با مشاهده آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان در بوکان، جان کمتر از چهل میش‌مرغ بازمانده در زیستگاه‌های این شهر به خطر افتاده است. در حالی که شمار پرندگان مهاجر تلف‌شده از «بوتولیسم» در میانکاله و خلیج گرگان رقم 17 هزار را رد کرده، شیوع بیماری دیگری در نزدیکی زیستگاه سنگین‌ترین پرنده قادر به پرواز جهان، این پرنده در حال انقراض را تهدید می‌کند. سازمان دامپزشکی می‌گوید کانون آنفلوآنزا را مهار کرده اما کارشناسان محیط زیست نگران‌اند و می‌گویند در صورت شیوع این بیماری در جمعیت‌های بازمانده میش‌مرغ بوکان، باید انقراض محلی این گونه را اعلام کردخطر آنفلوآنزا جدی است. آن‌قدر که شیوع آن در باغ پرندگان قم در هفته‌های گذشته باعث شد همه گونه‌های ارزشمند این مرکز را معدوم کنند. در حالی که بیشتر از یک سال از تاخت‌و‌تاز کرونا و خطر آن برای بشر و البته گونه‌های جانوری می‌گذرد، ویروس آنفلوآنزا زمستان سختی را برای پرندگان تالابی، گونه‌های شاخص و همچنین مرغداری‌ها رقم زده است. یک هفته پیش رئیس سازمان دامپزشکی کشور اعلام کرد برای مقابله با آنفلوانزای پرندگان ۱.۴ میلیون قطعه طیور معدوم شده است. ویروس پرنده‌کش که خطرش برای سلامت انسان‌ها هم محرز شده، پاییز امسال به تالاب میقان اراک رسید و رفته‌رفته در سدی در اردبیل و تالاب‌های مازندران هم مشاهده شد و چند هفته بعد مرگ‌و‌میر به پایان رسید. اما شواهد و هشدارهای تازه سازمان دامپزشکی نشان می‌دهد، خطر همچنان برقرار است و این بار باید نگران میش‌مرغ‌ها بود.

بوکان در وضعیت قرمز هشدار

بر اساس آمارهای رسمی اکنون کمتر از 40 میش‌مرغ در زیستگاه‌های بوکان باقی مانده است. مهدی نبیان، مدیر پروژه میش‌مرغ به «پیام‌ما» می‌گوید:« این نگرانی را از قبل پیش‌بینی کرده بودیم. اما خوشبختانه تا امروز میش‌مرغ درگیر بیماری نشده است. نگرانی ما از شیوع بیماری در روستای ترکمن‌کندی بود که در نهایت باعث شد 35 مرغ خانگی این روستا به دلیل بیماری آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان معدوم شود. این روستا البته فاصله خوبی تا زیستگاه میش‌مرغ دارد و با این روند معدوم‌سازی و دفن بهداشتی، به نظر می‌رسد که مشکل حل شده است. با این همه اکنون سطح هشدار در حد قرمز است و همه مسئولان شهرستان پای کار آمده‌اند. آن‌ها به خوبی به اهمیت این گونه واقف هستند.» به گفته او نگرانی‌ها سبب شده با تصمیم مسئولان شهری، دامپزشکی و جهاد‌کشاورزی هفته بازار طیور تا اطلاع ثانوی تعطیل شود تا بیماری امکان بروز مجدد نداشته باشد و دامن جمعیت کوچک میش‌مرغ را نگیرد. «دو سال پیش هم باز این شهر کانون بیماری آنفلوآنزای پرندگان شده بود و مسئله به همین شکل حل‌و‌فصل شد.» از طرف دیگر این احتمال مطرح شده که کود مرغی باعث انتقال این بیماری میان طیور شده باشد. «ما به کود مرغی مشکوک هستیم. زیستگاه میش‌مرغ زمین‌های دیم‌زار گندم است و کود مرغی آنجا استفاده نمی‌شود و این تهدید به صورت بالفعل متوجه میش‌مرغ‌ها نیست اما به صورت بالقوه می‌تواند یک تهدید محسوب شود و ما باید کاملا به هوش باشیم و تماس نزدیک با کارشناسان دامپزشکی داشته باشیم تا با کوچکترین گزارش مجددی از بیماری سریع وارد عمل شویم که گسترش پیدا نکند.» او با بیان این موارد اضافه می‌کند: «من معتقدم اگر یکی از میش‌مرغ‌های ما درگیر شود، کل جمعیت را از دست خواهیم داد.»

