کاروانسرای کوزهگران غرق در اعتیاد/ بنایی زیبا اسیر فراموشی

کاروانسرای کوزهگران کرمان یکی از زیباترین بناهای این شهر تاریخی است که دیگر نه خبری از استادکاران در آن است و نه فوت کوزه گری بلکه غرق در زباله و اعتیاد به حال خود رها شده و در حال تخریب است. سکوت و تاریکی شاید واژه سختی برای توصیف یک بنای تاریخی باشد اما اگر پای در راسته بازار قلعه کرمان بگذارید به جز رفت و امد عده ای پیرمرد و پیرزن که گاهی صدای پایشان سکوت یکی از بزرگترین راسته بازارهای تاریخی کرمان را می شکند کمتر صدای دیگری را بتوان شنید. این بخش از بازار کرمان امتداد بازار قلعه محمود است که خیابان امام خمینی کرمان آن را به دو نیم کرده است بخشی از این بازار که به بازار بزرگ کرمان متصل است به بازار قلعه نام گذاری شده و هنوز بافت قدیمی خود را حفظ کرده است.
درهای حجره هایش همچنان همان درهای قدیمی است و که چند متر از سطح زمین فاصله دارند و بر در اکثر این حجره ها قفلهای قدیمی زده شده که نشان از فراموشی کسب و کار در این بازار دارد.
کاروانسرای زیبای کرمان مملو از نازیبایی ها شده است
در این راسته بازار دو کاروانسرای هندوها و کوزه گران قرار دارد که هر دو در وضعیت اسفناکی گرفتار شده اند. اگر از بازار هندوها به سمت میانه بازار قلعه پیش بروید در تاریخی بازار دری بزرگ و چوبی خودنمایی می کند که روی آن نوشته شده کاروانسرای کوزه گران و شاید این نوشته تنها نشانی باشد که از هویت این کاروانسرای تاریخی به جای مانده است. این کاروانسرا از عهد قجر در کرمان به جای مانده است و در سال ۸۰ به شماره ۳۸۶۲ در فهرست آثار ملی ثبت شده است.
کاروانسرا از دهها حجره تشکیل شده است و درب بزرگ چوبیش نیمه بازاز است و به زحمت می شود در سنگین را باز و وارد کاروانسرا شد در نگاه اول تعجب و ترس از وضعیت کاروانسرا بر بیننده حکم فرما می شود.
تجمع زباله ها و نخاله های ساختمانی در کاروانسرا
این بنای تاریخی که زمانی محل رفت و آمد کاروانهای مختلفی بود که کارشان داد و ستد کوزه بود هم اکنون همچنان در کمال تعجب پا برجا و مستحکم مانده اما درونش مملو از زباله و بوی غیر قابل تحمل است. در میانه کاروانسرا همچنان حوض هشتی و درختی بزرگ و سر سبز خود نمایی می کند و دیوارهای کاروانسرا و ستونهایش محکم و پا برجا هستند اما هر گوشه اش مملو از سرنگ و وسایل استعمال مواد مخدر رها شده است.
در میانه کاروانسرا فردی معتاد در کنار حوض و با تعجب عکس گرفتنم را به نظاره نشسته است. حجره ها دور تا دور کاروانسرا قرار دارند بخشی از حجره ها مملو از کارتون و در دیگری و کاه و در برخی هم لحافهای کهنه است. حجره ها در دو طبقه قرار گرفته اند و در اکثر آنها زباله انباشته شده است. چند حجره در ضلع جنوبی کاروانسرا نقش اتاقهایی را برای ساکنان جدید این مکان تاریخی را بازی می کنند که اکثرا افراد بی خانه مان و معتاد هستند. و این است سرنوشت یکی از زیباترین مکان های تاریخی کرمان، مکانی که به دلیل عدم تخریب گسترده اش و فقط در صورت خالی شدنش از زباله و یک مرمت کم هزینه می تواند به مکانی برای برگزاری نمایشگاههای صنایع دستی و فعالیت صنایع سنتی کرمان تبدیل شود.
