لزوم برنامه‌ریزی ویژه برای طبیعت‌گردی پایدار 

معاون سازمان حفاظت محیط زیست: استفاده تفرجی از عرصه‌های جنگلی به شرط برخورداری از برنامه درست، تناقضی با حفاظت جنگل‌ها ندارد

به گفته حمید ظهرابی، طبیعت گردی و استفاده تفرجی از عرصه‌های جنگلی به شرط برخورداری از برنامه درست و بهره‌مندی از شیوه‌های گردشگری پایدار هیچ تناقضی با حفاظت از محیط زیست و جنگل‌ها ندارد. وی با اشاره به ارزش فوق‌العاده جنگل‌های هیرکانی به لحاظ تنوع زیستی و خدمات اکوسیستمی این جنگل‌ها، برای مدیریت آن می‌افزاید: برنامه‌ریزی در هر کاری متناسب با ارزش آن است و به تبع، با توجه به اهمیت بالای جنگل‌های هیرکانی، حفاظت صحیح از این اکوسیستم ارزشمند می‌تواند برای بخش قابل توجهی از کشور محرک توسعه پایدار باشد. به گفته وی اما این امر، نیاز به برنامه‌ریزی ویژه و تمرکز بر فعالیت‌هایی همچون طبیعت گردی و گردشگری پایدار دارد.

به گزارش فارس معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست که در برنامه زنده «ایران و آفتاب» که از شبکه دو سیما با موضوع ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی پخش شد، گفت: کار حفاظت و نظارت بر روند حفاظت از عرصه وسیع طبیعت و محیط زیست کشور، کار پیچیده‌ای است. وی در ادامه با اعلام اینکه از حدود 308 هزار هکتار از وسعت تقریبی 2 میلیون هکتاری جنگل‌های هیرکانی در ایران، در یونسکو به ثبت جهانی رسید، بیان می‌کند: تقریبا 90 درصد از محدوده ثبت شده در یونسکو، همچون پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده لیسار تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست است. ظهرابی عنوان می‌کند: اتفاق بزرگ ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، حاصل تلاش سه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و حفاظت محیط زیست، سازمان‌های مردم نهاد همچون انجمن جنگل بانی، هنرمندان و یک تشکل محیط زیستی بین المللی است.

ناهماهنگی در اجرای برنامه‌ها

آن‌طور که حمید ظهرابی می‌گوید، به‌رغم همه تلاش‌هایی که برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی همچون جنگل‌های هیرکانی صورت می‌گیرد، یکی از بزرگترین چالش‌های حفاظت از این عرصه‌ها، ناهماهنگی بین بخش‌های مختلف کشور در اجرای فعالیت‌های توسعه‌ای است.

معاون سازمان حفاظت محیط زیست می‌افزاید: به‌طور نمونه، برای توسعه شهرهای شمالی کشور، اقدام به جاده سازی و تسهیل گردشگری در این مناطق کردیم ولی از سوی دیگر نتوانستیم برای افزایش پسماند در این شهرها که حاصل از افزایش حضور گردشگران بود، اقدام موثری نداشتیم.

وی خاطرنشان می‌کند: البته متولی اصلی حفاظت از عرصه‌های جنگلی، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری است اما بخشی از جنگل‌های کشور که از ارزش تنوع زیستی بسیار بالایی برخوردار است ذیل مناطق چهارگانه و به عنوان پارک ملی، اثر طبیعی _ملی، منطقه حفاظت شده یا پناهگاه حیات وحش، تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار می‌گیرد. به گفته ظهرابی سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان متولی حفاظت از مناطق چهارگانه و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری به عنوان متولی اصلی حفاظت و بهره‌برداری پایدار از اکوسیستم‌های جنگلی باید برای حفاظت صحیح از عرصه‌ها، برنامه مشخص داشته باشیم. وی ادامه می‌دهد: شیوه‌های مدیریتی گذشته همچون تامین منابع مورد نیاز برای حفاظت از جنگل‌ها از طریق بهره‌برداری از جنگل و برداشت چوب که در حال حاضر متوقف شده است، آسیب‌های بسیاری را به جنگل‌های کشور وارد کرد. ظهرابی در ادامه صحبت‌هایش از همکاری مشترک سازمان‌های حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری برای تدوین راهکارهای بهره‌برداری خردمندانه از جنگل‌ها خبر داد و اعلام کرد در جستجوی راهکارهایی هستیم که کمترین آسیب و فشار را به طبیعت و جنگل‌ها وارد کند و یکی از بهترین راهکارها، توسعه طبیعت گردی است. این مقام مسوول، ارائه آموزش‌های لازم به گردشگران، ایجاد زیرساخت‌های مناسب و نظارت دقیق را از جمله مهم‌ترین پیش‌نیازهای توسعه طبیعت گردی در کشور برشمرد.

