فاجعه ای زیست‌محیطی در راه ؛
بحرآسمان چشم‌انتظار یاری فعالان محیط‌زیست

پیام‌ما- نَفَس منطقه حفاظت‌شده بحرآسمان در استان کرمان به‌عنوان زیستگاه خرس سیاه سینه سفید آسیایی، پلنگ ایرانی و… این روزها با شنیدن احتمال مجدد فعالیت‌های معدن‌کاوی، به شماره افتاده است.
چند سالی می‌شود تب معدن‌کاوی و استخراج سنگ، مس و طلا در برخی مناطق کوهستانی کشور بالاگرفته و ارتقاء سطح اقتصادی و معیشتی مردم کوهپایه نشین بهانه‌ای برای رونق این صنعت شده، صنعتی که باوجود اثرات مخرب اثبات‌شده‌اش بر محیط‌زیست، همچنان در مجوزگیری گوی سبقت را از دیگر صنایع ربوده است. پس از کوه شاه در شهرستان بافت، این بار نوبت به هنزاء کوه در منطقه‌ی بحرآسمان رسید.
بحرآسمان کجاست؟
منطقه‌ی حفاظت ‌شده‌ی بحر آسمان در شمالی‌ترین مرز جغرافیایی شهرستان جیرفت در جنوب کرمان، یکی از مناطق خوش آب هوای هند کوچک ایران است. منطقه‌ای کوهستانی که به‌عنوان یکی از بی‌نظیرترین پهنه‌های زیست‌محیطی در استان کویری کرمان و منطقه‌ای بکر در جنوب استان کرمان است، و درواقع یک روزنه تنفسی محسوب می‌شود، چراکه این منطقه در تمام شش ماه پاییز و زمستان، به دلیل بارش برف سنگین مسدود است و ذخایر آبی رودخانه‌های پایین‌دستی نیز از همین یخچال‌های طبیعی تأمین می‌شود.
وجود 70 گونه‌ی بی‌نظیر گیاهی چون: انجیر وحشی، زیتون وحشی، خرزهره، انار شیطان، انواع گیاهان دارویی، وجود انواع پرندگان زیبا که شامل: انواع سهره‌ها، عقاب، شاه بوف، قمری، کبک، تیهو، انواع پرندگان محلی، توکای سیاه و هدهد از ویژگی‌های این منطقه‌ی حفاظت‌شده هست که ارزش زیست گونه‌ای آن‌ها تأییدشده است.
وجود حیوانات و گونه‌های مختلف جانوری در بحرآسمان از دیگر نکات مهم این منطقه حفاظت‌شده است ، بزکوهی، خرس سیاه ، روباه، پلنگ ، گربه وحشی، گرگ، انواع مارها و پستانداران مناطق سردسیری تنها بخشی از گونه‌های جانوری این منطقه حفاظت‌شده‌اند.
خرس سیاه، گونه شاخص حیوانی
منطقه بحرآسمان
شاخص این حیوانات نوعی خرس سیاه است که در بخش‌های شمالی و مرکزی منطقه حفاظت‌شده بحرآسمان حضورداشته و قلاده‌های مختلفی از آن در ارتفاعات این منطقه مشاهده‌شده که به تأیید محیط‌بانان نیز رسیده است.
بحرآسمان محصولاتی چون انواع سیب‌درختی، مرکبات، زردآلو و گردو را در خود دارد و مراتع این منطقه نیز در نوع خود در صورت نظارت منابع طبیعی، شرایط نسبتاً مطلوب داشته و علی‌رغم قرار گرفتن در محدوده خشک‌سالی جنوب استان، همچنان منطقه‌ای سرسبز و غنی از نعمت‌های خدادادی است.
و در چنین منطقه‌ای وجود ذخایر معدنی نیز دور از انتظار نیست که می‌توان وجود کانی‌های مس، آهن، سنگ‌های ساختمانی و حتی کروم و منیزیم را در این محدوده‌ها تأیید کرد.
بحرآسمان به مناطق حفاظت‌شده‌ی تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست پیوست
این منطقه کوهستانی طی مصوبه شماره ۳۲۹ شورای عالی محیط‌زیست (کمیسیون زیر بنائی دولت) مورخ ۲۲/۹/ 1389با وسعتی بالغ‌بر دویست هزار هکتار به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده بحرآسمان به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط‌زیست پیوسته است.
