مخالفت سازمان محیط زیست با لایروبی تالاب میانکاله

رئیس سازمان حفاظت محیط زیست: لایروبی، مشکلات عدیده تالاب میانکاله را برطرف نمی کند و حتی موجب تشدید مشکلات موجود می شود.

به گفته عیسی کلانتری، سازمان حفاظت محیط زیست لایروبی تنگه‌های چاپقلی، آشوراده و خزینی را مطابق ماده 1 قانون حفاظت، احیا و مدیریت تالاب‌های کشور مصوب اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۶ مجلس شورای اسلامی اقدامی در جهت تخریب غیرقابل جبران خلیج گرگان و تالاب میانکاله دانسته و با اجرای لایروبی مخالفت کرده است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست، کلانتری تصریح می‌کند: دلایل کارشناسی و فنی مخالفت این سازمان، در مکاتبات و در نشست‌های مختلف تخصصی و اجرایی به دفعات اعلام و تشریح شده است.این مقام مسوول با تاکید بر اینکه سیاست اصولی سازمان حفاظت محیط زیست برای حفظ کارکردهای اکولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی تالاب با ارزش ملی و بین المللی میانکاله و خلیج گرگان است، می‌افزاید: تامین حقابه تالاب از منابع آب بالادست و رفع انسدادهای صورت گرفته در آبراهه‌های ورودی به تالاب، کاهش مصرف آب در حوضه آبخیز و احیاء آب‌های زیرزمینی و فعالیت‌هایی مانند آن از جمله اقدامات برای حفظ این تالاب با ارزش ملی و بین‌المللی است.به گفته کلانتری، سازمان حفاظت محیط زیست اعتقاد راسخ دارد مشکل اصلی میانکاله نه در دریا، بلکه غالباً در خشکی و حوضه آبخیز تالاب است و لایروبی تنگه‌های حدفاصل خلیج گرگان و دریا مشکلات عدیده تالاب را حل نخواهد کرد و حتی موجب تشدید مشکلات موجود خواهد شد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: علت مخرب بودن تعمیق و لایروبی تنگه‌ها این است که در صورت بالا آمدن آب دریا، لایروبی صورت گرفته بی اثر شده و صرفاً هزینه‌های زیاد اقتصادی ناشی از عملیات پرحجم لایروبی یک میلیون و هشتصد هزار مترمکعب رسوب برداری و تخریب زیست محیطی زیستگاه‌های این منطقه به وجود خواهد آورد. این مقام مسوول در ادامه تاکید می‌کند: در صورت پایین رفتن آب دریا، عمیق‌تر شدن تنگه‌ها، خشک شدن خلیج گرگان را تسریع می کند، بنابراین در هر دو حالت، دستکاری تنگه‌ها خسارت بار و جبران‌ناپذیر خواهد بود. کلانتری خاطرنشان می‌کند: سازمان  حفاظت محیط زیست بر اساس رسالت قانونی خود برای تهیه و اجرای برنامه جامع مدیریت حوضه‌های تالابی کشور که با رویکرد زیست بومی و مشارکت همه دستگاه‌های مسئول در حوضه صورت می‌گیرد، برای میانکاله و خلیج گرگان نیز طرح مدیریت محدوده تالاب تدوین و مبنای اقدامات احیایی قرار گرفته و در سطح حوضه آبخیز میانکاله نیز در دستور کار این سازمان قرار دارد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست تصریح می‌کند: این سازمان مطابق وظایف و مسئولیت‌های خود در حوزه تالاب‌ها و به منظور رفع برخی مشکلات خلیج گرگان و میانکاله از جمله کاهش آب ورودی به تالاب از منابع بالادست، برای نجات این اکوسیستم تالابی با اهمیت ملی و بین‌المللی منحصر بفرد، برنامه‌های اصولی در دست اقدام دارد که برخی از آن‌ها در حال اجرا است. گفتنی است خلیج گرگان که در سده‌های پیشین با برخورداری از آب فراوان زمینه ایجاد بندرگاه‌هایی چون گز و ترکمن را فراهم کرده و بر رونق و شکوه این مناطق افزود، چند سالی است گرفتار خشکسالی شده و دیگر خبری از آن همه شکوه نیست و  این پهنه آبی با مرگ و نیستی دست و پنجه نرم می‌کند. افزایش5/1 درجه‌ای دمای هوای کره زمین و در نتیجه تبخیر بیشتر آب در کنار حفر چاه‌های متعدد کشاورزی و کاهش فراوان سفره آب زیرزمینی که موجب مکش آب خلیج برای جبران این برداشت‌ها می‌شود، موجب شد روز به روز از سطح  و عمق آب خلیج گرگان کاسته شده و بر مساحت صحرای بی آب و علفی که قبلا بخشی از مساحت این پهنه آبی بود، افزوده شود. ثبت خلیج گرگان در سال ۱۳۵۴ به همراه تالاب میانکاله و لپوی زاغمرز در استان مازندران به‌ عنوان نخستین مجموعه تالاب بین‌المللی جهان در فهرست تالاب‌های کنوانسیون رامسر، ثابت کرد این خلیج و نواحی اطراف آن یک مجموعه ارزشمند زیست ‌محیطی حتی در سطح دنیا است که علاوه بر حفظ چرخه زیست دریای خزر در معیشت جوامع محلی اثرگذاری مستقیم دارد.

