720 میلیارد دلار واردات دولت سابق!

نعمت احمدی- حقوقدان
اکبر ترکان، مشاور امور اقتصادی دولت دکتر روحانی، اعلام کرد در طول ۱۰۳ سال -از روزی که نفت در چاه‌های مسجد سلیمان فوران کرد- درآمد ایران از نفت، هزارو ۱۱۶ میلیارد دلار بوده است. او سهم دولت محمود احمدی‌نژاد را تا پایان سال ۹۱، ۵۳۱ میلیارد دلار اعلام کرد. آمارهای بعدی سهم درآمد دولت‌های نهم و دهم از نفت و میعانات گازی را ۵۷۸ میلیارد دلار دانستند و برخی آمارها هم حکایت از رقمی حدود ۷۰۰ میلیارد دلار داشت؛ یعنی از هزارو ۱۱۶ میلیارد دلار کل درآمد نفتی ایران در طول این ۱۰۳ سال، ۵۷۸ میلیارد دلار آن، در همین هشت سال برای ایران به ارمغان آمده است. نکته مهم این خبر این است که در هشت سال، رونق بازار نفت نصیب محمود احمدی‌نژاد شد، یعنی دولت‌های نهم و دهم سرجمع ۴۰ میلیارد دلار بیش از تمامی سال‌هایی که از دوره دارسی تا پایان دوره هشت‌ساله دولت اصلاحات درآمد نفتی داشتیم، درآمد کسب کرده‌اند. حال اینکه در آغاز قرن بیستم، که چاه شماره یک در مسجدسلیمان به نفت رسید، ایران کشوری عقب‌افتاده و فاقد زیرساخت‌های تولیدی بود و اقتصادی متکی بر کشاورزی و دامپروری داشت، ولی در سال ۸۴ که محمود احمدی‌نژاد به قدرت رسید، جمعا ۵۳۸ میلیارد دلار درآمد نفتی داشتیم. بخش اعظم این درآمد صرف ایجاد زیرساخت‌ها در امور صنعتی و کشاورزی و خدماتی شده بود و دوره جنگ هشت‌ساله و دوره سازندگی را هم در این ایام داشتیم. پس در دوره احمدی‌نژاد عمده زیرساخت‌ها مهیا و فراهم بود و متأسفانه نه فقط بر ظرفیت اقتصادی کشور اضافه نشد، بلکه رشد اقتصادی منفی هم در دوره دوم ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد در کارنامه این دولت ثبت شد. دلار در پایان دولت اصلاحات، تک‌نرخی و زیر هزار تومان و در پایان دوره احمدی‌نژاد، به مرز چهار هزار تومان نزدیک شد و تورم بالایی سر سفره‌های مردم رفت. علاوه‌براین، درآمد نفت که باید صرف سرمایه‌گذاری می‌شد، از دید تیم اقتصادی دولت نهم و دهم درآمد تعریف شد و مابقی ارزی که از دیگر بخش‌ها در گذشته در کشور سرمایه‌گذاری شده و به‌ثمر رسیده بود، مجموعا ۷۲۰ میلیارد دلار ظرف هشت سال، صرفِ واردات کالا از دیگر کشورها شد. آمار ۷۲۰ میلیارد دلار واردات کالا را معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران اعلام کرده است. آقای بهزاد شیری، معاون برنامه‌ریزی و امور بین‌الملل گمرک ایران، جزئیات واردات ۷۲۰ میلیاردی در دوره دولت نهم و دهم را به این شرح اعلام کرده است:
۱) رقم واردات کالا، ۵۱۳میلیاردو ۲۲۷ میلیون دلار. ۲) واردات فراورده‌های نفتی و گاز، ۴۶میلیاردو ۷۴ میلیون دلار.