البته قبل از این نیز در دهه 50 از این منطقه با ایجاد پاسگاهی حفاظتی در اسفندقه به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های طبیعی منحصربه‌فرد حفاظت می‌شد اما به سبب نبود امنیت کافی، این حفاظت تا مدت‌ها رهاشده بود.
زمزمه‌های راه‌اندازی معدن بلای جان بحرآسمان
آنچه باعث شده این منطقه حفاظت‌شده به‌تازگی محل برخی دعواها و جنجال‌های محلی شود این است که در چند سال اخیر و با اخذ مجوزهای اکتشاف غیرقانونی، توسط گروهی از معدن داران این محدوده درخطر فعالیت‌های بعدی اکتشاف معدن و تهدید زیست‌بوم محلی است.
به دنبال اخذ مجوزهای اکتشافی غیرقانونی و زمزمه‌ی ایجاد معدن در منطقه هنزاء کوه، عده‌ای از دانه‌درشت‌های منطقه به نیت سودآوری در آینده، با کاشت درخت در اطراف این معدن، اقدام به تصرف اراضی ملی کردند و متأسفانه از سوی سازمان‌های ذی‌ربطی چون: حفاظت محیط‌زیست و مراتع و جنگل‌ها نیز هیچ‌گونه برخوردی با آن‌ها نشده است.
معدن‌کاوی تهدیدی برای آلودگی
آب 7 شهرستان جنوبی
منطقه‌ی بحرآسمان در ارتفاع 3800 متری قرار دارد و با دارا بودن قله‌های بلند و برف‌گیر در درازترین رشته‌کوه‌های جنوب خاوری (شرقی) کشور و رودخانه‌های همیشه جاری آن، سرچشمه‌‌های بزرگ‌ترین رود پُرآب جنوب شرقی کشور به ‌نام هلیل رود است و یکی از شاخه‌های اصلی و به‌نوعی سرمنشأ تأمین آب تنها سد بتونی پایدار جنوب کرمان برای بهره‌برداری هفت شهر جنوبی استان کرمان به نام‌های جیرفت، عنبرآباد، رودبار، کهنوج، قلعه گنج، فاریاب، منوجان با جمعیتی نزدیک به دو میلیون نفر را نیز بر دوش دارد.
کارشناسان بار‌ها هشدار داده‌اند، در صورت معدن‌کاوی، آب رودخانه هلیل‎رود و به‌تبع آن سد جیرفت آلوده خواهد شد، چراکه آب چندین شهرستان منطقه از این سد تأمین می‌شود.
راه‌اندازی معدن برابر است با تخریب پوشش گیاهی و نابودی گونه‌های جانوری
از سوی دیگر وجود زیستگاه‌های جانوری ازجمله خرس سیاه سینه سفید آسیایی، پلنگ ایرانی، کل، بز، گرگ و گونه‌های گیاهی بی‌مانند با خواص دارویی و جنگل‌های اُرس (به زبان بومی اِبرِس) با پیشینگی بیش از پانصد سال و بِنِه (پسته کوهی) این گستره را به مکانی ارزشمند در کشور شناسانده است.
این در حالی است که معدن‌کاوی سبب تخریب پوشش گیاهی و نابودی گونه‌های منحصربه‌فرد جانوری منطقه می‌شود.
پیامدهای جبران‌ناپذیر زیست‌بومی
کرمان بحرانی‌ترین استان کشور ازنظر آب است، هلیل رود و تالاب جازموریان خشک‌شده و شهرهای جنوبی کرمان در نزدیکی سیستان بلوچستان با پدیده شوم ریز گردها مواجه شده‌اند، درحالی‌که این گستره‌ی کوهستانی با دارا بودن پوشش گیاهی و رطوبت بالا سپر دفاعی طبیعی در تقابل با ریز گردها است، پس چرا با کندن معادن، این اندک امکانات گستره را از بین ببریم؟
متأسفانه این منطقه، امروز با دارا بودن چنین ویژگی‌هایی به بهانه‌ی توسعه و اشتغال مورد هجوم برخی از افراد و بی‌مهری مسئولان قرارگرفته و این نگرانی مردم بحرآسمان را در پی داشته است، چراکه توسعه و اشتغال دغدغه مردم است اما به چه قیمتی؟ به قیمت نابودی محیط‌زیست!!!
