گسست اکولوژیکی تالاب هورالعظیم باید از بین برود

محمد درویش:  به جای اینکه تمام قلمرو هورالعظیم را در بخش ایرانی سیراب کنیم، تلاش کردیم آب به مخازن نفوذ نکند

ماجرای هور‌العظیم و تاسیسات نفتی آن در چند سال گذشته همواره محل مناقشه نفتی‌ها و فعالان محیط‌زیست بوده و هر چند وقت یکبار صدایی از دو طرف بلند می‌شود.

هنوز ماجرای خشک شدن هور‌العظیم در ابتدای دهه 90 فراموش نشده است. در آن زمان فعالان محیط زیست،‌ صنعت نفت و هدفگذاری تولید بیشتر را مقصر اصلی معرفی کردند. در هفته های اخیر هم سیلی که بخش‌های زیادی از خوزستان را فرا گرفت، ‌دوباره نام هور‌العظیم و اختلاف نفتی‌ها و محیط‌زیستی‌ها را بر سر زبان‌ها انداخت طوری که برخی از رسانه‌ها، ‌شرکت ملی نفت را متهم کرده بودند که مانع آبگیری تالاب شده و به جای آن سیلاب به سمت شهرها و روستا آمده است. در گام بعد حتی شایعاتی مبنی بر هدایت آب به سمت بیابان و مرز عراق مطرح شد. 

در مقابل روابط عمومی شرکت ملی نفت ایران در پی انتشار شایعاتی درباره فشار وزارت نفت برای حفظ تأسیسات نفتی در غرب کارون و سوسنگرد و جلوگیری از ورود جریان آب،‌ اعلام کرد که براساس دستورات وزیر نفت در چارچوب سیاست‌های هیأت دولت و رئیس جمهوری، نه تنها تمام امکانات صنعت نفت در خوزستان برای کمک به هم‌وطنانی که در معرض خطر و آسیب قرار دارند تحت هدایت ستاد مدیریت بحران استان بسیج شده است، بلکه هرگز فشار و اراده‌ای مبنی بر حفظ تاسیسات نفتی (که البته آن هم متعلق به مردم است) به بهای وارد شدن خسارت و آسیب به مردم اعمال نشده و تصمیمی هم در این‌باره اتخاذ نشده و نخواهد شد و تمامی شایعات در این باره به شدت تکذیب می‌شود.

کریم زبیدی، عضو هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران – که به عنوان ‌نماینده وزیر نفت به مناطق سیل زده خوزستان سفر کرده بود – نیز در گفت‌وگو با ایرنا با بیان اینکه از ابتدا میادین غرب کارون طوری طراحی شده که آب به آنها ورود پیدا نمی‌کرده، اظهار کرد: اینکار کار مثبتی بود زیرا اتصال طرف تاسیسات نفتی و هور به یکدیگر برای محیط زیست و معیشت مردم منطقه مشکل آفرین بود و به همین دلیل جلوگیری از آلوده شدن هور‌العظیم از ابتدا در دستور کار قرار داشت. 

عضو هیات مدیره شرکت ملی نفت ایران با رد ادعای برخی از رسانه‌ها در مورد سیلابی شدن شهرها به دلیل جلوگیری شرکت نفت از ورود آب به هور‌العظیم،‌ تصریح کرد:‌ صنعت نفت به هیچ وجه اینکار را نمی‌کند و در واقع صدمه به مردم به دلیل حفاظت از تاسیاست نفتی با هیچ منطق و اصولی سازگاری ندارد.

وی بازدید از هور‌العظیم توسط رسانه‌ها را بدون مشکل عنوان کرد و ادامه داد:‌ البته بازدید از هر منطقه‌ای ضوابط مشخصی دارد و در تمام تاسیسات نفتی باید این اصول رعایت شود.

«بیژن زنگنه» وزیر نفت نیز در یک گفت‌وگوی تلویزیونی ادعای جلوگیری از آبگیری هورالعظیم با هدف ممانعت از وارد شدن آسیب به تاسیسات نفتی را یک «دروغ بزرگ» و جنگ روانی علیه ملت ایران عنوان کرد.

وی به شایعاتی که رسانه‌های خارجی و برخی از کانال‌ها در فضای مجازی مطرح کرده‌اند اشاره کرد و بیان کرد: دشمنان ایران اعلام کرده‌اند که دولت و وزارت نفت برای جلوگیری از آسیب به تاسیسات نفتی عمدا مانع آبگیری هورالعظیم شده و آب را عملا به مناطق مسکونی هدایت کرده اند.

زنگنه تصریح کرد: ‌این یک دروغ بزرگ و جنگ روانی علیه ملت ایران است و برخی مواقع این مباحث توسط خود دوستانمان نیز بازنشر می‌شود؛ هرگز نمی‌پذیریم که خسارتی به مردم به قیمت تولید چند هزار بشکه نفت بیشتر وارد شود و این موضوع با یک تحقیق قابل اثبات است.

