نابودی اکوسیستم شنزارها با مالچ‌نفتی؟ 

 

برخی فعالان محیط زیست معتقدند مالچ نفتی اکوسیستم شنزارها را نابود می‌کند

 

در حالیکه برخی از فعالین محیط‌زیست معتقدند پاشیدن مالچ نفتی روی شنزار باعث از بین رفتن اکوسیستم طبیعی می‌شود،  مدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان کرمان معتقد است این گفته پایه علمی ندارد.

سارا اردو فعال محیط زیست در گفت‌وگو با پیام ما می‌گوید: 

«متاسفانه با وجود متخصصین زیاد آمایش سرزمینی، تا کنون آمار دقیقی از مساحت و حجم منابع طبیعی  کشور (جنگل، منابع آب، جنگل، شنزارها و …) وجود ندارد. براساس آمارهای غیر رسمی می‌توان گفت در حال حاضر حدود 12 میلیون هکتار شنزار در کشور وجود دارد که نیمی از اینها روان هستند. یعنی حرکت کرده و به سمت جاده می‌آیند. نیمی از شن‌ها هم هستند که در مناطقی همچون فلات مرکزی وجود دارد. اینها تقریبا مهار شده هستند.

مدیریت اشتباهی که برای این شن‌ها صورت می‌گیرد، مالچ پاشی علی الخصوص مالچ نفتی است. چرا که در این شنزارها موجودات زیادی همچون مار، مارمولک، حیوانات گوشخوار زندگی می‌کنند و مالچ به نابودی آنها منجر می‌شود.

در گذشته، به دلیل اینکه دستکاری انسان در طبیعت کم بود و هنوز درخت و بوته‌های این مناطق از بین نرفته بودند، حرکت شنزارها به کندی صورت می‌گرفت. یکی از موانعی که جلوی حرکت این شن‌ها را می‌گرفت تالاب‌ها بودند. تالاب‌ها این شنزارها را جذب  می‌کردند. اما اکنون که این تالاب‌ها خشک شدند هیچ سدی در مسیر این شن‌ها وجود ندارد و کاشت درختان متعدد هم نمی‌تواند کار یک تالاب را انجام دهد.

این شنزارها یکی از منابع گرد وغبار هستند اما منشا اصلی به حساب نمی‌آیند. در حال حاضر می‌توان با کاشت درختانی همچون گز، کنار و قیچ مانع حرکت این شن‌ها شد. کُنار یک درخت بومی است که بافت و ریشه‌های محکی دارد. ریشه این گیاه به حدی محکم است که اگر در کنار یک ساختمان باشد زیر بنا ساختمان را از بین می‌برد. این گیاه در مناطق بیابانی بافت خاک را محکم کرده و مانع از حرکت شن و ماسه می‌شود.»

 مالچ باعث تحریک 

پوشش گیاهی می‌شود

مهدی رجبی‌زاده مدیر کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان کرمان به پیام ما می‌گوید: «شکی در این نیست که شنزارها منشا گرد و غبار هستند. این موضوع بستگی به جهت باد هم دارد. اگر در جهت بادی که می‌وزد و پایین دست آن آبادی وجود داشته باشد، این حمل شن مساله درست می‌کند و معضل گرد و غبار را به وجود می‌آورد.

برای کنترل این گرد و غبار ناشی از حرکت شنزارها کارهای زیادی را می‌توان انجام داد. یکی از اولین راه‌ها که به صورت مسکنی عمل می‌کند مالچ پاشی است. این کار تپه‌های ماسه‌ای را به صورت موقت ثابت نگه می‌دارد و ما می‌توانیم بعدا روی این تپه‌ها نهال‌کاری را انجام دهیم. در حقیقت این مالچ پاشی یک راه اورژانسی است.

اینکه چرا در همان ابتدای کار به جای مالچ پاشی، کاشت درخت و نهال صورت نمی‌گیرد به این دلیل است که این شن‌ها به صورت دایم در حال حرکت هستند پس لازم است ابتدا آن‌ها را ثابت کرد. اگر این کار صورت نگیرد و ابتدا نهال کاری انجام شود، باد در عرض یکساعت این شن‌ها را جابجا کرده و نهال‌ها مدفون می‌شوند.