تأکید رهبر معظم انقلاب بر حفظ محیط‌زیست
این در حالی است که آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار مسئولان و دست‌اندرکاران منابع طبیعی و حفظ محیط‌زیست، حل مسائل و مشکلات زیست‌محیطی همچون آلودگی هوا، پدیده ریز گردها و دست‌اندازی به جنگل‌ها و مراتع و فضاهای سبز را نیازمند برنامه‌ریزی، تدبیر، پیگیری مستمر و جدی و قاطعیت دستگاه‌های مرتبط دانستند و تأکید کردند: حفظ محیط‌زیست یک وظیفه حاکمیتی است که باید با تهیه سند ملی محیط‌زیست و پیوست زیست‌محیطی برای همه طرح‌های عمرانی و صنعتی و همچنین جرم انگاری تخریب محیط‌زیست، به این وظیفه بسیار مهم، عمل شود.
مقام معظم رهبری با اشاره به دیدگاه اسلام در خصوص اهمیت حفظ زمین و ثروت‌های عمومی کره خاکی تصریح کردند: اسلام و ادیان الهی همواره بر لزوم احساس مسئولیت انسان در قبال طبیعت و حفظ تعادل میان انسان و طبیعت تأکید کرده‌اند، زیرا عامل اصلی بروز مشکلات زیست‌محیطی بر هم خوردن این تعادل است.
آیت‌الله خامنه‌ای، چالش زیست‌محیطی را چالشی فراگیر در سراسر جهان برشمردند و با اشاره به آثار بلندمدت مسائل زیست‌محیطی، خاطرنشان کردند: تجربه‌های کشورهای مختلف نشان می‌دهد بسیاری از مشکلات محیط‌زیستی قابل‌پیشگیری و دارای راه‌حل هستند.
ایشان به‌عنوان نمونه به موضوع آلودگی هوا در کلان‌شهرها و پدیده ریز گردها اشاره و تأکید کردند: این مشکلات، با صبر و حوصله و تدبیر و پیگیری لازم، قابل‌حل هستند.
رهبر انقلاب اسلامی افزودند: مسئله محیط‌زیست، مسئله‌این دولت یا آن دولت، مسئله‌ی این شخص یا آن شخص و مسئله‌این جریان و یا آن جریان نیست بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن، همه دست‌به‌دست یکدیگر دهند.
رهبر انقلاب اسلامی؛ هوا، آب‌وخاک را سه عنصر اصلی در محیط‌زیست برشمردند و گفتند: برای حل مسائلی همچون آلودگی هوا در کلان‌شهرها، و پدیده گردوغبار و همچنین کمبود آب و فرسایش خاک، بیشتر از تبلیغات، باید کار و تلاش جدی و پیگیری مستمر انجام داد.
دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها مقابله کنند
آیت‌الله خامنه‌ای با اشاره به جنگل‌ها و مراتع به‌عنوان ریه‌های تنفسی شهرها و عوامل نگهدارنده خاک، از دست‌اندازی افراد سودجو به جنگل‌ها و منابع طبیعی بخصوص در شمال کشور ابراز تأسف شدید کردند و افزودند: دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه‌ای اعم از هتل‌سازی و جذب گردشگر و ساخت حوزه علمیه و برخی توجیهاتِ به‌ظاهر قابل‌قبول ، مقابله کنند.
پدیده زمین‌خواری و کوه خواری؛ مسئله‌ای رنج‌آور و اسف‌بار
رهبر انقلاب اسلامی پدیده زمین‌خواری و اخیراً کوه خواری و ساخت‌وساز در ارتفاعات را از دیگر مسائل رنج‌آور و اسف‌بار دانستند و تأکید کردند: باید در قانون، این‌گونه اقدامات جرم تلقی شوند و افراد سوءاستفاده کننده بی‌هیچ اغماضی مورد تعقیب قضایی قرار گیرند و اگر در دستگاه‌ها نیز کوتاهی انجام گیرد، باید با عوامل این کوتاهی هم بشدت برخورد شود.
