میان آسمان دودگرفتهٔ پایتخت و ترافیک خیابان، خاک از محوطهٔ تئاتر شهر بلند می‌شود. یکی گلایه می‌کند: «حوضچهٔ قدیمی را خراب کرده‌اند»، دیگری امیدوار است که «محلی برای اجراهای خیابانی» بسازند، اما هنوز روشن نیست تعیین «حریم» تئاتر شهر سرانجام چه نتیجه‌ای در پی خواهد داشت. دست‌کم شهروندان از آنچه قرار است روزهای آینده اتفاق بیفتد، بی‌خبرند. از روز شنبه فضای مجازی پر است از حرف‌های وزیر فرهنگ و ارشاد دربارهٔ اجرای تعیین حریم برای تئاتر شهر. حرفی که به ادعای او خواستهٔ هنرمندان از سال ۱۳۶۸ است و حالا بعد از کش‌وقوس‌های فراوان اجرای این طرح، قرار است اتفاق بیفتد. چیزی که «علی اعطا»، شهرساز و عضو سابق شورای شهر تهران دربارهٔ آن به «پیام ما» می‌گوید: «همهٔ اینها اقداماتی واپس‌گرایانه است که به‌جای توسعهٔ فضاهای عمومی شهر، عرصهٔ عمومی را تجزیه می‌کنند.»

«هستیجان» غاری در دلیجان از توابع استان مرکزی است که کاوش‌های باستان‌شناسان تاریخ این غار را به اواخر دورهٔ ساسانی نسبت داده است. باستان‌شناسان تا چندماه پیش از وجود چنین غاری اطلاعی نداشتند. رئیس پژوهشگاه میراث‌فرهنگی در نشست خبری پژوهشگاه به‌بهانهٔ هفتهٔ پژوهش و فناوری به این موضوع اشاره کرده و گفته بود که «بخشی بزرگی از آثار این غار از گل‌مهره‌ها و چرم‌نوشته‌ها و آثار دیگر به خارج از کشور رفته است.» «مصطفی ده‌پهلوان» تأکید کرده بود که «پیش‌ازاین دربارهٔ این غار هیچ اطلاعاتی نداشتیم و حتی در نقشه‌های استانی نامی از آن نبود تا اینکه نیما آصفی، زبان‌شناس، متوجه یکسری چرم‌نوشته با خط پهلوی ساسانی شد و دید اطلاعات زیادی در آنها وجود دارد. کم‌کم با پیگیری‌ها متوجه شدند که این آثار از اراک به‌دست آمده است و بعد از کشور خارج شده. از این اطلاعات به غاری در استان مرکزی رسیدیم، یک تیم کاوش اضطراری به منطقه اعزام شدند و درنهایت هستیجان کشف شد.» او از استان مرکزی خواست که موضوع حفاظت از غار را به‌صورت جدی در دستورکار قرار دهند، زیرا این غار می‌تواند در آینده اطلاعات بسیاری خوبی در اختیار ما بگذارد.

هفتهٔ پژوهش از ۹ تا ۱۵ آذر برگزار می‌شود و پژوهشگاه میراث فرهنگی هم به همین مناسبت برنامه‌هایی را تدارک دیده است که شامل نشست‌های علمی، ارائهٔ یافته‌های پژوهشگاه و نمایشگاه دستاوردهای پژوهشی و فناوری در استان‌ها می‌شود. «مصطفی ده‌پهلوان»، رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی، به همین بهانه در یک نشست خبری با رسانه‌ها دربارهٔ برنامه‌های هفته‌ٔ پژوهش صحبت کرد؛ کمبود اعتبار، غارت میراث فرهنگی، نقشهٔ باستان‌‌شناسی کشور‌، رونمایی از کتاب‌های پژوهشی و نرم‌افزارهای موضوعی و مسائلی ازاین‌دست مهم‌ترین نکات مطرح‌شده در این نشست خبری بود.

