بایگانی مطالب : میراث
باغ‌های ایرانی محبوب دیگران مطرود در ایران
باغ‌های ایرانی به‌عنوان سرمایه‌هایی مهم، در کنار ابنیهٔ تاریخی در زمرهٔ مهم‌ترین میراث‌های ملی قرار دارند. یکی از ویژگی‌های برجستهٔ این میراث باستانی سبک سنتی آنهاست که توسط سایر کشورهای اروپایی و آسیایی الگوبرداری شده است. هرچند بسیاری از باغ‌های تاریخی سایر کشورها قدمت و زیبایی باغ‌های ایرانی را ندارند، اما به روش‌های مختلف مورد محافظت قرار گرفته‌اند. این درحالی‌است که برخی باغ‌های ایران با وجود ثبت ملی و جهانی در معرض تخریب و آسیب قرار دارند یا دستخوش تغییر شده‌اند. این وضعیت دربارهٔ آنها که برچسب جهانی نخورده‌اند، به‌مراتب بدتر است.
هنری که در کورهٔ تکنولوژی ذوب شد
شیوهٔ زندگی که تغییر کرد، برخی از حرفه‌ها برای همیشه از یاد رفت، اما برخی پیشه‌ها توانستند با تغییراتی خودشان را با زندگی مدرن سازگار کنند. حرفه‌هایی که برای همیشه خاموش شدند، بخشی از میراث فرهنگی سرزمین را هم با خود به فراموشی بردند. نفس‌های حرفهٔ چلنگری که آمیخته‌ای از هنر و صنعت است، از نیم‌قرن پیش به شماره افتاد و حالا دیگر چلنگری در ردهٔ هنرهای دستی ازیادرفته دسته‌بندی می‌شود.
کشف باستانی در مسیر ریل قطار
|پیام ما| عملیات ساخت قطعهٔ چهارم راه‌آهن زاهدان-مشهد (حدفاصل زابل-زاهدان) سال ۱۳۹۷ و در ایام دههٔ فجر آغاز شد؛ طرحی که به‌عنوان بزرگترین محور ریلی كشور هزار و ٣٥٠ كیلومتر طول دارد و قرار است ارتباط با كشورهای شرقی پاكستان و افغانستان را از سه نقطه و اتصال به آسیای میانه را از طریق مرز سرخس فراهم کند. بخشی از این قطعه در نزدیکی محدوده و حریم شهرسوخته احداث می‌شود. محوطه‌ای که در سی‌وهشتمین اجلاس یونسکو در ژوئن ۲۰۱۴ به‌عنوان میراث جهانی ثبت شد تا با قدمت پنج‌هزارساله هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو باشد. حالا خبر رسیده که «کشف جدیدی در شرق ایران» اتفاق افتاده و «۲۳ محوطه و تپه با قدمت بیش از چهار سال کشف شده‌اند»، اما هنوز نویافته بودن این محوطه‌ها مشخص نیست و باید منتظر ماند تا نظر پژوهشگاه باستان‌شناسی دربارهٔ این محوطه‌ها اعلام شود.
پایان بلاتکلیفی «آسبادها»
بالاخره نوبت آسبادهای ایرانی هم رسید؛ قدیمی‌ترین آسیاب‌های بادی جهان که قدمت برخی از آنها به قرن چهارم هجری برمی‌گردد و بخش مهمی از تاریخ کشاورزی و مدیریت آب ایران را به خود اختصاص داده‌اند. قرار است این بار پروندۀ یک میراث ارزشمند که نه هنری است و نه تاریخی، بلکه محصول یک تفکر انسان‌ساخت برای سهولت در امر زندگی جامعه بوده است، راهی یونسکو شود. پرونده‌ای که اگر به ثبت جهانی برسد، در حفظ آنها تأثیر قابل‌توجهی خواهد داشت.
کاوش در باقی‌ماندهٔ تمدن «هلیل‌رود»
اوایل دی‌ماه بود که اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان کرمان اعلام کرد کاوش باستانی در تپه‌های «کُنارصندل» جیرفت پس از ۱۷ سال وقفه به سرپرستی باستان‌شناس برجسته، «سیدمنصور سیدسجادی» که به‌عنوان ناجی «شهرسوخته» در سیستان شناخته می‌شود، آغاز شد؛ این تپه‌های باستانی پیش از این، 2 بار در سال‌های ۱۳۸۰ و ۱۳۸۶ کاوش شده بود و تاکنون فرضیه‌هایی درباره وجود یک تمدن باستانی به نام «ارت» مربوط به هزاره سوم پیش از میلاد، ارتباط با «آراتا» تمدن و سرزمینی که در منابع سومری به آن اشاره شده است و فرضیه‌ای مبنی بر اینکه با قدیمی‌ترین تمدن موجود در شرق جهان مواجه هستیم، مطرح شده است که برای اثبات یا رد هر یک از این فرضیه‌ها کاوش، مطالعات و زمان بسیار زیادی لازم است. حالا که ناجی «شهر سوخته» به «کُنارصندل» رفته، چشم امید همه به اطلاعات بیشتری از این تپه‌های اسرارآمیز است.
گلافی؛ غرق دریای فراموشی
هنر در خطهٔ جنوب منحصر‌‌به‌فرد است. از «جهله‌سازی» تا «خوس‌بافی»، هریک با توجه به تناسب اقلیم و سرزمین بین مردم راه باز کردند و سال‌های سال هنرهای یکتای جنوب کشور بودند. در میان این هنرهای کهن که حالا رمقی برایشان نمانده و چند موسپیدکرده به آن مشغولند، به سراغ لنج‌سازی رفته‌ایم که بین اهالی جنوب به هنر «گلافی» معروف است.