تپه باید محکم باشد و مالچ هم این تپه‌ها را نهایت تا  5 سال ثابت می‌کند. ما دو تا سه سال بعد از مالچ پاشی کار کاشت نهال را شروع می‌کنیم.

اینکه گفته می‌شود مالچ نفتی اکوسیستم شنزارها را نابود می‌کند درست نیست چراکه کسانی که این سخن را بیان می‌کنند تاکنون هیچ رفرنس علمی در این مورد ارائه نداده‌اند. سند علمی که نشان دهد مالچ جامعه گیاهی و حیوانی این شنزارها را  از بین می‌برد. تجربه سی ساله ما نشان داده است که این مالچ‌ها نه تنها هیچ تاثیر منفی بر پوشش گیاهی منطقه ندارند. بلکه مثبت هم بوده است. ما شواهدی داریم که نشان می‌دهد که مالچ باعث تحریک پوشش گیاهی منطقه شده و رشد آنها را بیشتر می‌کند.

همچنین باید دانست که بر فرض اینکه این مالچ‌ها اکوسیستم را هم نابود کند ما چاره‌ای جز این نداریم چراکه یا باید موجودات انسانی که در معرض گرد و غبار این شن‌ها هستند را نجات دهیم یا اینکه به فکر موجودات جانوری این اکوسیستم باشیم و طبیعی است که اولویت ما محیط انسانی است. ما اگر بخواهیم طبیعت را حفظ کنیم نباید هیچ کاری را انجام دهیم.»

مالچ پاشی روی شنزار 

کار غیر علمی است

سید باقر موسوی در اینستاگرام با انتشار فیلم پنهان شدن یک مارمولک در شنزارها نوشت: 

مالچ پاشی و نهالکاری روی شنزارها کار غیرعلمی است و در واقع به نوعی اقدام برای حذف یک زیستگاه با گونه های جانوری و گیاهی خاص خود است.

شنزار همانند جنگل، دریا، تالاب و رودخانه یک اکوسیستم زنده با تنوع زیستی ویژه است.

او در خصوص ریزگردهای مرگبار خوزستان و اینکه عده‌ای این ریزگردها را با شنزارها مرتبط می‌دانند، نوشته است: ریزگردهای خوزستان از شنزارها بلند نمی شوند زیرا اولا:ً دانه های شن بسیار بزرگتر از این ریزگردها هستند و توان جابه جایی در هوا را ندارند.(حتی نیاز به اندازه گیری و مقایسه این ذرات نیست زیرا ذرات شن را به تنهایی با چشم غیر مسلح می توان دید ولی ذرات خاک چنین نیستند، دانه های شن در آن حد کوچک و سبک نیستند که بشکل توده های عظیم کیلومترها در هوا معلق شوند)ثانیاً: شنزارها در خوزستان سابقه چند صد ساله دارند و تاکنون هیچ گونه تهدیدی برای سلامت ساکنین این اقلیم نداشته اند در صورتی که ظهور ریزگردها در خوزستان به کمتر از سه دهه بر می گردد و پدیده جدیدی است که ناشی از خشک شدن تالابهای خاورمیانه بویژه تالابهای بین النهرین می باشد.

قطعاً ریزگردها از سطح بیابانها و تالابهای خشک بلند میشوند نه از سطح شنزارها و دلیل آن فرسایش خاک که ناشی از کاهش شدید رطوبت هوا و اختلاف محسوس دما در دوره های کوتاه زمانی است. چنین رویدادی بر اثر خشک شدن تالابهای منطقه به وجود می آید. علاوه بر این خشک شدن تالابها و کم شدن عمق رودخانه ها باعث افت شدید سطح ایستابی میشود که باعث از بین رفتن پوشش گیاهی موجود در منطقه می گردد.

افت شدید رطوبت در یک منطقه وسیع باعث کاهش ملموس بارندگیها می گردد که باز بدلیل از بین رفتن تالابها این افت رطوبت اتفاق می‌افتد. در چنین وضعی پدیده غالب وزش بادهای شدید است.