۳) خدمات، ۱۲۶میلیارد‌و ۳۸۱ میلیون دلار
برابر تارنمای گمرک، به اقلام اعلام‌شده از سوی گمرک بدون احتساب واردات از مناطق آزاد ویژه، هزینه‌های مترتب بر ورود کالا شامل بیمه، کرایه حمل و سایر موارد، ورود کالای قاچاق را هم اضافه کنید که به‌هرحال ارز از کشور خارج می‌کند. با این تفاوت که حقوق گمرکی به‌وسیله قاچاقچیان پرداخت نمی‌شود. امروزه همه کوشش کشورها این است که از حجم واردات خود با حمایت از تولید داخلی بکاهند، زیرا با واردکردن هر وسیله و کالایی که امکان تولید داخلی دارد، یک فرصت شغلی و امکان اشتغال داخلی را از بین می‌بریم. امروزه در بخش واردات کالاهایی که امکان تولید در داخل دارند، به مرحله‌ای رسیده‌ایم که حتی دسته‌بیل هم از خارج وارد می‌شود! روزگاری نه‌چندان‌دور، کارخانجات بیل‌سازی در کشور، ابتدایی‌ترین وسیله کشاورزی، یعنی بیل را در داخل تولید می‌کردند. امروز، اما شیرین‌شدن واردات باعث شد نه فقط بیل را از خارج وارد ‌کنند، که دیگر دسته‌بیل هم وارداتی است. بیکاری گسترده ناشی از تعطیلی واحدهای تولیدی که از سیل واردات آسیب جدی دیده‌اند، اولین اثر «گشاده‌دستی» دولت مهرورز در اختصاص ارز برای واردات آزاد است. هم‌اکنون بسیاری از کارگاه‌های کوچکی که قسمت عمده‌ای از تولید داخلی را در بخش‌های مختلف برعهده داشتند، تعطیل شده‌اند. در بخش صنایع بزرگ هم به‌علت نبودِ سرمایه‌گذاری،‌ امکان رقابت از بین رفته است و این بخش‌ها هم با درصد کمی از ظرفیت خود به حیات بی‌رمق‌شان ادامه می‌دهند. به بخش کشاورزی، که می‌تواند در عرصه رقابت حرفی برای گفتن داشته باشد، آن‌چنان بی‌مهری شده است که به گفته یکی از مسئولان و دست‌اندرکاران بخش کشاورزی، باید گفت این بخش به خواب زمستانی و تعطیلی اجباری رفته است. در بخش تولید اقلام کشاروزی، مانند میوه‌ها، ایران حرف برای گفتن دارد و در بخش تولید چندین میوه، رتبه اول تا دهم جهان را دارد؛ پسته، زعفران، پرتقال، سیب، انار و چند میوه دیگر؛ اما بااین‌همه، در بازار جهانی سهمی نداریم، مثلا در تولید پرتقال مقام هفتم یا هشتم تولید جهانی را در اختیار داریم، اما وارد‌کننده مرکبات هستیم. دراین‎مدت، با داشتن درآمدهای سرشار حاضر نشدیم باغات مرکبات را اصلاح کنیم تا در بازار جهانی حرفی برای گفتن داشته باشیم و از طرفی از سرمایه‌گذاری در بخش فراوری هم حمایت نکردیم. اگر پرتقال ما نمی‌تواند در بازار جهانی حرفی برای گفتن داشته باشد، در بخش کنستانتره و آبمیوه که امکان تولید وجود دارد. مشکل آنجاست که اساسا سرمایه‌گذاری در این بخش حمایت نشده است. در صنعت زعفران بیش از ۸۰ درصد زعفران جهان را تولید می‌کنیم، اما در کشور اسپانیا بسته‌بندی می‌شود و منافع اصلی را کارخانه‌دار اسپانیایی می‌برد. پسته هم که سالانه نزدیک به دو میلیارد دلار ارزآوری دارد، به‌صورت خام و فله‌ای فروخته می‌شود. حال آنکه، ارزش‌ِافزوده آن در بسته‌بندی است که منافع آن را دیگران می‌برند. دوره طلایی نفتِ گران و درآمد افسانه‌ای آن با تأسف به «بی‌خبری» گذشت و مردم از آن سودی نبردند، حال اینکه، کشورهای دیگر ازجمله چین و هند و امارات سهم بیشتری از این درآمد سرشار را نصیب خود کردند. باید از دوره تلخ هشت‌ساله آزادی واردات و حمایت‌نکردن از تولید داخلی درس عبرتی بگیریم و فراموش نکنیم با هر دلار واردات کالا، یک فرصت شغلی از کارگران ایرانی گرفته خواهد شد و از تجار و تولیدکنندگان خارجی حمایت می‌شود.