کهنه‌های میلیون دلاری
سن‌وسالی از همه‌شان گذشته و قدیمی شده‌اند، اما اصالت خودشان را حفظ کرده‌اند و زمان خودشان جزء فول‌آپشن‌ها بودند. برخی‌شان هدیه داده شده‌اند، برخی دیگر بعد از مدت کوتاهی دل صاحبانشان را زده و چند دست چرخیده‌اند و حالا همه‌شان موزه‌ای شده‌اند و دل ماشین‌بازها و غیرماشین‌بازها را می‌برند. قیمت تعداد کمی از آنها مشخص است و خیلی‌شان هم قیمت ندارند و اگر صاحبانشان اهل دربار نبودند، شاید فقط آهن‌پاره‌هایی از آنها باقی مانده بود و آنقدر ارزشمند نمی‌شدند؛ اما حالا برایشان یک موزهٔ اختصاصی ساخته شده است، موزهٔ خودروهای تاریخی ایران.
فرش ایرانی، در رؤیای بازگشت
وضعیت فرش دستباف ایران در بازار جهانی طی دو دههٔ گذشته هم تضعیف شده و هم نابسامان. تحریم‌های اقتصادی از یک‌سو و به وجود آمدن رقبای جدید تولیدکننده، تبلیغات و قیمت کمتر تولیدکنندگان خارجی به‌همراه تورم داخلی و افزایش سرسام‌آور هزینه‌های تأمین مواد اولیه موجب شده است یکی از کالاهای استراتژیک صادراتی ایران به حاشیه‌نشین‌ترین وضعیت مبتلا شود و صادرات یک میلیارد دلاری‌اش در دههٔ ۱۳۸۰ به ۵۰ میلیون دلار در پایان دههٔ ۱۳۹۰ برسد؛ اتفاقی که سرپرست مرکز ملی فرش و صنایع خلاق ایران هم آن را تأیید می‌کند، اما در توضیح بیشتر به «پیام ما» می‌گوید «اقدامات حمایتی دولت طی دو سال اخیر موجب شده است جمع تولید فرش دستباف ایران افزایش پیدا کند که نویدی برای بازگشت روزهای خوب فرش دستباف ایرانی در عرصهٔ جهانی است.»
گسست در حفاظت میراث فرهنگی
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در تازه‌ترین گزارش خود در یک مطالعه که به روش آینده‌پژوهی انجام شده به موضوع «گسست و انحطاط معنایی در روند حفاظت میراث فرهنگی» پرداخته است. «الناز ابیزاده»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه فنی‌وحرفه‌ای، و «سمیه قدیم‌زاده»، عضو هیئت‌علمی دانشگاه ارومیه، این پژوهش را انجام داده‌اند. آن‌طورکه در این گزارش آمده است، بررسی اسناد بین‌المللی از جمله بیانیه‌ها، منشورها و قطعنامه‌های منتشرشده در دهه‌های اخیر در زمینهٔ حفاظت میراث فرهنگی نشان می‌دهد «حفاظت معناهای نهفته» باید مورد توجه قرار گیرد که این موضوع حاکی از نگرانی‌های جامعهٔ جهانی از تهدیدهای پیش رو است. برخی پژوهش‌های انجام‌شده در زمینهٔ حفاظت میراث فرهنگی نیز بر لزوم توجه به ابعاد معنایی و فراکالبدی در حفاظت تأکید داشته‌اند و همچنین بررسی لوایح و قوانین مربوطه اغلب بیانگر دیدگاه‌هایی کلی دربارهٔ موانع و چالش‌های حقوقی و اجرایی پیش رو در حفاظت میراث فرهنگی است که توجه صرف به این موارد بدون تفکر عمیق و بررسی‌های موشکافانه و فقدان جایگاه رویکرد معنایی در قوانین مرتبط با حفاظت آثار به تحقق اهداف مدنظر حفاظت جامع و پایدار منجر نخواهد شد.
«هگمتانه» همدان را پایتخت گردشگری آسیا کرد
|پیام ما| مجمع پارلمان‌های آسیایی بعد از پیشنهاد ایران در اجلاس سال ۲۰۰۷، نخستین اجلاس شهرداران آسیایی را با حضور ۴۴ شهردار از ۳۳ کشور آسیایی در سال ۲۰۰۸ برگزار کرد. مجمع شهرداران آسیایی حالا حدود صد عضو دارد و از ایران، علاوه‌بر همدان، اصفهان، بجنورد، بندرعباس، بهشهر، تهران، جزیرهٔ کیش، خرم‌آباد، زاهدان، ساری، شاهین‌شهر، شیراز، فردیس، قزوین، کاشان، کرج، کرمانشاه، گرگان، لاهیجان، مشهد و نطنز عضو آن هستند. به‌تازگی هم آن‌طور که مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی همدان اعلام کرده است، همدان به‌عنوان پایتخت گردشگری مجمع شهرداران آسیایی در سال جاری میلادی انتخاب شد. به‌گفتهٔ «محسن معصوم‌علیزاده» مجمع شهرداران آسیایی برای اولین‌بار پایتخت‌های محیط زیستی، فرهنگی و گردشگری خود را برای سال ٢٠٢٤ به‌صورت رسمی معرفی کرد و بر اساس آن، همدان (ایران) به‌عنوان پایتخت گردشگری، شیراز (ایران) به‌عنوان پایتخت محیط زیست و شهر غبیری (لبنان) به‌عنوان پایتخت فرهنگی مجمع شهرداران آسیایی در سال جاری میلادی انتخاب شدند.