پیشنهاد برای کمک به هنرمندان
در حالیکه استاندار کرمان در بازدیدهای مکررش از بازار کرمان دستور بازسازی برخی از بناهای این مجموعه را داده است پشنهاد میکنیم که ایشان یک بار نیز از این کاروانسرا بازدید کند و زمینه لازم را برای تبدیل این مکان تاریخی از محل تجمع زباله به یک مرکز فرهنگی و سنتی را فراهم کند. در حالیکه هنر دوستان کرمان از داشتن یک مرکز تخصصی و هدفمند برای انجام امور بی بهره هستند کاروانسرای کوزه گران می تواند به مرکزی زیبا و قطب گردشگری شهر کرمان تبدیل شود. محمد علی گلاب زاده، کرمان شناس و محقق تاریخ دیار کریمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: شهر کرمان در گذشته نه چندان دور مرکز تجاری جنوب شرق کشور بوده است و بسیاری از کاروانهای تجاری که از شرق کشور از جمله هند، پاکستان و آسیای دور وارد کشور می شدند برای داد و ستد به بازار کرمان مراجعه می کردند.
وی افزود: به همین دلیل هم کاروانسراهای متعددی به نام گروهها و اقوام مختلف از جمله کاروانسرای هندوها در کرمان داریم. بسیاری از این کاروانسراها نیز به نام مشاغل اسم گذاری شده اند که از آن جمله می توان به کاروانسرای کوزه گران اشاره کرد و بسیاری از این کاروانسرا ها نیز به نام سازندگانشان شهرت دارد. گلاب زاده ادامه داد: کاروانسرای گلشن، اللهوردیخان، جر، چهار سوق، حاج آقا علی، حاج مهدی، خرگور، کوزه گران، میرزا حسین خان، هندوها و کاروانسرای گنجعلیخان از جمله این مکانها است که باید در راسکاروانسراها مرکز فرهنگی و تجاری و اجتماعی شهر قدیم کرمان محسوب می شده اند و باید این مکانها را بار دیگر مرمت و احیا کنیم.تای حفظ و مرمت آنها تلاش کنیم. وی ادامه داد: این کاروانسراها مرکز فرهنگی و تجاری و اجتماعی شهر قدیم کرمان محسوب می شده اند و باید این مکانها را بار دیگر مرمت و احیا کنیم.
وی با اشاره به اینکه اکثر این کاروانسراها هم اکنون به انبار کسبه بازار تبدیل شده اند افزود: سرنوشت کاروانسرای جر در میان این کاروانسرا ها بسیار غم انگیر تر است زیرا این مکان به دلیل تبدیل شدن به انبار و آتش سوزی، در جریان اطفا حریق تخریب شد و هم اکنون به حال خود رها شده است و همین سرنوشت نیز سایر این مکانها از جمله کاروانسرای کوزه گران را تهدید می کند. این در حالی است که روند مرمت و بازسازی بازار بزرگ کرمان از چندی قبل در این شهر تاریخی آغاز شده است و استاندار کرمان در بازدید از این بازار قول مرمت بناهای تاریخی و به ویژه کاروانسراها با همکاری سرمایه گذاران را داده است.
محسن موحدی، معاون میراث فرهنگی استان کرمان در گفتگو با مهر اظهارداشت: کاروانسرای هندوها و کوزه گران در بازار قلعه قرار دارد و بازار قلعه و محمود در مجموعه بازار کرمان یکی از قدیمی ترین راسته بازارهای شهر کرمان محسوب می شوند. وی تصریح کرد: هم اکنون بسیاری از مغازه های این بازار تعطیل هستند که باید در راستای احیای این بازار مغازه را بازگشایی کرد اما این مغازه ها در گذشته به حرفه هایی تعلق داشته اند که اکنون منسوخ شده اند دیگر کارایی ندارند. وی افزود: برنامه ریزی باید در راستای احیای این مشاغل و یا فعالیت سنتی کرمان در این بازار انجام شود.
وی همچنین از اجرای چند مرحله مرمت این بازار خبر داد و افزود: باید مردم را بار دیگر به این بازار باز گردانیم تا کاروانسراهای موجود در این بازار نیز رونق گیرد و بار دیگر شاهد رونق کاروانسراهای هندو و کوزه گران در کرمان باشیم. کرمان مملو بنای تاریخی است اما متاسفانه عدم توجه در ساماندهی این بناهای تاریخی بسیاری از بناهای کهن کرمان را به سرنوشتی مانند کاروانسرای کوزه گران مواجه کرده است در حالیکه این بناها می توانند به گنجی برای رسیدن به صنعت موفق گردشگری تبدیل شوند. گنجی که هم اکنون به دلیل عدم رسیدگی منظر شهر را نیز زشت کرده است.