ندارند. ابوالقاسمی با بیان این موارد ادامه می‌دهد: «از جمله دیگر دلایل این است که سازمان‌های متولی مانند دامپزشکی، منابع طبیعی و … هر کدام نظارت و رصد بر این حوزه را بر عهده دیگری می‌دانند و به همین دلیل در سال‌های گذشته نتوانسته‌ایم نتیجه خوبی در بحث واکسیناسیون داشته باشیم.»
از جمله تجربه‌های خوبی که در این زمینه وجود داشته مربوط به منطقه توران است؛ جایی که به گفته ابوالقاسمی ستاد کنترل دام در آن شکل گرفت و گروهی با حضور دامپزشکی، منابع طبیعی، محیط زیست و نیروی انتظامی شکل گرفت تا زمان ورود و خروج دام‌ها در مناطق مختلف بررسی شود و اگر هم دامی واکسن نزده است، واکسینه شود و در این طرح سگ‌های گله هم واکسینه می‌شدند؛ طرحی که باید در مناطق دیگر هم عملی شود. او ادامه می‌دهد: «این طرح سال 94 نوشته و از سال گذشته هم در منطقه توران اجرایی شد و با اجرا شدن این طرح سازمان‌های مختلف پای کار آمدند و با تقسیم وظایف این منطقه وضعیت بهتری پیدا کرد.» او تاکید می‌کند که تنها راه حل برای رصد دقیق رفت و آمد دام‌ها و جلوگیری از شیوع بیماری، همکاری ارگان‌های مختلف با یکدیگر است و اگر این سازمان‌ها همکاری لازم را با یگدیگر نداشته باشند نمی‌توان امیدی به رفع این مشکل داشت.
17 استان درگیر بیماری
در سال‌های قبل سازمان دامپزشکی از برنامه ریشه‌کنی طاعون نشخوارکنندگان کوچک در کشور گفته و ابراز امیدواری کرده بودند که تعداد کانون‌های طاعون تک‌رقمی شود و حتی نیازی به واردات واکسن خارجی نباشد اما همچنان این بیماری در کشور ریشه‌کن نشده است.
بر اساس آمار سازمان دامپزشکی در سال ۹۰ تعداد ۱۴۸۵۷، در سال ۹۱ تعداد ۵۸۰۱، در سال ۹۲ تعداد ۱۵۹۱۸، در سال ۹۳ تعداد ۸۶۰۵، در سال ۹۴ تعداد ۳۷۲۹، در سال ۹۵ تعداد ۱۰۹۱ گوسفند و بز بر اثر این بیماری از دست رفته‌اند. این در حالی است که طاعون نشخوارکنندگان کوچک در بهار و تابستان امسال در استان‌های اصفهان، چهارمحال و بختیاری، یزد، خراسان رضوی و فارس مشاهده شد و در این مدت نیروهای محیط زیست لاشه حدود ۱۳۰ راس کل و بز و قوچ و میش وحشی جمع‌آوری و امحا کردند.
در سال ۱۳۹۹ این بیماری در بین علفخواران وحشی ۶ منطقه و در پنج استان شناسایی شده بود. طاعون همچنین از آغاز زمستان 98 تا پایان تابستان 99 در مدت 9 ماه سبب تلف شدن 460 رأس کل و بز وحشی در پارک ملی کلاه‌قاضی اصفهان شد. در حال حاضر هم بنا به گفته سازمان حفاظت از محیط زیست، 17 استان کشور درگیر این بیماری هستند و البته هنوز تلفات دقیق امسال ثبت نشده است چرا که هنوز لاشه‌های بسیاری هستند که پیدا نشده و همچنان بیماری در حال گسترش است.