ایشان با تأکید بر اینکه حفظ محیط‌زیست یک وظیفه حاکمیتی است، افزودند: تهیه سند ملی برای محیط‌زیست، پیوست محیط‌زیستی برای همه طرح‌های عمرانی، صنعتی و تجاری، پالایش و بازنگری قوانین برای جرم انگاری تخریب محیط‌زیست، و تقویت نظارت‌های بی‌اغماض از مهم‌ترین راهکارها برای حفظ محیط‌زیست و مقابله با سود جویان و قانون‌شکنان است. آیت‌الله خامنه‌ای، نقش‌آفرینی مردم برای حفظ محیط‌زیست و فرهنگ‌سازی در جامعه به‌وسیله رسانه ملی را مهم ارزیابی و خاطرنشان کردند: مطالبی که باید بیان شوند، امروز گفته شد و ازاین‌پس مردم باید قضاوت کنند که کدام دستگاه‌ها به وظیفه خود برای حفظ محیط‌زیست عمل می‌کنند و کدام دستگاه‌ها برای حفظ محیط‌زیست، تلاش و اقدام لازم را انجام نمی‌دهند.
مردم منطقه دست‌به‌کار شدند
نامه‌نگاری به مسئولان بلندپایه‌ی نظام و دست به دامان آن‌ها شدن، تنها کاری بود که از عهدی مردم منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی بحرآسمان و دوستداران طبیعت برمی‌آمد، بر این اساس نامه‌نگاری‌های متعددی که اسناد آن در این گزارش منتشر می‌شود، به رهبر معظم انقلاب(رونوشتی از آن به آقای جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور، دکتر ابتکار رئیس سازمان محیط‌زیست و مهندس نعمت زاده وزیر صنعت و معدن)، دبیر شورای هماهنگی شبکه سازمان‌های محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور(رونوشتی از آن به دکتر ابتکار، رئیس سازمان محیط‌زیست ) و دکتر دبیری معاون محیط‌زیست طبیعی سازمان محیط‌زیست ارسال شد و حتی در نامه‌ای از سوی دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت نیز بر احتمال آلودگی آب سد جیرفت با بهره‌برداری از معادن بحرآسمان تأکید شد و در نامه‌هایی به وزارت صنعت معدن و تجارت، وزارت نیرو و سازمان حفاظت محیط‌زیست، از آن‌ها خواسته شد رونوشتی از اقدام صورت گرفته به دبیرخانه شورای اطلاع‌رسانی دولت ارسال شود.
چرا مسئولان سکوت کرده‌اند؟
با همه‌ی این تفاسیر، روشن نیست پشت‌ متجاوزان محیط‌زیست به کجا گرم است و چرا برخی مسئولان دولتی چنین آشکار از آن‌ها و تخریب تنها منطقه‌ حفاظت‌شده جنوب کرمان حمایت می‌کنند، تخریب منطقه‌ای با 5 رودخانه‌ دائمی و سرچشمه‌های آب در استانی که دچار بحرانی‌ترین وضعیت آب در کشور ــ آن‌هم در این وانفسای خشک‌سالی ــ است برای همه‌ اهالی و دوستداران محیط‌زیست تعجب‌آور است،حرص و آز این گروه‌های سودجو و از آن مهم‌تر حمایت‌های برخی مقام‌های دولتی مایه‌ی شگفتی و تأسف است، به‌راستی چرا مسئولان سکوت کرده‌اند؟، این در حالی است که باید حداکثر تلاش خود را در جامه‌ی عمل پوشاندن به توصیه‌های مقام معظم رهبری در بُعد محیط‌زیست بکار گیرند.
هنزاء کوه چشم‌انتظار حمایت دوستداران و فعالان محیط‌زیست
همان‌طور که می‌دانیم، تلاش و کوشش در راستای حفاظت از محیط‌زیست طبیعی و انسانی، جلوگیری از تخریب و آلودگی‌های محیط‌زیست، همکاری و تلاش در جهت ایجاد مناطق چهارگانه محیط‌زیست (مناطق حفاظت‌شده، پناه گاه حیات‌وحش،اثر طبیعی، پارک ملی) و حفاظت از این مناطق، کوشش در راستای ارتقای فرهنگ زیست‌محیطی و ترویج آن و همکاری و تلاش در راستای توسعه پایدار با اهداف زیست‌محیطی از وظایف دوستداران و فعالان محیط‌زیست است، هم‌اکنون هنزاء کوه چشم‌انتظار حمایت دوستداران و فعالان محیط‌زیست است، بیایید به یاری‌اش بشتابیم!.