سامانه بی‌سامان شفافیت

در 14 ماه گذشته تنها 33 درصد دستگاه‌های دولتی و غیردولتی به سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات پیوسته‌اند

یک سال از اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات می‌گذرد اما تنها حدود یک سوم دستگاه‌ها حاضر به اجرای آن هستند.قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات‌سال 88 پس از اختلاف‌نظر مجلس و شورای نگهبان، از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید اما تا خرداد  سال گذشته اجرای آن معطل مانده بود. در نهایت در این ماه دولت یازدهم سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات را رونمایی کرد تا گام جدی به سوی شفافیت در ایران برداشته شود. گامی که البته با بی‌توجهی برخی دستگاه‌ها و نهادها، با مانع روبرو شده. براساس قانون یادشده «اغلب سازمان‌ها و نهادهای وابسته به حکومت به معنای عام کلمه شامل تمام ارکان و اجزای آن که در مجموعه قوانین جمهوری اسلامی ایران آمده است» مشمول اجرای آن می‌شوند اما اگر سری به سایت سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات به آدرسfoia.iran.govir بزنیم، می‌بینیم که تنها 399 دستگاه از 1200 دستگاه مشمول این قانون به سامانه یادشده پیوسته‌اند. 

حضور 50 درصدی دولتی‌ها

وضعیت دستگاه‌های زیرمجموعه دولت در پیوستن به این سامانه خیلی بد نیست، اگرچه خوب هم نیست. از 632 دستگاهی که مستقیما زیرمجموعه قوه مجریه هستند، 313 دستگاه یعنی 49.5 درصد آن‌ها به سامانه پیوسته‌‌اند. نهاد ریاست جمهوری،  سازمان اسناد و کتابخانه  ملی جمهوری اسلامی،  معاونت‌های اجرایی و حقوقی رییس جمهور،  وزارت اطلاعات و وزارت دفاع از مهم‌ترین نهادهایی هستند که تاکنون زیربار پیوستن به سامانه نرفته‌اند. در این  میان اگرچه بانک مرکزی،  سازمان اداری و استخدامی،  معاونت علمی ریاست جمهوری، وزارت خارجه و وزارت بهداشت به سامانه پیوسته‌اند اما زیرمجموعه‌های آن‌ها کماکان حاضر به اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات نیستند.

ورود مجلس

در حالی که تا اردیبهشت امسال هیچکدام از دستگاه‌های زیرمجموعه قوه مقننه به سامانه نپیوسته بودند، حالا در سایت نام هشت دستگاه به چشم می‌خورد. مجلس شورای اسلامی به همراه هفت زیرمجموعه خود تن به اجرای قانون دسترسی آزاد به اطلاعات داده. البته هنوز مرکز پژوهش‌های مجلس در این سامانه حضور ندارد. همچنین شورای نگهبان به عنوان دیگر نهاد زیرمجموعه قوه مقننه همچنان حاضر به پیوستن به سامانه نیست. البته 25 تیر امسال، کدخدایی، سخنگوی این شورا به خبرآنلاین گفته بود که شورای نگهبان مشمول این قانون نمی‌شود، اگرچه که نام این نهاد همچنان در لیست دستگاه‌های مشمول این قانون به چشم می‌خورد. در مجموع قوه مقننه حضور 80 درصدی در سامانه دارد.

در انتظار دستگاه قضا

از 11 زیرمجموعه قوه قضاییه، تنها یک دستگاه که آن هم روزنامه رسمی جمهوری اسلامی است، به سامانه پیوسته و کماکان جای دادستانی ویژه روحانیت،  دادسراها و دادگاه‌ها، دیوان عالی کشور،  سازمان بازرسی کل کشور،  سازمان زندان‌ها،  سازمان پزشکی قانونی، دادستانی کل کشور، دانشکده علوم قضایی و خدمات اداری، سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان قضایی نیروهای مسلح در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات خالی است. بدین ترتیب 9 درصد دستگاه‌های زیرمجموعه قوه قضاییه به سامانه پیوسته‌اند.

وضعیت استانداری‌ها و شهرداری‌ها

هر 31 استانداری استان‌ها به سامانه یادشده پیوسته‌اند که جزو دستگاه‌های وابسته به دولت محسوب می‌شوند. وضعیت شهرداری‌ها اما اصلا جالب نیست، به طوری که تا لحظه تنظیم این گزارش (ظهر 14 مرداد) تنها شهرداری‌های تهران، رشت، مشهد، کرج، کرمانشاه و یزد حاضر به اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات شدند و نام 82 شهرداری دیگر که مشمول این قانون می‌شوند در سامانه با رنگ خاکستری (به معنای نپیوستن) وجود دارد.

دیگر دستگاه‌ها

در بخش سایر سامانه یادشده، از میان 427 دستگاه، تنها نام 39 دستگاه (یعنی 9 درصد) به عنوان دستگاه‌های فعال به چشم می‌خورد. در بین این دستگاه‌ها، اغلب بانک‌های دولتی و همچنین کمیته امداد، اتاق بازرگانی ایران، بیمه مرکزی، سازمان تبلیغات اسلامی و شورای عالی آموزش و پرورش هم دیده می‌شوند. در بین دستگاه‌های غیرفعال اما نام‌های به مراتب مشهورتری وجود دارد. از جمله آستان قدس رضوی، بنیاد مستضعفان،  ارتش، سپاه پاسداران، بنیاد مستضعفان، شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه، شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان صداوسیما، مجمع تشخیص مصلحت نظام و نیروی انتظامی.

در حالی مشارکت دستگاه‌ها در اجرای قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات چندان تعریفی ندارد که سوم مرداد امسال حسین انتظامی، دبیرکمیسیون قانون انتشار و دسترسی آزاد دسترسی آزاد به اطلاعات را حق مردم دانست و گفته بود که پیوستن دستگاه‌های غایب، سرعت گرفته اما تا رسیدن به رقم نهایی فاصله داریم که نیازمند عزم و اراده حضور و مشارکت جدی همگان هستیم.

هر ایرانی برای دریافت اطلاعات مورد نیاز خود از دستگاه‌هایی که تاکنون به این سامانه پیوسته‌اند می‌تواند درخواست خود را به‌صورت آنلاین با ثبت‌نام در سامانه که آدرس آن در ابتدای گزارش آمد، به دستگاه ذیربط تسلیم و کد رهگیری دریافت کند.دستگاه هم موظف است ظرف مدت 10روز پاسخ وی را بدهد.

***

پاسخ به 80 درصد درخواست‌ها

تا لحظه تنظیم این گزارش از دو هزار و 731 درخواست اطلاعاتی که در سامانه انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات ثبت شده بود به دو هزار و 186 درخواست پاسخ داده شده. بدین ترتیب دستگاه‌هایی که تن به اجرای قانون انتشار اطلاعات داده‌اند، به 80 درصد درخواست‌ها پاسخ دادند. در میان همه دستگاه‌ها وزارت کشور با 233 مورد، بیشترین درخواست انتشار اطلاعات را داشته که به 232 مورد پاسخ داده است. در میان وزارت‌خانه‌ها، وزارت نفت، امور خارجه و جهاد کشاورزی تقریبا به تمامی درخواست‌ها پاسخ داده‌اند. بدترین عملکرد را هم در این بخش وزارت ورزش داشته که تنها به 33 درصد درخواست‌ها پاسخ داده است.