بی‌توجهی به « اطلس سیل» در کشور

در اطلس سیل کشور، خسارت‌ بارش‌های این‌چنینی پیش بینی شده بود ولی مورد توجه قرار نگرفت

 

چرا بارش‌های سیل آسای بهاره امسال تا این اندازه خسارت وارد کرد؟   مگر سازمان هواشناسی این بارش‌ها و وضعیت جوی متغیر را پیش بینی نکرده بود؟  تعلل و کوتاهی کدام دستگاه بود که تا این حد بارش‌ها  خسارت و آسیب به مردم وارد کردند؟

براساس اظهارنظر مقامات مسئول ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان خسارت به تاسیسات آبی، ۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان خسارت جاده‌ای و ریلی و ۲ هزار میلیارد تومان به بخش کشاورزی وارد شده است و در مقابل طی این مدت ۴۰ تالاب کشور از ۴۰ تا ۱۰۰ درصد سیراب شده و ۱۰۰ سد کشور هم از نظر آبی تأمین شده است.

انتقاد تهیه‌کنندگان «اطلس سیل » از بی‌توجهی به هشدارها

آنطور که عنوان می شود در اطلس سیل کشور خسارت‌های احتمالی بارشی این چنینی در کشور پیش بینی شده بود که متاسفانه اطلاعات آن مورد توجه قرار نگرفته بود.

به گفته جهانگیر پر همت مجری مسئول طرح اطلس سیل، مرحله ابتدایی اطلس سیل در سال ۱۳۸۵ توسط پژوهکشده خاک آبخیزداری تهیه شده و در سال‌های بعد تکمیل شده بود، بر اساس نقشه‌های پهنه سیلگیر پل‌دختر، معمولان و آق‌قلا پیش‌بینی شده بود که در صورت وقوع سیل با دوره بازگشت ۵۰ ساله، بخش‌هایی از مناطق مسکونی فعلی زیر آب می‌رود.

آنطور که ایسنا گزارش می دهد  اطلس سیل شامل مجموعه‌ای از اطلاعات و نقشه‌ها است که مشخصه و ابعاد سیل را به همراه خطر و پهنه‌های سیلگیر نشان می‌دهد، این اطلس در سال ۱۳۸۵ توسط پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری تهیه و به سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور به عنوان سفارش‌دهنده تحویل داده شد.

 اطلس سیل به عنوان طرح سیمای حوضه‌های آبخیز کشور، نشان‌دهنده وضعیت کاربری، فرسایش، سیل، بارندگی، جمعیت، عوارض طبیعی، و … حوضه‌ها است، بنا به درخواست و سفارش ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، اطلس سیل مورد بازنگری قرار گرفت و با اضافه شدن مواردی از جمله آستانه‌های رواناب در سال ۱۳۹۴ منتشر شد.

به گفته پر همت، تکمیل اطلس سیل با تمرکز روی حوضه‌های آبریز با دقت مکانی بالا در سال ۱۳۹۴ با سفارش ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسط پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری شروع و در پایان سال ۱۳۹۶ آماده و در سال ۱۳۹۷ به ستاد مذکور و سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری تحویل داده شد. همچنین در بازدید رئیس ستاد بحران کشور از پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری – که در سال ۱۳۹۶ انجام شد – جزییات اطلس سیل و پهنه‌های سیلگیر به اطلاع او رسانده شد. افزون بر اینها، این اطلس در سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشور و بخش‌های مختلف اطلس سیل در همایش ملی آبخیزداری در اردبیل در سال گذشته رونمایی شد.

پرهمت با بیان اینکه «پهنه سیلگیر» محدوده‌ای از حریم رودخانه است که در شرایط سیلابی به زیر آب می‌رود، می‌گوید: تصاویر پهنه سیلگیر برای سیل ۵۰ ساله در محدوده شهرهای پلدختر، معمولان و آق‌قلا برگرفته از نسخه ۱۳۸۵ نشان می‌دهد که بخش‌هایی از مناطق مسکونی فعلی در معرض خطر سیل با دوره برگشت ۵۰ ساله قرار دارند و نقشه‌های پهنه سیلگیر از سال ۸۵ برای این مناطق تهیه شده بود.

