سایت خبری پیام ما آنلاین | آداب و رسوم رفسنجانی‌ها حمام آقا سیدمهدی قریشی

آداب و رسوم رفسنجانی‌ها حمام آقا سیدمهدی قریشی





۱۴ دی ۱۳۹۵، ۲۰:۳۹

آداب و رسوم رفسنجانی‌ها
حمام آقا سیدمهدی قریشی

مهسا حقانیت
حمام زیبا و قدیمی آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان سال‌هاست مانند بسیاری از حمام‌های عمومی قدیمی به واسطه ساخت حمام در خانه‌ها از رونق افتاده است، اما این حمام سنتی طی سال‌های اخیر با تبدیل شدن به موزه مردم‌شناسی رفسنجان رونقی دوباره یافته و به یکی از زیباترین موزه‌های ایران تبدیل شده است.
وارد بازار بزرگ سرپوشیده رفسنجان می‌شوم، پس از عبور از جلوی مغازه‌ها به یک سه‌راهی می‌رسم که به سه‌راهی معین معروف است و در آنجا تیمچه قرار دارد، بنری بر سردر تیمچه نصب شده است که مردم را به سمت موزه مردم‌شناسی فرا می‌خواند. حمام آقا سیدمهدی قریشی دارای دو ورودی در سمت راست و چپ است. اما ورودی سمت چپ برای ورود بازدیدکنندگان و ورودی سمت راست برای خروج در نظر گرفته شده است. با طی راهرویی پیچ در پیچ و چند پله وارد سربینه یا رختکن حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان می‌شوم، سربینه حمام، اتاقی بزرگ با حوض هشت ضلعی آبی‌رنگ در وسط، سکوهایی با کاشی‌های سفید و لاجوردی و سقف گنبدی آجرنما است. سربینه‌های حمام‌ها در واقع فضایی هستند که حوض پر آبی در میان آن قرار دارد و دورتادورش را سکوهایی برای نشستن، لباس عوض کردن و یا نماز خواندن احاطه کرده است. اما با گذشت زمان و تبدیل حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان به موزه مردم‌شناسی حالا دیگر انواع و اقسام وسایل و ابزارآلات قدیمی و حتی باستانی و مجسمه‌هایی با لباس‌های سنتی جای آدم‌ها را در این مکان پر کرده‌اند.
بر روی سکوهای سمت راست سربینه حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان دستگاه قدیمی دانه‌بری قرار دارد، دستگاهی که در گذشته با استفاده از آن، دانه را از پسته جدا می‌کرده‌اند.
مجسمه پیرمرد حلاج هم در سمت راست سربینه حمام قریشی قرار دارد، مجسمه زیبایی که یک جفت گیوه در کنارش گذاشته شده و مرد حلاج در حال حلاجی است. بعد از مجسمه مرد حلاج چشمم به سماور زغالی قدیمی با چینی گل سرخی بست زده شده، خمره کوچک نگهداری حبوبات، چرخ ریسندگی، سبد حصیری، میزان و ده‌ها شی دیگر می‌خورد و همان طور که دورتادور سربینه حمام را طی می‌کنم به به مجسمه پسرک سرتراشیده‌ای می‌رسم که در حال درس خواندن است. مدادی در دست پسرک مجسمه‌ای است، چراغ نفتی کوچکی در جلوی او قرار دارد و پشت سرش هم یک کمد چوبی قدیمی با چند خمره کوچک جاخوش کرده‌اند. در کنار مجسمه پسرک هم مجسمه زن خانه‌داری قرار دارد که لباس زنان قدیم رفسنجان را به تن کرده و در حال ریسندگی است، اطراف این مجسمه هم اشیای قدیمی مانند سماور و اُتوی زغالی، صندوقچه و ظرف سفالی قرار دارد. ادوات بافندگی و ریسندگی سنتی، دستگاه کاربافی و تعدادی قالیچه قدیمی کوچک و مجسمه دختری نشسته در جلوی هاون چوبی هم بر روی سکوهای سمت راست سربینه حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان قرار دارد.
دستگاه چوبی کُتکو هم یکی دیگر از ابزاری است که در این قسمت قرار داده شده است در گذشته از کُتکو برای شستن فرش استفاده می‌شده است.
یک راهروی کوچک با سقفی کوتاه رختکن حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان را به گرمخانه حمام وصل می‌کند، مجسمه‌هایی در سمت چپ این اتاق قرار دارند که آیین و رسوم عروسی رفسنجانی‌ها در دوره قاجاریه را به نمایش گذاشته‌اند. مجسمه‌های زن، لباس‌های رنگ ‌و ‌وارنگ به تن کرده‌اند و سینی‌هایی در دست دارند که پر از گل و سکه و انواع خوراکی‌ها از جمله پسته خوشمزه رفسنجان است.