وزیر نفت افزود: اکنون همه چاه‌های نفت در منطقه غرب کارون در آب محاصره شده‌اند و به جز یک محدوده چند صد متری حفاظت شده اطراف چاه‌ها، در آب هستند.

زنگنه با اشاره به اینکه نظر ما این است تا جریان زندگی و اکوسیستم طبیعی در هور وجود داشته باشد،‌ تاکید کرد:‌ هرگز در مورد هدایت سیلاب دخالتی نداشتیم و نداریم و هر چه ستاد استان تصمیم بگیرد اجرا خواهد شد.

در حق تالاب هورالعظیم جفا کرده‌ایم 

محمد درویش، فعال محیط زیستی و عضو هیئت علمی مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور اما به تازگی در گفت‌وگوی خود با مهر در خصوص سیلاب های اخیر خوزستان و رابطه آن با سدسازی های انجام شده و توسعه میادین نفتی این منطقه از کشور گفته است: «ما با یک سیل استثنائی روبه‌رو بودیم و در واقع این سیل می‌توانست یک خطر جدی را برای همیشه از شر مردم خوزستان دور کند.» به گفته او سیلی که اتفاق افتاد نشان داد که چقدر ما در حق تالاب هورالعظیم جفا کردیم و در واقع این سیل بود که نشان داد صنعت نفت به نحوی سازه‌های خود را طراحی کرده که فکر می کرده هرگز در این منطقه آبی جاری نخواهد شد.

درویش ادامه می‌دهد: «متأسفانه به جای اینکه ما از این فرصت استفاده کنیم و تمام قلمرو هورالعظیم را در بخش ایرانی سیراب کنیم همه تلاشمان را کردیم آب به مخازن سوم، چهارم و پنجم نفوذ نکند و تلاش شد مقداری که نفوذ کرد ارتفاع آب زیر یک متر باشد تا به تأسیسات نفتی آسیبی وارد نشود. این باعث می‌شود که این آب به سرعت خشک شود و دوباره گل و لای و ریزگردهای بیشتری را به ارمغان بیاورد.»

ضرورت توسعه میادین نفتی بر مبنای محیط‌های آبی

آن طور که درویش گفته ما خوزستان را فضای میادین نفتی می‌کنیم و فعالان محیط زیست هم اصولاً با میادین نفتی مشکلی ندارند ولی سوال آنها این است که چرا این توسعه میادین نفتی را طوری طراحی نکردید که بتواند در محیط‌های آبی هم اتفاق بیفتد؟ مگر ما در خلیج فارس در اعماق زیاد حفاری نمی‌کنیم؟ به راحتی می‌توانستیم این کار را اینجا هم با هزینه خیلی خیلی کمتر بکنیم. چرا نکردیم؟ چون محیط زیست برای ما مهم نبود.

این فعال محیط زیستی درخصوص اینکه سازمان محیط زیست چگونه بر این موضوع نظارت داشته، می گوید: «سازمان محیط زیست واقعاً سازمانی نیست که بتواند از این منافع دفاع کند. اگر می‌توانست دفاع کند و فریادش بلند بود حداقل باید برای مهمترین تالاب کشور یعنی هورالعظیم تلاش می‌کرد. به شکلی باورنکردنی هیچ تلاشی برای ثبت این تالاب در کنوانسیون جهانی رامسر هم نشده است. تا زمانی که عراقی‌ها چند سال پیش اقدام نکرده بودند، ایران اصلاً قصد چنین کاری را هم نداشت زیرا می‌خواستند تالاب را از نقشه ایران حذف کنند و اگر این ریزگردهای شدید اتفاق نمی‌افتاد تا به حال این کار را عملاً کرده بودند.»

گسست اکولوژیکی تالاب هورالعظیم

آن‌طور که درویش می گوید، مطالبه جدی فعالان محیط زیست در استان خوزستان باید این باشد که تمام این جاده‌ها و دایک‌هایی که محیط طبیعی تالاب را چند قسمت کرده، برداشته شود و همچنین حفاری‌های نفتی در محیط‌های آبی تعریف و با دولت عراق صحبت و دایک های مرزی نیز برداشته شوند. به گفته درویش گسست اکولوژیکی تالاب نیز باید از بین برود تا هورالعظیم بتواند مجدداً خودپالایی و تاب‌آوری خود را به دست آورد تا تبدیل به جایی شود که بشود روی درآمد صیادی، گردشگری، پرنده نگری و کنترل ریزگردهای آن حساب کرد.

به گفته این فعال محیط زیستی، هورالعظیم اگر پر از آب باشد، می‌تواند یک پهنه یک میلیون هکتاری را متأثر کند، همچنین تفاوت دمای شب و روز را در خوزستان کاهش دهد که این فرصتی استثنایی است که باید فعالان محیط زیست از آن آگاه باشند و استفاده کنند.