ماموریت پمپئو در منطقه

یادداشت  مهمان

جلال خوش‌چهره

سفر “مایک پمپئو” به خاورمیانه آیا می‌تواند آشفتگی عصبی متحدان منطقه‌ای ایالات متحده پس از اعلام خروج نیروهای این کشور از سوریه و افغانستان را کنترل کند؟تردید در این باره بسیار است،‌ به‌ویژه که «دونالد ترامپ» تأمین امنیت آنان را به خودشان واگذاشته و کانون توجه واشنگتن را به جنوب شرق آسیا و به ویژه قدرت روزافزون چین معطوف دانسته است.

وزیر امورخارجه امریکا در سفر هشت روزه خود به خاورمیانه می‌خواهد اعلام غیر منتظره سیاست منطقه‌ای جدید واشنگتن را تبیین و توجیه کند؛ سیاستی که “جیمز ماتیس” وزیر دفاع دولت ترامپ را مجبور به استعفای اعتراضی کرد. پمپئو قرار است نخست به قاهره برود و در کنفرانس امنیتی پایتخت مصر از یکسو برای کاهش نگرانی‌های متحدان امریکا، از چرایی کاهش حضور نظامی این کشور  بگوید و آنگاه ترجیح بند همیشگی سخنان دولتمردان امریکایی را تکرار کند؛ اینکه باید مراقب نفوذ ایران در منطقه بود. البته گفته شده که در دستور کار سفر منطقه‌ای پمپئو موارد دیگری وجود دارد از جمله اختلافات عربستان و قطر و ضرورت پایان بخشی به اختلافات ریاض ، لزوم تمکین ریاض دربرابر فرایند گفت‌وگوهای صلح در یمن؛ رفع اختلافات اصولی در چگونگی تعامل عربستان و امارات عربی متحده با ایران؛ کاستن از تعارضات فرهنگی‌- سیاسی با اسرائیل و ایجاد رویکرد مشترک میان همه متحدان امریکا در مقابله با قدرت منطقه‌ای ایران .

همه آنچه پمپئو قرار است با رهبران دولت‌های متحد امریکا در میان بگذارد مانند آنچه “جان بولتون” مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ با مقام‌های اسرائیل و ترکیه درمیان گذاشت، نمی‌تواند از حجم آشفتگی متحدان منطقه‌ای بکاهد. آنان احساس می‌کنند دولت ترامپ در بزنگاهی که خود در منطقه ایجاد کرده، رها شده‌اند. به عبارت دیگر امریکای دوران کنونی متحد قابل اعتماد برای دولت‌هایی نیست که همه تخم‌مرغ‌های امنیتی خود را در سبد آن قرار داده‌اند. “نشنال اینترست” به قلم “لئون هادار” در تفسیر اقدام ترامپ نوشته است:« چرا امریکاییان باید به نتیجه اختلافات بین شیعه و سنی اهمیت بدهند یا اینکه چرا واشنگتن باید منابع خود را در تلاش‌ها برای برکناری اسد یا یافتن راه‌حلی قابل قبول برای بنیامین نتانیاهو، محمود عباس و حماس در خاورمیانه هزینه کند؛ آن‌هم زمانی که در صدر دستورکار امریکاییان متوقف کردن قدرت نظامی و اقتصادی چین قرار دارد؟ چین در حال پیشروی است و آمریکا در خاورمیانه گیر افتاده است.»

“عمرو عبدالسمیع” روزنامه‌نگار مصری در الاهرام می‌نویسد: « خروج نیروهای نظامی آمریکا از سوریه و برنامه صلح خاورمیانه برای رهبران خاورمیانه به ویژه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به مثابه به حقیقت پیوستن بزرگ‌ترین ترس آنان است: اینکه بدون متحد قابل اعتمادی باشند که بی‌قید و شرط از منافع آنها محافظت کند؛ آنها هیچ متحد دیگری را ندارند که جای ایالات متحده را به عنوان محافظ بی‌قید و شرط آنها بگیرد و هر زمانی که بخواهند بتوانند به آن رجوع کنند.»

تجربه شانه خالی کردن دولت امریکا در حمایت از متحدان منطقه‌ای خود این مهم را باردیگر برجسته می‌کند که امنیت و نظم منطقه تنها با مشارکت فعال در چارچوب همبستگی منطقه‌ای؛ به رسمیت شناختن موقعیت هریک از قدرت‌ها و نیز برابری امنیتی میان همه اعضای خانواده خاورمیانه ایجاد می‌شود. از این‌رو سفر پمپئو به مصر، بحرین، امارات عربی متحده، قطر، عربستان، عمان و کویت نه می‌تواند اعتماد و آرامش خیال را به متحدان امریکا بازگرداند و نه قادر است واقعیت‌های جاری در منطقه را تغییر دهد. استقرار ثبات و نظم در منطقه به قیمت منافع مشترک میان همه طرف‌های آن است. پیامد سیاست کاسبکارانه ترامپ در قبال خاورمیانه می‌تواند دوگانه باشد؛ متحدان امریکا پس از این به ماجراجویی رو آورند و یا با واقع‌نگری، بستر تعامل سازنده را با همسایگان خود فراهم کنند. بعید است رهبران دولت‌های عربی عقلانیت در اجرای سیاست واقع‌گرایانه را کنار گذاشته و توجیهات پمپئو را باور کنند.