تعدادی از مجسمه‌های مرد هم لباس محلی بر تن دارند و یک دهل و شیپور در دست دو نفر از آنهاست و یکی از مردها هم یک سینی را بر روز سر گذاشته است، اما در میان آنها، مجسمه‌ای که لباس و کلاه جاهلی به تن دارد بیش از سایر مجسمه‌ها خودنمایی می‌کند.
وسایل سنتی حمام از تخته چوبی حنابندان و سنگ پا گرفته تا شانه چوبی و ظرف‌های مسی هم در قسمتی از حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان به نمایش گذاشته شده است. مجسمه بعدی به نمایش گذاشته شده در حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان باز هم مجسمه یک زن است که لباس محلی به تن دارد و یک مشک بزرگ در جلوی وی گذاشته شده است. وسایل سفالی چون شیرآور و شیردان در کنار مجسمه پیرزن رفسنجانی قرار دارد در گذشته از شیرآور برای نگهداری لبنیات و گوشت استفاده می‌کردند و بر روی شیردان هم آب می‌پاشیده‌اند و زمانی که خنک می‌شده است، زیر آن، شیر و انواع لبنیات را قرار می‌داده‌‌اند، به نوعی شیرآور و شیردان را می‌توان یخچال قدیمی‌ها خواند.
اما خمره تصفیه‌کننده آب یکی از جالب‌ترین اشیا موجود در حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان است، خمره‌ای که آب از بدنه آن تراوش کرده و طی این تراوش، املاح آب گرفته شده و آب تصفیه می‌شود. در گوشه دیگری از حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان نیز تنور گلی نصب شده است و بر روی آن مجسمه بانویی قرار گرفته که در حال پخت نان محلی رفسنجان به نام کُرنو یا کُرنون است. در ویترین و طاقچه‌های حمام قریشی هم انواع کلون و قفل در، ظروف مکشوفه از خانه تاریخی حاج‌آقا علی رفسنجان، یکی از نخستین تلفن‌های هندلی وارد شده به رفسنجان به نمایش گذاشته شده است.
خودنمایی مجسمه‌های دراویش قدیمی رفسنجان
این در حالی ا‌ست که مجسمه‌های دراویش قدیمی رفسنجان نگاه هر بیننده‌ای را در حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان به خود جلب می‌کند. لباس‌های ترمه دراویش به زیبایی چشم‌نوازی می‌کند.
برای ورود به بخش بعدی حمام قریشی باید از دو پله بالا بروم، پس از بالا رفتن از پله‌ها وارد اتاقی می‌شوم که دیوارهای دورتادور آن را ویترین‌هایی احاطه کرده‌اند و نسخ قدیمی، ادوات دلاکی شامل تیغ و آیینه، وسایل زینتی، دیگ سنگی، کشفیاتی از یک گور تاریخی در حومه شهر رفسنجان، ظروف سفالی و عکس‌هایی از حکام و بزرگان شهر رفسنجان در اواخر قاجار و اوایل پهلوی در این ویترین‌های شیشه‌ای جا خوش کرده‌اند.
تابلویی که گزارش مالی شهرداری رفسنجان در سال 1343 شمسی را در درون خود جای داده هم بر روی یکی از دیوارهای این بخش حمام قرار دارد.
گالری صنعت و معدن در حمام قریشی
بخشی از حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان را با عنوان گالری صنعت و معدن نامگذاری کرده‌اند و در این گالری دستگاه‌هایی مانند گرجین یا خرمن‌کوب، انبر مخصوص کاشت، ادوات کشاورزی سنتی، دولاب، گاوآهن و … وجود دارد.
در گوشه‌ای از گالری صنعت و معدن حمام قریشی رفسنجان هم کارگاه کوچک آهنگری سنتی برپا شده است و مجسمه مرد آهنگر و شاگرد وی در آن قرار دارد.
بر روی سکوهای آخرین اتاق حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان هم نمونه‌هایی از تمپوشه‌های سفالی که برای انتقال آب از آنها استفاده می‌شده است، آجرهای سنتی مکشوفه از بناهای مختلف رفسنجان، خُم‌های گندم، سنگ‌های آسیاب‌های قدیمی و سنگ قبرهای تاریخی به نمایش گذاشته شده است.
بخش‌هایی از حمام آقا سیدمهدی قریشی رفسنجان به مرمت و بازسازی نیاز دارد و مسئولان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری باید برای هرچه تکمیل‌تر شدن این موزه مردم‌شناسی گام‌های محکم‌تری بردارند.(فارس)

به اشتراک بگذارید:





نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *