سیرالملوک
۲۰ دی ۱۳۹۴، ۱۷:۲۲
آیین کشورداری
سیر الملوک تالیف خواجه نظام الملک توسی است. خواجه نظام الملک وزیر آلب ارسلان سلجوقی است. ملکشاه سلجوقی در پایان عمر از وزیران خود می خواهد که در باب کشورداری و رسوم پادشاهان گذشته از آل سلجوق، و نیک و بد امور جاری و کمبودها بیندیشند و تاملات خود را روشن بنویسند و عرضه کنند تا پادشاه در آن ها تامل کند و نقایص را دریابد و کارها را به قاعده خویش و طبق فرمان ایزدتعالی انجام دهد. همه نوشتند و از میان آن ها نوشته خواجه نظام الملک را پسندید و او را به اتمام آن مأمور ساخت.
متن زیر یکی از فصول کتاب مذکور است که خواجه نظام الملک طبق عقاید خود نگاشته است. این کتاب در حال حاضر در رشته زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه های سراسر کشور تدریس می شود؛
ندیمان و نزدیکان
پادشاه را چاره نیست از ندیمان شایسته داشتن و با ایشان گشاده و گستاخ درآمدن، که بزرگان و سپهسالاران را بسیار نشستن، شکوه و حشمت پادشاهان را زیان دارد و ایشان گستاخ گردند. و در جمله، هر که را شغلی و عملی فرمودند، او را باید که ندیمی نفرمایند؛ و هر که را ندیمی فرمودند، باید که هیچ عملی نفرمایند، که به خاطر گشاده رویی و صمیمتی که بر بساط پادشاه دارد، دراز دستی کند و مردمان را رنج رساند.
کارگزار همیشه باید که از پادشاه ترسان باشد و ندیم، گستاخ. و چون ندیم گستاخ نباشد، پادشاه از او حلاوت نیابد. و طبع پادشاه از ندیم گستاخ شود. و ایشان را وقتی معلوم باشد، چون پادشاه از ندیم گشاده شود. و ایشان را وقتی معلوم باشد، چون پادشاه بار بداد و بزرگان همه بازگشتند، آن گه نوبت وقت ایشان باشد.
و در ندیم چند فایده است: یکی آن که پادشاه را مونس باشد و دیگر آن که چون شب و روز با او باشد به محل نگهبانی بُوَد، و اگر، نعوذ بالله، خطری پیش آید ندیم باک ندارد که تن خویش را سپر بلا کند. و دیگر هزار گونه سخن با ندیم بتوان گفتن، از جِدّ و هزل، که با وزیر و بزرگان نتوان گفت، که ایشان اصحاب عمل اند و کارکنان پادشاه باشند. و نیز از ندیمان هزار گونه سخن شنوند و احوال نمایند، به حکم گستاخی، از خیر و شر در مستی و هشیاری، که در آن فایده و مصلحت باشد.
ولیکن ندیم باید که گوهری و فاضل و تازه روی و پاک مذهب و رازدار و پاکیزه جامه بود و داستان و قصص و نوادر، از هزل و جِد، بسیار یاد دارد، و نیکو روایت کند و همواره نیکوگوی و نیک پیوند باشد و نرد و شطرنج داند باخت و اگر نوازندگی بداند زد و سرگرمی کار داند بست بهتر باشد. و باید که موافق پادشاهان باشد؛ و هر چه پادشاه گوید و کند، زه و احسنت بر زبان دارد و معلمی نکند که «این بکن.» و «آن مکن.» «آن چرا کردی؟» و «آن نباید کرد.» که ایشان را دشوار آید و پس به نفرت کشد.
و هر چه تعلق به عشرت و تماشا و مجلس انس و شکار و گوی زدن و خورد و برد و مانند این دارد، روا باشد که با ندیمان تدبیر کند، که ایشان این معنی را مهیا اند. و باز هر چه تعلق به مملکت و عمارت و مصاف و تاختن و سیاست و ذخیره و سفر و مقام و لشکر و رعایا دارد و مانند آن با وزیر و بزرگان دولت و پیران جهان دیده تدبیر کند، اولی تر باشد، که ایشان در این معنی داهی تر باشند تا همه کارها به وجه خویش رود.
و بعضی پادشاهان طبیب و منجم را ندیم کرده اند. و گفته اند:تا هر چه خورد، طبیب می گوید که منفعت و مضرت هر یکی چیست، و او را چه سازد و چه نسازد؛ و طبیب مزاج او نگاه داشته آید. و منجم وقت و ساعت نگاه می دارد و از سعد و نحس آگاهی می دهد و شغلی را که خواهد، وقتش اختیار می کند. و بعضی از پادشاهان این هر دو را کاهل بوده اند. گفتند:«طبیب ما را همیشه، بی بیماری، از خوردنی های خوش و پاکیزه باز دارد و بی علتی دارو دهد، و بی رنجی جراحی کند. و منجم همچنین از کارها کردن منع کند و از مهمات باز دارد. و چون نگاه کنی هر دو آنند که ما را از مراد و لذت دنیا همیشه بازدارند و عیش بر ما منغض(تیره) کنند. و آن اولی تر که ایشان را به وقت آن که حاجت باشد، طلب کنیم.»
