کاهش جرم و جنایت نیازمند توجه به رفاه اجتماعی

پایگاه خبری «کرمان نو» نوشت: قتل اعضای یک خانواده در روستایی از توابع فهرج دلیلی شد بر بررسی علل وقوع چنین فجایعی، این مسائل در درجه اول باید علت‌یابی شوند زیرا بارها افراد مجازات می‌شوند اما مسئله اجتماعی ریشه‌کن نمی‌شود.
بیشتر از یک هفته است که نه‌تنها استان کرمان بلکه کل کشور از شنیدن خبری هولناک متأسف و شگفت‌زده است.
فردی از اهالی روستای «جهان‌آباد فهرج» خانواده همسرش که اتفاقاً خانواده خاله‌اش نیز بودند را به گلوله بست و ۱۰ تن را به قتل رساند و چهار نفر نیز زخمی شدند. این جنایت عجیب و هولناک سزاوار بررسی‌های فروانی است. آیا این فرد بیمار روانی است؟ جامعه در بروز این رفتار و بزهکاری‌های پیشین وی چه نقشی داشته است؟ «کرمان نو» در گفتگویی با جعفری صدر روانشناس و استاد دانشگاه به واکاوی علل این جنایت پرداخته است. “عظیمه جعفری صدر” دکتر روانشناس و استاد دانشگاه معتقد است که برای بررسی این مساله باید نگاهی همه‌جانبه داشته باشیم. این فرد به دلیل بزهکاری‌های پیشین و سابقه زندان، اختلال شخصیت ضداجتماعی دارد. شاید در دوران نوجوانی هم مرتکب بزهکاری‌هایی شده باشد. حتی اگر در بررسی وضعیت او برچسب اختلال روان‌شناختی و شخصیتی بزنیم، باید از لحاظ فرهنگ بومی منطقه را هم بررسی کنیم.
بر اساس شواهد، جامعه چه تأثیری در وضعیت فعلی وى داشته است؟ جامعه چقدر آثار بیماری او را نادیده گرفته است؟ از لحاظ روان‌شناختی این فرد رفتارهای پارانوییدی نشان می‌داده است، اما در طایفه این فرد را با غیرت می‌دانستند. هنوز در جامعه ما تفکیک بین تعصب، شک‌ها و سوءظن‌ها مشخص نیست. از طرفی قاتل سابقه زندان دارد، بعد آزادی از زندان چه پیشگیری در مورد وی انجام‌گرفته است؟ آیا او آموزشی دریافت کرده؟ آیا تحت نظر یک مددکار یا روانشناس بوده است؟ به دلیل مشکلاتی که زندان رفته بوده درمان شده است؟ آیا بعد از درمان، وارد جامعه شده یا پس از خروج از زندان انتقام‌جویی بیشتری در ذهنش رشد کرده است؟ این استاد دانشگاه می‌گوید اگر از بعد جامعه‌شناسی مسئله را نگاه کنیم، می‌بینیم که این فرد از روزهای قبل خانواده همسرش را تهدید می‌کرده است.
با توجه به سابقه این فرد آیا این تهدید جدی گرفته‌شده است؟ هنوز به نظر می‌رسد در آن منطقه با توجه به فرهنگ بومی به بزرگان طایفه خود بیشتر از نیروی انتظامی اعتماد دارند. به همین دلیل قربانیان اصلاً این تهدیدها را به نیروی انتظامی گزارش نداده و آن را جدی نگرفته‌اند. فرهنگ بومی این مناطق خیلی قوی‌تر است و این تفکر وجود دارد که باید مشکلشان را خودشان حل کنند، پس خودشان هم اقدام می‌کنند. این متخصص روانشناسی اعتقاد دارد که ما می‌توانیم بگوییم این فرد شاید مشکلات روانی و یا اختلالات رفتاری داشته اما نقش جامعه را نباید ندیده بگیریم.
زمانی که در جامعه‌ای می‌بینیم این قضایا پررنگ می‌شود مثلاً اگر در یک محیطی ببینیم موش، سگ و گربه زیاد است، اولین موضوعی که به ذهن می‌آید این است که بهداشت محیط درست رعایت نشده است.
وقتی در جوامع آمار جرم و جنایت بالا می‌رود این نشان می‌دهد که توجه ما به مسائل تربیتی کم شده است. “عظیمه جعفری صدر” گفت: ”فقر و بیکاری از عوامل بسیار مهم وقوع جرم به‌ویژه در طبقه پایین‌دست جامعه است.
در پژوهشی که سال ۸۳ آقای صادقی و همکارانش انجام دادند افزایش میزان فقر و نابرابری درآمدی باعث افزایش در نرخ سرقت شده است که از عوامل مؤثر در قتل هم در کشور محسوب می‌شود . در بررسی چنین بزهکاری‌هایی می‌بینیم که فقر، انتقام، مهارت‌های ضعیف والدین، پرخاشگری‌های افراد و خشونت‌های رفتاری که در فیلم‌ها و سریال‌ها می‌آموزند همه و همه تأثیرگذار هست. وقتی شخصی در فیلم می‌بینند که قهرمان فیلم تفنگ در دست همه را می‌کشد او این کار را راه‌حل دانسته و به انتهای قضیه فکر نمی‌کند، فکر انتقام‌جویی و نفرت است.” جعفری صدر در پاسخ به این سؤال که آیا متهم فهرج دچار جنون آنی شده است؟ گفت که در رفتار جنایی یک کنش ارادی از فرد سر می‌زند زیرا او در موقعیتی قرار گرفته که با درک آن خود را مجاز به ارتکاب می‌داند، هر چند این کنش او برخلاف هنجارها و ارزش‌های جامعه است. مثلاً این قاتل خود را مجاز دانسته که تک‌تک افراد این خانواده را نابود کند. این استاد دانشگاه بر پیشگیری تأکید دارد و می‌گوید حالا که اتفاق افتاده چکار باید بکنیم؟ باید پیشگیری صورت بگیرد تا از وقوع فجایع بعدی جلوگیری شود. اینجاست که باید بر آموزش‌ها برای پیشگیری تأکید کنیم. آموزش فرزند پروری و مهارت‌های زندگی، چرا که هیچ‌کس ذاتاً مجرم نیست شاید افکار جرم ساز در ذهن همه افراد باشد اما این مهم است که بتوانیم این را کنترل و مدیریت کنیم.
علت و انگیزه جرم‌ها را بررسی کرده و بعد راه‌های پیشگیری را موردنظر قرار دهیم. وقتی این اتفاق در مناطق خاصی می‌افتد شرایط منطقه را بررسی کنیم. به‌طور مثال این مناطق خاص از لحاظ درآمد پایین‌تر بوده و فقر و بیکاری یکی از عوامل جرم‌زا است. پس باید این مساله را جزء اهدافمان قرار دهیم. باید محیط آرام و سالمی در خانواده‌ها وجود داشته باشد در محیط‌های فقیر به فکر تأمین مسکن بوده و به نیازهای مادی و معنوی جوانان و نوجوان در این مناطق توجه شود. آموزش‌وپرورش مناسب وجود داشته باشد. این راهکارها موارد ارتکاب جرم را پایین می‌آورد در حقیقت نیاز است که در چنین مناطقی رفاه اجتماعی بالا برود.