واگذاری‌ اراضی، تیر خلاص بر ژئوپارک قشم

واگذاری ۱۲۰۰ هکتار از اراضی این جزیره به مالک خصوصی پرسش‌های بسیاری را در مورد این واگذاری به وجود آورده است.

جزیره قشم یکی از اصلی‌ترین مقاصد گردشگری جنوب ایران است. طبیعتی بکر که این روزها بجای آنکه خود را برای بهار و میربانی از گردشگران نوروزی مهیا کند، بخاطر ساخت و سازها و واگذاری‌ها دردمند است.

در روزهای اخیر خبری از جزیره قشم فعالان محیط زیستی را نگران کرد: « واگذاری ۱۲۰۰ هکتار از اراضی این جزیره به مالک خصوصی» خبری بود که در رسانه‌های مختلف منتشر شد و پرسش‌های بسیاری را در مورد این واگذاری در اذهان خبرنگاران، فعالان محیط زیست و ذی‌نفعان حوزه گردشگری به وجود آورد.

برای بررسی ابعاد کامل ماجرا بهتر است کمی به عقب‌تر برگردیم. «همشهری آنلاین» ۲۲ خرداد  ۹۸ در گزارشی  از صدور مجوزهای بی‌رویه راه‌اندازی مزرعه میگو در جزیره قشم خبر داده و به روایت اهالی روستای گردشگری «کانی» در نزدیکی غار نمکی استناد کرده بود. بر اساس این گزارش احداث این مزارع تابحال باعث تخریب بخشی از «قبرستان قدیمی موغاکو»، «آب‌انبار تاریخی یادگار امام» و «سد ملاتی آب شیرین روستای کانی» شده و ادامه ساخت این مجموعه می‌تواند باعث اخلال بیشتر در اکوسیستم منطقه شود.

با استناد به این روایت و گزارش این رسانه مشخص می‌شود، صدور این مجوزها تنها به دو ماه اخیر که مساله پررنگ تر مطرح شده، محدود نمی‌شود و از اوایل سال ۹۸ حداقل مسئولان محلی از این قضیه خبر داشته‌اند.

اما در همان زمان «فاطمه شهرکی» سرپرست وقت اداره گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی منطقه آزاد قشم در همین گزارش گفته «اطلاعی از قضیه ندارم و تا به روستا سفر نکنم نمی‌توانم درباره آن نظری بدهم. به محض بازدید از منطقه نظر خود را اعلام می‌کنم.»

اما بی‌تردید برای پی بردن به ابعاد مهم این قضیه بهتر است اول بیشتر در مورد «ژئوپارک قشم» و اهمیتش بدانیم.

دکتر «ترنر» استرالیایی عضو وقت «گروه متخصصان مشورتی شبکه جهانی یونسکو» در ژوئن ۲۰۰۵ پس از بازدیدی از جزیره قشم در این  گزارشی ۳۷ صفحه‌ای از ویژگی‌های ژئوپارک قشم سخن می‌گوید و در پایان اعلام می‌کند «این فضا شایستگی این را دارد تا در شبکه‌ جهانی ژئوپارک‌های یونسکو قرار گیرد و به این وسیله و با رونق گردشگری منطقه به بهبود وضع مردم کمک کند.» عضویت ژئوپارک قشم در یونسکو حدود هفت سال طول کشید، اما دی ماه ۱۳۹۱ ژئوپارک قشم به دلیل عدم اعمال معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راه‌های دسترسی، ساخت اماکن اقامتی مانند هتل و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه از جمله درخواست‌های یونسکو بود که باید در ژئوپارک قشم ایجاد می‌شد، اما به آن توجه نشد؛ به همین دلیل در سال ۹۱ ژئوپارک قشم با دریافت کارت قرمز از سوی یونسکو از این فهرست خارج شد.

با گذشت پنج سال از این اتفاق تلخ، این ناحیه‌ی پانصد میلیون ساله، دوباره در سال ۹۶ و پس از پیگیری‌های دو ساله کارشناسان ایرانی، در نشست فرانسه یونسکو به این سازمان ملحق شد. به این ترتیب ژئوپارک قشم دوباره و تا سال ۱۴۰۰ می‌تواند بخشی از ۱۲۷ ژئوپارک یونسکو باشد؛ اما این پایان کار نیست؛ زیرا تغییرات انسانی و متعهد نبودن کشورها نسبت به قول و قرارشان با یونسکو می‌تواند باعث دریافت کارت زرد و سپس قرمز شود؛ اتفاقی که با توجه به رویدادهای اخیر در جزیره قشم و بازدید بعدی کارشناسان و بازرسان یونسکو در بهار سال ۹۹ از ژئوپارک قشم محتمل است.

حال به گزارش‌های منتشرشده در طول امسال برگردیم: ۲۲ آبان ۹۸ خبرگزاری مهر در این گزارش هشدار داده با توجه به مجوزهای اخیر صادرشده برای مزارع پرورش میگو، خطر گرفتن کارت قرمز یونسکو به شدت این منطقه را تهدید می‌کند.