دلایل تغییر کاربری اراضی جنگلی

ظهرابی در بخش دیگری از صحبت‌هایش درباره تغییر کاربری اراضی جنگلی در کشور نیز می‌گوید: عمده تغییر کاربری‌ها در سنوات گذشته شکل گرفته است و البته نبود اطلاعات کافی و خلاء نظارت دقیق نیز در این امر بی‌تاثیر نبوده است.

وی با بیان اینکه هنوز هم اطلاعات دقیقی از مستثنیات (اراضی متعلق به مردم) موجود در مناطق جنگلی وجود ندارد، ادامه می‌دهد: در بعد نظارتی نیز تجهیزات و منابع انسانی و فنی و مالی مورد نیاز در اختیار سازمان‌های جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و حفاظت محیط زیست قرار ندارد و کمبودهای بسیاری در این زمینه وجود دارد. معاون سازمان حفاظت محیط زیست ضمن تاکید بر این موضوع که تغییر کاربری اراضی جنگلی، زمین خواری، کوه خواری و جنگل‌خواری در کشور امری انکارناپذیر است، تصریح می‌کند: با توجه به کمبود نیرو و امکانات برای حفاظت از عرصه‌های طبیعی و جنگلی، حفاظت از این عرصه‌ها نیازمند مشارکت عموم مردم است. ظهرابی ضمن یادآوری این موضوع که در حال حاضر سازمان حفاظت محیط زیست برای حفاظت از مناطق چهارگانه تحت مدیریت خود در کشور که حدود 17 میلیون و 700 هزار هکتار از عرصه سرزمینی ایران را شامل می‌شود، تنها 3200 محیط بان دارد، بیان می‌کند: البته با تلاش بسیار و همراهی‌های صورت گرفته، مقرر شده است که سازمان حفاظت محیط زیست هر سال 300 محیط بان جدید جذب کند که تقریبا معادل تعداد نیروی بازنشسته در حال سال است و نمی‌تواند تغییری بسیاری ایجاد کند. اگرچه در سال‌های گذشته، نیروها بازنشسته می‌شدند و جایگزین هم نداشتند. این مقام مسوول در ادامه می‌افزاید: سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری نیز تقریبا دارای وضعیت مشابهی است، مضاف بر اینکه طی سال‌های گذشته، حقوق بخشی از نیروهای حفاظتی زیرمجموعه این سازمان از طریق شرکت‌های بهره‌بردار تامین می‌شد که با توقف طرح‌های بهره‌برداری و محدودیت منابع سازمان جنگل‌ها، این موضوع نیز به چالشی جدی تبدیل شده است. وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش در مورد وضعیت مقایسه‌ای جنگل‌های هیرکانی ایران و جمهوری آذربایجان، می‌گوید طبیعتا حفاظت از 20 هزار هکتار عرصه جنگلی (مساحت تقریبی جنگل‌های هیرکانی در جمهوری آذربایجان) بسیار آسان تر از حفاظت از حدود 2 میلون هکتار عرصه جنگلی در ایران است اما به طور کلی در زمینه حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی و حیات وحش، وضعیت ایران در مقایسه با کشورهای همسایه بهتر است.