ناکارآمدی پیشنهادهای ارائه‌شده برای احیا

شهریورماه 96 بود که شهرام فداکار، مدیرکل دفتر سواحل سازمان محیط زیست نه‌تنها لایروبی بلکه هیچ یک از پیشنهادهای ارائه شده از سوی مشاور طرح احیای خلیج گرگان و میانکاله منجر به افزایش تراز خلیج گرگان نمی‌شود چون تراز خلیج گرگان وابسته به آب دریای خزر است و تنها در صورت افزایش تراز دریای خزر، تراز خلیج بالا می‌آید. به گزارش ایسنا، شهرام فداکار در آن زمان با اشاره به آخرین جلسه کمیته تخصصی هماهنگی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله گفته بود: در این کمیته شرح اقدامات اضطراری احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله توسط مشاور طرح ارائه شد اما به دلیل این که در بسیاری از مسائل به سوالات اعضای کمیته پاسخ داده نشده بود، مورد تائید قرار نگرفت. وی با بیان این که لایروبی به عنوان مهم‌ترین برنامه احیای خلیج گرگان از سوی مشاور مطرح شده است، گفته بود: انتقال آب از میانه شبه‌جزیره میانکاله، انتقال آب از انتهای میانکاله یعنی بندر امیرآباد، انتقال بخشی از آب نکارود به میانکاله مجموع اقدامات مطرح شده برای احیا است که از نظر اعضای کمیته همه مطالعات و شرح خدمات تهیه شده برای اقدامات اضطراری دچار ابهام بود.

اقدامات تهیه‌شده، محیط زیستی نیست

فداکار با تاکید بر این که کلیه شرح اقدامات اضطراری تهیه شده برای احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله نیاز به بازنگری دارد، نسبت به نادیده گرفتن ابعاد زیست محیطی طرح‌ها هشدار داد و گفته بود: یکی از ابهامات مهم آن است که نگاه محیط زیستی در اقدامات لحاظ نشده است و مطالعات انجام شده بیش‌تر ابعاد فنی را مدنظر دارد. وی در پاسخ به این پرسش که کدام دستگاه مسئولیت ارائه راهکارهای احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله را برعهده دارد؟ عنوان کرده بود: سازمان آب منطقه‌ای استان گلستان به حسب اعتباری که در این خصوص دریافت کرده مسوولیت برگزاری جلسات کمیته و هماهنگی‌ها را عهده‌دار است. مشاور طرح نیز از سوی این سازمان انتخاب شده اما هیچ اقدامی خارج از مصوبات کمیته تخصصی نمی‌تواند به مرحله عملیاتی برسد. علاوه بر سازمان حفاظت محیط زیست، دانشگاه‌های مازندران و گرگان، مرکز مطالعات آب خزر، استانداری‌های گلستان و مازندران و سازمان‌های آب منطقه‌ای این دو استان اعضای کمیته تخصصی احیای خلیج گرگان و تالاب میانکاله هستند.