این استاد پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و مجری مسئول اطلس سیل با اشاره به اینکه اطلس سیل به‌صورت رسمی در اختیار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، دفتر حوادث وزارت جهاد کشاورزی و به‌صورت غیر رسمی در اختیار سازمان ملی حوادث غیرمترقبه و وزارت نیرو قرار گرفته است، می‌گوید: از آن موقع تاکنون ۱۳ سال می‌گذرد. با این اوصاف محققان کشور رسالت خود را به‌خوبی انجام و هشدارهای لازم را داده‌اند و سئوال اصلی این است که مگر این اطلاعات برای دکور در کتابخانه‌ها تهیه شده بود که تا به امروز مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند؟

مقصر؛ هواشناسی یا وزارت نیرو؟

در این میان سحر تاجبخش، رئیس سازمان هواشناسی کل کشور معتقد است این سازمان در جریان سیل اخیر به وظیفه خود به درستی عمل کرده است. او می‌گوید: اطلاعیه و اخطار‌های سازمان هواشناسی روز‌هایی که شرایط جوی کمی نامساعد است، ۷۲ ساعت قبل صادر و ۴۸ ساعت قبل از اخطار صادر می‌شود. سازمان هواشناسی ۱۵۰ اطلاعیه، ۹۰ اخطاریه به دستگاه‌های اجرایی و ۱۹۵۰ گزارش رادیویی و تلویزیونی در شرایط مخاطره آمیز داشته است.‌ سیلاب اخیر ۷۲ ساعت قبل پیش بینی‌های لازم انجام شده بود.

 در این میان رضا اردکانیان، وزیر نیرو معتقد است:   باید امکانات و تجهیزات مورد نیاز را فراهم کنیم تا پیش بینی‌ها دقیق‌تر شود به طوریکه با تجهیز سازمان هواشناسی میان پیش بینی و هشدار تفکیکی ایجاد کنیم. به گفته او،  پیش بینی‌ها توسط سازمان هواشناسی هر سه ماه انجام می‌شود و بر اساس آخرین پیش بینی که در روز ۲۹ بهمن ماه سال ۹۷ انجام و در شورای عالی آب مطرح شد در سه ماهه اسفند، فروردین و اردیبهشت شرایط از لحاظ بارشی نرمال بوده و حتی تنها در زمان هشدار احتمال وقوع سیل مطرح می‌شود که ما در ۲ روز مدت زمان میان فرصت هشدار تا وقوع سیل اقدامات سریع را انجام دادیم.

همین وضعیت در استان خوزستان در جریان سیل مشاهده می‌شود.  ظاهرا سازمان آب و برق خوزستان  در بهمن ماه 97 در نامه‌ای خطاب به استانداری و مدیریت بحران این استان، احتمال سیلابی شدن و ایجاد رواناب  با توجه به شرایط  منابع آبی سدها را داده بود.اما اینکه ایراد کار در کجا قرار داشته و چرا به این هشدارها توجه نشده است ، عباس پاپی زاده، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس ، می‌گوید: در پیش بینی هواشناسی تا اعلام هشدار هواشناسی، تعیین وضعیت سد و هخوانی و هماهنگی با پیش‌بینی هواشناسی باید تصمیم گیری به هم پیوسته‌ای میان وزارت نیرو با سازمان هواشناسی صورت گیرد، چرا که هماهنگی و اتخاذ تصمیم‌ دو دستگاه با یکدیگر بهترین اقدام برای مدیریت سیلاب به شمار می‌رود.آنطور که باشگاه خبرنگاران می‌نویسد طی سال‌های اخیر هماهنگی لازم میان وزارت نیرو با سازمان هواشناسی به درستی انجام نشده است که در نهایت همین موضوع آسیب جدی را به همراه داشته است. هم اکنون تحقیق و تفحص نسبت به اظهارات وزیر نیرو و سازمان هواشناسی در حال انجام است تا مقصر اصلی و دستگاه‌های کم کار در حادثه سیل اخیر شناسایی شود