فرصت‌هایی که با اجرای برجام پدید می‌آید
دیپلماسی ایرانی در اوج
محمدمهدی مظاهری،استاد دانشگاه

دیپلماسی ایرانی: در روزهای زمستانی و سرد امسال، اخباری نویدبخش از دنیای دیپلماسی دل مردم ایران و به گونه ای همه جهانیان را گرم و سرزنده ساخته است. پس از سال ها درگیری، مجادلات لفظی، تهدید و تحریم ایران به دلیل برنامه هسته ای که هدفی جز صلح و ثبات نداشت، اما در هاله ای از ابهامات، عدم اعتماد متقابل و سوءتعبیرها فرو رفته و به بحرانی بزرگ برای کشورمان تبدیل شده بود، بالاخره دستگاه سیاست خارجی ایران توانست با به کارگیری دیپلماسی چندجانبه و تاکتیک های مذاکره، گره های ایجاد شده را بگشاید و با ایجاد اعتماد و احترام متقابل، پرونده هسته ای ایران را بسته و همه محدودیت ها و تحریم های ناشی از آن را لغو کند.
گزارش مثبت مدیرکل آژانس از عملی شدن تعهدات ایران طبق برجام، 1+5 را مجاب کرد که هدف ایران چیزی جز همکاری صادقانه و تعامل صلح آمیز با جهانیان نیست و از این رو آنها نیز به تعهد خود عمل کرده و همه محدودیت هایی را که در طول سال ها بر اساس قطعنامه های شورای امنیت بر ایران تحمیل کرده بودند برداشتند. لغو تحریم ها در فضایی مثبت و بدون تنش و عدم اشاره هیچ یک از طرف ها به اختلافات موجود، نشان دهنده اهمیت این توافق برای همگی آنها و تلاش مضاعف در راستای تبدیل این فرایند به الگویی برای حل سایر منازعات و اختلافات بین المللی در فضای پر تنش کنونی جامعه جهانی است.
پس از سال ها که جهان گرفتار بی تدبیری ها و تندروی ها، استفاده از ابزار تهدید، جنگ و تروریسم و بی نتیجه بودن مذاکرات و گفتگوها از اروپای شرقی گرفته تا خاورمیانه و کره شمالی بود، این بار عزم جدی دولت یازدهم برای خارج ساختن ایران از بحران و نیز پختگی و کارکشتگی دیپلمات های ایرانی سبب شد تا دیپلماسی ایرانی راهی تازه در عرصه مناسبات دیپلماتیک بگشاید و به نکاتی قابل آموختن برای اهل سیاست تبدیل شود.
رهایی و تبادل زندانیان دربند ایرانی و آمریکایی نیز که با رهایی ایران از تحریم ها همراه شد، برگ برنده دیگری در پرونده دیپلماسی ایران بود. به جز پرونده هسته ای ایران، مسأله آمریکایی های زندانی در کشورمان نیز به دستاویزی برای گروه های تندرو به خصوص جمهوری خواهان آمریکا تبدیل شده بود تا پس از حل پرونده هسته ای نیز مرکز ثقلی برای اعمال فشار بر کشورمان داشته باشند. با این وجود درایت کادر دیپلماتیک و شورای عالی امنیت ملی سبب شد تا با گرفتن امتیازاتی بسیار در باب زندانیان و افراد تحت تعقیب ایرانی در آمریکا، این ابزار فشار نیز از مخالفان ایران گرفته شود و در ضمن چهره منطقی تر و صلح طلب تری نیز از کشورمان به جهانیان نشان داده شود.
در شرایط کنونی با غیرامنیتی شدن برنامه هسته ای و برداشته شدن تهدیدات و فشارهای روانی از روی کشورمان، موقعیت ایران در حوزه های مختلف دچار دگرگونی شده است. اولین پیامد اجرایی شدن برجام و لغو تحریم ها در عرصه داخلی خواهد بود.
ملت ایران که سال هاست به ناحق طعم تلخ تهدید و تحریم را چشیده است، حال فرصتی می یابد تا زندگی عزتمندانه و در شأن خود را تجربه کند. با آزاد شدن دارایی های بلوکه شده و لغو تحریم های بانکی، نفتی، بیمه، کشتیرانی و… اقتصاد ایران به روال عادی خویش باز می گردد، امکان سرمایه گذاری خارجی در ایران و حضور مؤثر سرمایه گذاران ایرانی در دیگر کشورها فراهم می شود و اقتصاد ناسالم که بواسطه تحریم ها، بازار سیاه و قاچاق رونق گرفته بود، جای خود را به اقتصاد مقاومتی پسا تحریم می دهد که شاخصه آن حمایت از کارآفرینی و تولید ملی، افزایش رقابت و باز شدن فضا برای فعالیت شرکت های داخلی و خارجی است.
از سوی دیگر با لغو تحریم های نفتی حجم تولید نفت ایران به جایگاه اصلی خود باز می گردد و با افزایش حجم سرمایه گذاری در میادین مشترک نفت و گاز، ایران مجدداً به بازیگری تأثیرگذار در حوزه انرژی تبدیل می شود. در شرایطی که ناامنی های داعش از اروپا و آفریقا گرفته تا خاورمیانه و شرق آسیا را به محیطی نا امن برای توریست ها تبدیل کرده است، ثبات و امنیت ایران در کنار حل مشکلات آن با جامعه جهانی، کشورمان را به محلی مطلوب برای گسترش توریسم و گردشگری تبدیل می نماید و این قابلیت را دارد که در شرایط کاهش قیمت نفت به منبع درآمدزایی برای کشور تبدیل شود.
شکست پروژه ایران هراسی در منطقه و نیز تغییر نگرش افکار عمومی جهانی به ایران، تضعیف اسرائیل و تخریب وجهه بین المللی آن و فراهم شدن شرایط برای حضور مؤثر ایران در حل مشکلات بین المللی همچون تروریسم نیز ازجمله دیگر آثار مثبت اجرایی شدن برجام هستند. در نهایت آنچه قابل تأمل است اینکه در عرصه کنونی روابط بین الملل کناره گیری و ستیزه جویی راه به جایی نمی برد و تنها با دیپلماسی و گفتگو از موضع قدرت است که می توان منافع ملی را تضمین کرد و به صلح و ثبات رسید.