«علیرضا امری کاظمی» مدیر ژئوپارک جهانی قشم در همین گزارش می‌گوید: « چندی پیش سازمان منطقه آزاد قشم با سازمان جهاد کشاورزی استان هرمزگان توافق‌نامه‌ای را امضاء کردند که موضوع آن استعلام صدور هرگونه مجوز از منطقه آزاد قشم بود ولی بعد از آن توافق‌نامه مشاهده کردیم مجوزهایی که داده می شد بدون اطلاع و استعلام از این سازمان انجام گرفته است. حتی تعداد این مجوزها نسبت به قبل از توافق‌نامه بیشتر هم شد!  اکنون مجوزها بدون اطلاع ما در حریم ژئوسایت ها داده شده است. برخی از این واگذاری ها فعال شده و برخی دیگر هنوز فعال نیستند.»

علیرضا امری کاظمی که تنها عضو ایرانی کمیته مشورتی شبکه جهانی ژئوپارک‌ها است در ادامه گفتگویش با این خبرگزاری اضافه می‌کند: «اکنون ۱۵ مجوز از این مجوزهایی که صادر شده قطعا با ژئوسایت های قشم تداخل دارد. البته می دانیم که تعداد این مجوزها بیشتر است و اکثرا در حوزه پرورش میگو هستند. بنابراین یا باید این مجوزها باطل شود و یا بررسی مجدد انجام گیرد. ما بارها با جهاد کشاورزی استان جلسه گذاشته ایم و به توافق هم می‌رسیم ولی دوباره بعد از آن شاهد صدور مجوز هستیم! به همین دلیل از طریق مدیریت حقوق سازمان منطقه آزاد قشم مراجعه قضایی را در جریان گذاشته ایم و منتظر اقدام هستیم.»

امری کاظمی که به دلیل تحصیلات تخصصی مرتبط و مسئولیتش در کمیته مشورتی یونسکو و مدیریت ژئوپارک قشم کاملا به خطرات موجود حول کارت قرمز یونسکو آگاه است، دقیقا ۱۵ روز بعد از این گفت‌وگو با حکم مدیرعامل منطقه آزاد قشم، سرپرست اداره گردشگری، میراث فرهنگی و صنایع دستی منطقه آزاد قشم می‌شود؛ اتفاقی که قاعدتا باید نوید دهنده‌ی رخدادهای خوبی در جهت تغییر باشد اما این اتفاق هنوز رخ نداده است.

علیرضا امری کاظمی در این گفت‌وگو با تسنیم در یکم شهریور ۹۸ می‌گوید: « ژئوپارک قشم در حال حاضر دارای کارت سبز از سازمان جهانی ژئوپارک‌هاست و در سال آینده مجددا ارزیابی دوره‌ای توسط یونسکو انجام خواهد شد که به دلیل رعایت استانداردها در این باب، ژئوپارک قشم یک بار دیگر نیز کارت سبز دریافت خواهد کرد و در لیست جهانی باقی می‌ماند.»

سوال اصلی اینجاست با توجه به خبری‌شدن صدور مجوزهای بی‌رویه در قشم برای مزرعه‌های پروش میگو در ابتدای سال ۹۸ و آگاهی از وجود خطرات تهدیدکننده ژئوپارک‌ها چگونه می‌توان از حال و وضعیت خوب ژئوپارک قشم سخن گفت؟

از طرفی به نظر می‌رسد دستگاه قضایی هم تا حد زیادی از این وضعیت و روند آگاه بوده است. در گزارشی که خبرگزاری تسنیم از سفر حجت‌الاسلام رئیسی رییس دستگاه قضا در ۱۱ مهر ۹۸ به استان هرمزگان منتشر کرده است، از تاکید و توصیه او به مقامات قضایی برای برخورد با این پدیده باخبر می‌شویم: « حجت‌الاسلام رئیسی به دادستان و رئیس دادگستری هرمزگان دستور پیگیری موارد خاص محیط زیستی را داد و تاکید کرد موارد خاص محیط زیستی که به دریا آسیب وارد کرده‌اند را سریعا احصاء کرده و مورد بررسی قرار دهید. حجت‌الاسلام سیدابراهیم رئیسی با بیان اینکه ساحل و دریا و مناظر طبیعی متعلق به عموم مردم است گفت: حفظ دریا و محیط‌ زیست از حقوق عامه و مورد تاکید رهبری است و به هیچ فردی اجازه تعرض به محیط زیست در قالب دریاخواری، کوه‌خواری، جنگل‌خواری و سایر موارد داده نخواهد شد. علاوه بر تاکیدات ویژه و شفاف رئیس قوه قضا، حجت‌الاسلام حسن درویشیان رئیس سازمان بازرسی کل کشور نیز که در این سفر استانی رئیس قوه قضائیه را همراهی می‌کرد صحبت از چالش‌ها و آسیب‌هایی که مردم قشم رنج می‌دهد به میان آورد.