اما اگر ندیمان جهان دیده و به هر جای رسیده باشند و بزرگان را خدمت کرده، نیکوتر باشد. و چون مردمان خواهند که از خوی و عادت پادشاه بدانند، از ندیمانش قیاس کنند. اگر ندیمانش خوش خوی و گشاده طبع و نیکوسیرت و پسندیده عادت است؛ و اگر ندیمانش ترشروی و خویشتن ساخته و متکبر و بخیل و دروغگو و احمق باشند بدانند که پادشاه ناخوش طبع و بدخوی و بدساز و بدسیرت است و کف بسته و بی پروا.
باید که ندیمان پادشاه را حداقل معاشی و حرمتی تمام باشد میان حشم؛ و ایشان باید خویشتن دار و پاکیزه باشند و پادشاه دوست.
پیشنهاد سردبیر
![سرمایهگذاری در معدن بازنده](https://payamema.ir/pubfiles/2023/11/3-16-jpg.webp)
سرمایهگذاری در معدن بازنده
مطالب مرتبط
![مرد عبور از تنگناها](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/سعید-راد.jpg)
«سعید راد»، بازیگر پیشکسوت سینما و تلویزیون درگذشت
مرد عبور از تنگناها
![رونمایی و اکران مستند «غرقشدن در پلاستیک»](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/غرق-شدن-در-پلاستیک.jpg)
رونمایی و اکران مستند «غرقشدن در پلاستیک»
![گندمکاران هنوز طلبکارند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/بدهی-گندمکاران.jpg)
گندمکاران هنوز طلبکارند
![تلاش ۳۵ روزه برای پیدا کردن جسد چهارمین کارگر معدن شازند](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/Untitled.webp)
تلاش ۳۵ روزه برای پیدا کردن جسد چهارمین کارگر معدن شازند
![تجویز آنتیبیوتیکهای کشور ۱۰ درصد بیشتر از نرم جهانی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/19604640_249.jpg)
تجویز آنتیبیوتیکهای کشور ۱۰ درصد بیشتر از نرم جهانی
![سعید راد درگذشت](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/راد2.webp)
سعید راد درگذشت
![درخواست تخصیص بودجه لازم برای مقابله با تب دنگی](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/214912_216.jpg)
از سوی سخنگوی کمیسیون بهداشت مجلس مطرح شد؛
درخواست تخصیص بودجه لازم برای مقابله با تب دنگی
![افشای پستفروشی پوست خربزه زیر پای شهردار تهران](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/زاکانی.jpg)
از تکذیب محض تا ورود سازمان بازرسی
افشای پستفروشی پوست خربزه زیر پای شهردار تهران
![تیشه بر سقف بنای قاجاری](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/خانه-مدیری.jpg)
خانۀ تاریخی «مدیری» در لنگرود در خطر تخریب قرار دارد
تیشه بر سقف بنای قاجاری
![دولت چهاردهم و وضعیت آب کشور](https://payamema.ir/pubfiles/2024/07/مهر.jpg)
دولت چهاردهم و وضعیت آب کشور
نظر کاربران
نظری برای این پست ثبت نشده است.
تبلیغات
وب گردی
- با طراحی سایت مشتریان رقیب خود را بدزدید!
- بیماری هاشیموتو چیست؟ علائم و راهکارهای درمان
- نورپردازی کابینت آشپزخانه چه تاثیری بر روحیه افراد دارد؟
- سفر به پوکت بهترین مقصد گرمسیری آسیا با تور تایلند آرزوی سفر
- بورس شمش گلدن ارت ( خانی )
- مقایسه گچبری پیش ساخته پلی یورتان و گچبری پیش ساخته پلی استایرن
- عطر بدون سردرد – 11 عطر مخصوص افراد میگرنی
- گیلکی کناری، پژوهشگر برتر متافیزیک ایرانی بر سکوهای بینالمللی
- چرا رزرو هتلهای 4 ستاره استانبول ارزشمند است؟
- کدام شاخص اقتصادی بیشترین تاثیر را روی پیشبینی قیمت انس طلا دارد؟ بیشتر
بیشترین نظر کاربران
![«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام](https://payamema.ir/pubfiles/2024/06/کتاب-چرا-شما-را-نمیگیرن.jpg)
«آفاق آزادی در سپهر تاریخ» در غیاب زیباکلام
بیشترین بازنشر
پربازدیدها
1
به نام حیوانات به کام باغوحشداران
2
آشکارشدن گورهای ماقبلتاریخ هنگام ساخت بزرگراه
3
«بمو» را تکهتکه کردند
4
سوداگران گنج پل تاریخی ۳۰۰ ساله در بابل را تخریب کردند
5
محیطبانها با رد زنی چرخهای موتورسیکلت به شکارچیان رسیدند
دیدگاهتان را بنویسید