بیماری مهار شد

امید خلیل‌زاده، مدیرکل دامپزشکی آذربایجان‌غربی دیروز خبر داد که کانون بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در بوکان مهار شده است. او در توضیح گفت: «کانون بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در شهرستان بوکان در کمتر از ۲۴ ساعت توسط اکیپ‌های واکنش سریع شناسایی، مهار و مختومه‌سازی شد. با اعلام تلفات در یکی از خانوار‌های روستای ترکمان کندی در شهرستان بوکان بلافاصله با اعزام اکیپ‌های واکنش سریع دامپزشکی اقدامات قرنطینه و تشخیص بیماری در کمتر از یک روز انجام یافت.»
به نقل از روابط‌عمومی این اداره کل در قالب برنامه رصد و پایش بیماری اقدامات مورد‌نیاز در شعاع‌های اپیدمیولوژیک بیماری بر اساس برنامه ملی کنترل بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان این بیماری در روستای ترکمن‌کندی مهار و مختومه‌سازی در عرض ۲۴ ساعت در روز پنجشنبه ۷ اسفند ۹۹ توسط اکیپ‌های واکنش سریع دامپزشکی انجام گرفت.
با این همه مدیرکل دامپزشکی استان با بیان اینکه وضعیت بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در داخل استان کاملا مهار و مدیریت شده است، از مرغداران خواست که به اطلاعیه‌های بهداشتی در خصوص بیماری آنفلوانزای فوق حاد پرندگان توجه کنند و هرگونه کاهش تولید و کاهش مصرف و تلفات را به دامپزشکی اطلاع دهند. خلیل‌زاده همچنین از روستائیان در سطح استان درخواست کرد در صورت مشاهده هرگونه تلفات در طیور روستایی مراتب را به نزدیکترین شبکه دامپزشکی گزارش کنند.

کمی نگرانیم

آوات بازیار، رئیس اداره محیط زیست بوکان به «پیام‌ما» می‌گوید که موضوع شیوع آنفلوآنزا برای میش‌مرغ خیلی جدی نیست. «این بیماری تا 95 درصد بر جمعیت این پرندگان اثری ندارد. کانون بیماری با زیستگاه زمستانه آن‌ها فاصله دارد.
به علاوه که در سنوات گذشته هم شهرستان با کانون‌های بیشتری درگیر بوده اما تلفاتی در میش‌مرغ‌ها مشاهده نشده است. تاثیر ندارد چون طول پرواز آن‌ها و مسیر تغذیه‌شان به سمت کانون نیست و رفت‌و‌آمدی به آنجا نیست.
این 5 درصد نگرانی هم برای این است که احتمالا به دلیلی غیرمستقیم بیماری به یکی از زیستگاه‌ها بیاید.» مسئولان دامپزشکی هم همین را می‌گویند و توضیح می‌دهند که کانون مورد نظر به موقع ایزوله شده و با دستورالعمل بهداشتی امحا شده‌اند.
بازیار ادامه می‌دهد: ‌«روستایی که بیماری در آن دیده شده ترکمن‌کندی است. اینجا کانون شناخته شد. دامپزشکی و جهاد‌کشاورزی هم نمونه‌برداری کردند و وقتی مثبت شد ما هم وارد ماجرا شدیم. مرغ‌های خانگی روز پنج‌شنبه معدوم شدند و بعد از آن دیگر تلفات نداشتیم. اما اگر در روستای حاشیه زیستگاه میش‌مرغ تلفات داشته باشیم، آن زمان نگرانی ما دو چندان می‌شود. اما کانونی مشاهده نشده است. »
برای پیشگیری چه اقداماتی انجام شده است؟ رئیس اداره محیط زیست بوکان چنین توضیحی می‌دهد: «شیوع آنفلوآنزای فوق حاد پرندگان موضوع حساسی است و هر سال اول پاییز برنامه می‌گذاریم و گشت‌های مشترک با دامپزشکی هر هفته برقرار است. خودمان هم همیشه گشت داریم و پایش می‌کنیم و اگر مشاهدات مرگ و میر داشته باشیم و به بیماری مشکوک باشیم، آزمایش می‌کنیم و اگر مثبت بود، وارد اقدامات عملی می‌شویم. این اقدامات همیشگی و هر ساله ماست.
با این اوصاف این بار چندان جای نگرانی وجود ندارد.» او همچنین می‌گوید در این سال‌ها به طور مداوم با کشاورزها صحبت شده تا به خصوص در فصل جوجه‌آوری هوای میش‌مرغ‌ها را داشته باشند. «ما در راستای آموزش جوامع محلی و جلب همراهی آن‌ها برای حفاظت از جمعیت میش‌مرغ‌ها خیلی وقت است کار می‌کنیم. با کشاورزها هم صحبت کرده‌ایم که زمان دروی زمین آشیانه‌ها تخریب نشوند.
اجازه نمی‌دهیم شب‌ها در آشیانه‌ها با ماشین کمباین کار کنند تا مبادا جوجه‌ها و تخم‌ها از دست بروند. به روستاییان بارها آموزش داده شده و دانش‌آموزان هم در کلاس‌های آموزشی اهمیت میش‌مرغ را آموزش دیده‌اند. برای آن‌ها فیلم به نمایش گذاشته‌ایم و مساجد هم پای کار آمده‌اند. حتی با امام جمعه بوکان هم صحبت کردیم تا در سخنرانی‌ها درباره اهمیت این گونه به مردم بگوید. از طرف دیگر تشکل‌های زیست محیطی هم وارد فاز عملیاتی شده‌اند. آن‌ها هم برای فرهنگ‌سازی کار می‌کنند.»
به گفته بازیار برنامه عمل برای میش‌مرغ تهیه شده است و یک دهه است که زیستگاه این گونه در بوکان در حال رصد مدام است اما تهدیدهای مختلف سبب شده جمعیت این گونه رشدی نداشته باشد.
«مسئله کشاورزی، عوامل انسانی و ژنتیکی باعث شده جمعیت میش‌مرغ‌های بوکان در یک سطح بماند و تغییر چندانی نکند. جمعیت میش‌مرغ‌های بوکان بین 30 تا 40 قطعه است و در این سال‌ها رشد جدی نداشته است.»