|پیام ما| نزدیک به یک ماه پیش بود که «علی دارابی» معاون میراث‌فرهنگی وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی با صدور احکامی برای مدیران چهار پرونده ایران برای ثبت جهانی در یونسکو، به‌نوعی از پیگیری‌ها برای تهیه پروندهٔ «مسجد ایرانی»، «آسبادهای ایرانی»، «خانه‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» خبر داد. در این احکام، «عبدالرسول وطن‌دوست» مدیر پروندهٔ ثبت جهانی «مسجد ایرانی»، «محمدحسن طالبیان» مدیر پروندهٔ ثبت جهانی «آسبادهای ایرانی»، «مصطفی پورعلی» مدیر پرونده‌ٔ «خانه‌های ایرانی و منظر فرهنگی ماسوله» و «عطا حسن‌پور» مدیر پروندهٔ «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» شدند. حالا «قلعهٔ فلک‌الافلاک و درهٔ خرم‌آباد» به چند اعتبار مهم نیاز دارد تا خللی در روند ثبت جهانی آن پیش نیاید.

زندگی زنان ایران در هزار سال پیش چگونه بوده است؟ ابهامات بسیاری در این زمینه وجود دارد. هنوز هم نظریات مختلفی از شخصیت این زنان ارائه می‌شود که ضد و نقیض است. از آزادی تا اسارت، از ضعف تا قدرت این زنان در چنبره‌ٔ دوران پدرسالاری با فاصلهٔ معناداری مطرح می‌شود. نوع پوششان هم هر‌بار به‌نوعی بر سر زبان‌ها می‌افتد و رنگ می‌بازد. مطالعات باستان‌شناسان اما پرده از راز یکی از زنان قدرتمند دورهٔ ساسانی برداشته است، شاهپور دختک. او را یکی از قدرتمندترین زنان دوران ساسانی می‌خوانند. آخرین بررسی‌های باستان‌شناسان نشان می‌دهد که نقش‌برجستهٔ زن محوطه‌ٔ نقش‌‌رجب مرودشت، از آن اوست و مردی که پشت سر او در این قاب قرار گرفته، پسرش بهرام سوم است، ولیعهد بهرام دوم. این نقش‌برجسته کنار نقش اردشیر پاپکان، پادشاه بزرگ و بنیانگذار سلسلهٔ ساسانی جای دارد. به احتمال زیاد خود شاهپور بختک دستور داده این نقش کنده شود. این زن والامقام را به‌صورت تمام‌قد و به‌حالت تقریباً نیم‌رخ درحالی‌که انگشت سبابه را به بالا گرفته، نقش زده‌اند. او کلاهی بر سر دارد که دنباله‌ٔ آن گردن و گوش سمت راستش را پوشانده‌اند. موهای بلند و گیسه‌شده‌ٔ او که قسمتی از آن از زیر کلاه بیرون آمده و صورت صاف و اندام ظریفش به‌طور حتم مسلّم می‌دارد که او زنی قدرتمند و از خاندان سلطنتی است، اما همواره ابهاماتی دربارهٔ هویت این زن وجود داشته و کارشناسان او را به نام‌های مختلف خوانده‌اند. در این میان نگارکندی دیگری هم در «برم‌دلک» فارس وجود دارد که نقاشی آن را شاید دیده باشید. در این نگارکند شاهزاده‌ای ساسانی در حال اعطای گل انار به بانوی سلطنتی است و اغلب پژوهشگران آن را متعلق به بهرام دوم می‌دانند. در کتیبهٔ این نگارکند نام ملکه اردشیر-آناهید معرفی شده است. همهٔ این نشانه‌ها و اختلافات باعث شد تا دوباره تحقیقی دربارهٔ نگارکندهای نقش‌رجب انجام شود. از همین رو با «حسین فیضی»، دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه مازندران که همراه با «سید رسول موسوی حاجی»، استاد باستان‌شناسی دانشگاه مازندران، این فرضیهٔ جدید را مطرح کرده‌اند، گفت‌وگویی کرده‌ایم.

می‌خواهیم یک دریاچهٔ کوچک را نجات دهیم و برای این اقدام ناچاریم جنگل بزرگی را خراب کنیم، چه تصمیمی باید بگیریم و کدام را باید انتخاب کنیم؟ «گرگوری بسم»، استاد فلسفه در کالج کینگ پنسیلوانیا، تلاش کرده در کتاب خود به‌نام «اخلاق محیط زیست» به این پرسش‌ها پاسخ دهد.