اردوغان، ریاستی یا دیکتاتوری

بسم الله خرّمی
بامداد 15 ژوئیه بود که صدای تیراندازی در فضای شهرهای بزرگ ترکیه مثل استانبول و آنکارا به گوش رسید. سکوت، فضای کشور را فراگرفته بود و مردم هراسان از وضعیت پیش آمده جلوی خودپردازها برای خروج پول خود از بانک ها صف کشیده بودند، تا این که حتی کودتاچیان به مقر ریاست جمهوری رسیدند. اما این جریان زیاد طول نکشید و رجب طیب اردوغان علی رغم پروپاگاندای زیادی که مبنی بر فرار وی وجود داشت در صفحه تلویزیون حاضر شد و کودتا در کمتر از 6 ساعت سرکوب شد. با اینکه کودتا به پایان رسیده است اما هنوز گفتگوها پیرامون آن ادامه دارد و عده ای معتقدند که خود رجب طیب اردوغان در انجام آن برای افزایش قدرت خود دست داشته است. اما اینکه چه قدر واقعیت دارد را در این نوشتار بررسی می کنیم.
رجب طیب اردوغان پس از سرکوب کودتا انگشت اتهام را به سمت فتح ا… گولن تبعیدی خودخواسته ترک تبار در آمریکا گرفت ولی وی تکذیب کرد. دولت ترکیه فوراً اقدام به بستن مدارس و دانشگاه های منسوب به گولن کرد و به دیگر کشورها نیز درباره بستن این مراکز هشدار داد.
رییس جمهور ترکیه تا امروز بیش از 120 هزار نفر را در بخش های نظامی، آموزشی، فرهنگی، حمل و نقل و هواپیمایی از کار برکنار کرد. دادگاه های ترکیه بیش از ده هزار نفر را در دادگاه به اتهام دست داشتن در کودتا و ارتباط با فتح ا… گولن محکوم کرد.
پس از کودتا نرخ بیکاری در ترکیه افزایش یافت و به 11.8 درصد رسید و ارزش لیره به پایین ترین حد خود در شش سال گذشته رسید.
رجب طیب اردوغان از حزب عدالت و توسعه ابتدا با شعار اسلام روی کار آمد و به مرور از آن شعارها دور شد که از جمله دلایل جداشدن فتح ا… گولن از رجب طیب اردوغان بود.
در عرصه خارجی نیز طرح پیوستن به اتحادیه اروپا هم به علت اقدامات خشونت آمیز رجب طیب اردوغان در هاله ای از ابهام درآمده است. رابطه این کشور با آمریکا نیز پس از مشاجره بر سر استرداد رجب طیب اردوغان کم رنگ شده است.
در ماه اخیر هم تصمیم به اعزام 30 هزار نیرو به قبرس هم رابطه این کشور را با یونان تیره تر کرده است. قبرس از دهه 1980 به این سو با کودتای یونانی ها مورد منازعه ترکیه و یونان است و این روند هنوز ادامه دارد و قبرس به دو بخش ترک تبار و یونانی تبار تقسیم شده است.
در فعالیت های میدانی در عراق و سوریه از یک طرف محلی برای کسب سودهای هنگفت نفتی برای نیروهای مخالف مثل داعش شده است و از سوی دیگر خواهان حضور در ائتلاف بر ضد موضع داعش در سوریه و عراق شده است.
صبح دیروز(دوشنبه 27دی ماه) مجلس نمایندگان ترکیه با طرح تغییر در قانون اساسی ترکیه را تأیید کرد که با اجرایی شدن آن اختیارات رییس جمهوری افزایش و سمت نخست وزیری حذف می شود. با تصویب این طرح احتمال این که رجب طیب اردوغان تا سال 2029 رییس جمهوری ترکیه را بر عهده داشته باشد زیاد است.
مجموعه این اقدامات ترکیه را می توان ناشی از نوعی فردگرایی در دولت ترکیه بر محور رجب طیب اردوغان دانست که هم سیاست داخلی آن در تمامی حوزه ها و از جمله اقتصاد و هم سیاست خارجی آن را تحت الشعاع قرار داده است و به نظر می رسد، دولت ترکیه با شعار احیای امپراطوری عثمانی رو به زوال رفته و سرنوشت این امپراتوری مبتلا شود.
در پایان می توان این طور نتیجه گرفت احتمال این که کودتای 15ژوئن را خود برنامه ریزی کرده باشد زیاد است. چرا که وقتی به مرور اقدامات پس از آن می پردازیم متوجه می شویم که نوعی پیوستگی در آن برای اولاً تصفیه گروه های مخالف رییس جمهور ترکیه و ثانیا افزایش اقتدار رجب طیب اردوغان و متمایل کردن پارلمان برای تصویب طرح تغییر در قانون اساسی و تبدیل نظام پارلمانی به ریاستی وجود دارد.