درمان موقتی برای گلوی خشک ایران 

به گفته فعالان محیط زیست، مشکل کم آبی در کشور «خشکسالی مدیریتی» است

خشکسالی یکی از پدیده‌های هواشناختی و جدایی ناپذیر ازشرایط اقلیمی در کشورهای واقع در عرض‌های جنب حاره‌ ای مانند ایران است. در این مناطق که بیشترین بیابان های جهان حضور دارند، خشکسالی امری است عادی و ممکن است در هر محلی رخ داده و پیامدهای نامطلوب به همراه داشته باشد. ویژگی‌ها و اثرات خشکسالی از قبیل شدت، مدت و بزرگی آن از محلی به محل دیگر متفاوت است. در مناطق خشک و نیمه خشک، اثرات کمبود بارندگی بر روی منابع آب به سرعت آشکار می‌شود. به بیان دیگر در مناطقی که به طور طبیعی دارای محدودیت منابع آب هستند، بروز خشکسالی تأثیرات منفی بیشتری به دنبال داشته وحتی می‌تواند به بحران منتهی شود. در این باره محمد درویش عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور مشکل کم آبی در کشور را «خشکسالی مدیریتی» توصیف کرد و گفت: میزان آب قابل استحصال در کشور ۱۰۰ میلیارد مترمکعب است و نیاز آب شرب کشور با هشت درصد آن تامین می شود، بنابراین مشکل آب در ایران با کشوری همانند عربستان که به طور طبیعی با تنش آبی مواجه است و در مقابل سه میلیارد مترمکعب نیاز آبی، تنها یک میلیارد مترمکعب آب قابل استحصال دارد، متفاوت است.

فعال محیط زیست با انتقاد از طرح انتقال آب خزر به سمنان اظهار داشت: در سمنان ۵۰۰ میلیون مترمکعب هدرروی آب داریم که ۲ برابر مقدار طرح انتقال آب است، از سوی دیگر سرانه آب سمنان ۲ برابر متوسط کشوری است، فولاد اصفهان نیز چندین برابر استاندارد آب مصرف می‌کند، بنابراین انتقال آب باید به عنوان آخرین گزینه و بعد از مدیریت آب در مصارف شرب، کشاورزی و صنعت باشد. درویش افزود: برخلاف اتهامات مخالفان، فعالان محیط زیست با خودکفایی در کشاورزی مخالف نیستند و معتقد هستیم باید محصولات استراتژیک مثل گندم، جو، ذرت و برنج به اندازه نیاز کشت شود اما در کشوری که با تنش آبی مواجه است نباید صادرات هندوانه و سیب و… اتفاق بیفتد.وی با اشاره به سابقه طرح‌های انتقال آب کارون گفت: هیچکدام از این طرح‌ها نتوانسته است که مشکلات کم آبی اصفهان را به طور دائم حل کند، زیرا این طرح‌ها شبیه مسکن است و ممکن است در کوتاه مدت، مشکل کم آبی را مرتفع کند اما در طولانی مدت این مشکل همچنان پابرجاست.

 خشکسالی مدیریتی

محمد درویش با اشاره به نگرانی از بحران آب در همه کشور، اضافه کرد: حتی در استانی مانند گیلان که ریزش‌های آسمانی چهار برابر نیاز آبی است، به بهانه تامین آب شرب، طرح‌های سدسازی در حال اجراست زیرا به دلیل ورود شیرابه زباله و زهاب‌های کشاورزی به منابع آبی، با افت کیفیت آب مواجه هستند، این در حالیست که برای حل مشکل کیفیت آب، هزینه‌هایی به مراتب کمتر از سدسازی نیاز است، اما این طرح‌های اشتباه به این دلیل اجرایی می‌شود که فعالان محیط زیست مطالبه‌ای ندارند و به دلیل ناآگاهی و نداشتن اطلاعات کافی از سرزمین خود، با طرح‌های ضد محیط زیستی همراه شده‌اند.وی با بیان اینکه موضع گیری‌های فعالان محیط زیست باید علمی باشد، تاکید کرد: به فعالان محیط زیست اصفهان گفته‌ام تنها زمانی جامعه به آنها اعتماد می‌کند که با طرح انتقال آب بهشت آباد همان طور مخالفت کنند که با طرح بن بروجن مخالفت می‌ورزند، زیرا طرح‌های انتقال آب در هر جایی مخرب است.درویش با تاکید بر اینکه فعالان محیط زیست باید به یک زبان مشترک برسند، افزود: فعالان محیط زیست باید صرفنظر از مسائل منطقه‌ای و بخشی و محلی نسبت به طرح‌های مخرب محیط زیست موضع گیری علمی داشته باشد، به طور نمونه سمن‌های خوزستانی باید سه برابر شدن برنج کاری در جنوب کرخه را محکوم کنند زیرا توسعه و افزایش برداشت آب حقابه هورالعظیم و زیست پالایی کرخه را کاهش داده است.

برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب

 در راستای رفع بحران خشکسالی اقداماتی نیز صورت گرفته است به طور مثال بررسی «برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه» یکی از آنها بوده است ، سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) در چارچوب پروژه «برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب » و با همکاری پژوهشکده هواشناسی و علوم جو، کارگاه اعتبارسنجی «شاخص ترکیبی خشکسالی» تدوین شده برای حوضه دریاچه ارومیه را برگزار کرده است. به گزارش ایرنا، ، این کارگاه با حضور کارشناسان و پژوهشگرانی از فائو، وزارت نیرو، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی، مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، ستاد احیای دریاچه ارومیه، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه علم و صنعت ایران در محل پژوهشکده هواشناسی و علوم جو برگزار شد.مشارکت‌کنندگان در این کارگاه ضمن مرور منطق، رویه و روش به‌کار رفته برای تدوین شاخص ترکیبی خشکسالی؛ متغیرها، مؤلفه‌ها و شاخص‌های بالقوه دیگری را که در گام‌های آتی و برای بهبود شاخص ترکیبی خشکسالی می‌توانند به کار گرفته شوند را مورد بحث و بررسی قرار دادند.آقای جیانلوکا فرانچسکینی، متخصص ارشد فائو در زمینه مدیریت اطلاعات منابع سرزمین در تشریح فعالیت‌های انجام شده گفت: ‌ اولین نتایج حاصل از ارزیابی خشکسالی همچنین روش سنجش خشکسالی ارائه شده و مورد بحث و بررسی قرار گرفتند. به گفته وی،‌ این اولین تلاش ایران برای ارائه چنین اطلاعاتی است که از ابعاد مختلف هواشناسی،‌ کشاورزی و هیدرولوژیک به پدیده خشکسالی می‌پردازند. آقای رائو ماتا،‌ مشاور ارشد فنی فائو در پروژه «برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه» نیز ضمن تمجید از تلاش‌های مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی، تأکید کرد: سنجش خشکسالی مؤلفه‌ای مهم برای مدیریت کلان حوضه است. ما نیاز داریم تا متغیرهای مختلفی را که کاربردشان در شاخص ترکیبی خشکسالی ضرورت دارد، احصا کنیم. به گفته دکتر بهداد چهره‌نگار، مدیر بخش هیدروانفورماتیک ستاد احیای دریاچه ارومیه تدوین یک شاخص ترکیبی خشکسالیِ مناسب می‌تواند به سنجش آسیب‌پذیری کلی حوضه آبریز دریاچه ارومیه کمک کند تا بر اساس آن بتوانیم تأثیرات تغییرات متغیرهای اقلیمی بر معیشت و پارامترهای اقتصادی-اجتماعی ناحیه مدنظر را بسنجیم. احد وظیفه رئیس مرکز ملی پایش و هشدار خشکسالی نیز ضمن اشاره به فعالیت‌های انجام شده برای دستیابی به شاخص ترکیبی خشکسالی، تصریح کرد: فرآیندی که در این پروژه دنبال شده است نه تنها این قابلیت را دارد که در دیگر حوضه‌های آبریز کشور به کار رود، بلکه به عنوان یک نمونه موفق برای دیگر کشورهای منطقه خاورمیانه نیز مفید باشد. پروژه «برنامه یکپارچه مدیریت پایدار منابع آب در حوضه دریاچه ارومیه» که از سوی دولت ژاپن تأمین مالی شده است و به صورت مشترک از سوی فائو و ستاد احیای دریاچه ارومیه پیگیری می‌شود، از تلاش‌های دولت جمهوری اسلامی ایران در زمینه بهبود ظرفیت‌های نهادی و دانشی کشور به منظور احیای این ذخیره‌گاه بی‌همتای زیست‌کره حمایت می‌کند.