سایت خبری پیام ما آنلاین | آشنایی با مجموعه گنجعلیخان

آشنایی با مجموعه گنجعلیخان





۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۵، ۰:۱۴

آشنایی با مجموعه گنجعلیخان

مجموعه گنجعلیخان در مرکز قدیمی شهر کرمان و در کنار بازار بزرگ کرمان قرار دارد. گنجعلیخان که از حکام مشهور زمان شاه عباس است از سال ۱۰۰۵ تا ۱۰۳۴ هجری قمری بر کرمان فرمان روایی و آثار و بناهای زیادی بنا کرد و در آبادی این منطقه کوشش کرد.
از جمله بناهای عمومی که از این حاکم مشهور به جا مانده، مجموعه گنجعلیخان در داخل شهر کرمان و ربا ط زین الدین (کاروانسرای گنجعلیخان) در راه یزد- کرمان، حوض خان در راه کرمان – مشهد وتعدادی قنات در شهر کرمان بوده‌است. سهمی از درآمد مجموعه و قنات‌ها به آستان قدس رضوی داده می‌شود.این بناها در لشکرکشی‌های آقا محمدخان صدمات جبران ناپذیری دیده‌است.
مساحت مجموعه گنجعلیخان ۱۱۰۰۰ مترمربع و عناصر مجموعه و سال ساخت آنها عبارت‌اند از: میدان ۱۰۰۵ ه ق، بازار ۱۰۰۵ ه ق، در ضلع جنوبی حمام ۱۰۲۰ ه ق، در ضلع شمالی ضرابخانه، در ضلع شرقی مدرسه ۱۰۰۷ ه ق و کاروانسرا ۱۰۲۱ ه ق، در ضلع غربی آب انبار ۱۰۲۱ ه ق. در سه سمت میدان، بازارهای گنجعلیخان قرار دارد که بازار مسگرها و بخشی از راسته اصلی را تشکیل می‌دهد. معمار مجموعه «استادسلطان محمد معمار یزدی» و بانی آن گنجعلیخان، حاکم کرمان در سالهای ۱۰۰۵ تا ۱۰۲۹ ه.ق. بوده‌است. چهار مسجد در چهار سمت میدان قرار داشته که سه باب آن باقی‌مانده و زیباترین آنها مسجد ضلع شرقی در کنار کاروانسرا است که موزه‌ای از هنرهای تزئینی به شمار می‌آید.
سبک معماری این بنا به شیوه اصفهانی است.
از آثاری که از مجموعه گنجعلی‌ خان بر جای مانده، میدانی در بخش مرکزی شهر کرمان است که در حاشیه بازار بزرگ واقع شده و همانند میدان‌ های نقش جهان در اصفهان و یا میرچخماق در یزد، در اطراف خود بعضی از عناصر شهری را گرد آورده است.
در ۳ ضلع میدان گنجعلی‌ خان بازار واقع شده و در ضلع دیگرش سرای گنجعلی‌ خان قرار دارد.
وجود حمام، آب انبار، ضرابخانه و همجواری با بازارها و چهار سوق، این مجموعه به هم تنیده را کامل کرده است. طاق‌ نماهای آجری، کاشیکاری، فضای سبز، حوض آب و دیگر آثار دیدنی، بر زیبایی این میدان افزوده اند.
بازار
بازار بین چهارسوق و بازار اختیاری است.و در بخش جنوبی میدان گنجعلیخان قرار گرفته و در سمت راست این بازار حمام تاریخی و زیبای گنجعلی خان و هجده مغازه قرار دارند و در سمت چپ آن طاق نماهایی طراحی شده‌اند که منظره زیبایی را نشان می‌دهند در زیر این طاق نماها دستفروشان به کار مشغول هستند و جمعاً» ۱۶ طاقنما این بازار را به میدان مربوط می‌سازند. طول این بازار نزدیک به ۹۳ متر و عرض آن ۷۵/۵ متر است و ۷۵/۵۳۴ متر مربع مساحت دارد.(در انتهای بازار گنجعلیخان بازار زرگری قرار دارد که به قیصریه معروف است)
مسجد
این بنا در ضلع شمال شرقی میدان گنجعلی خان کرمان واقع گردیده و بخشی از مجموعه گنجعلی خان است که حدود سال 1007ه.ق. توسط گنجعلی خان – حاکم منصوب شاه عباس صفوی- ساخته شده و به نظر می رسد که نمازخانه کاروانسرای بزرگ مجموعه یا مدرسه مجاور بوده است. بنای مسجد، کوچک و مشتمل بر شبستانی به ابعاد 5×25/5 متر و ایوان ورودی است. نمای ایوان، ساده است و برروی پوشش آن، طرح هایی هندسی بر روی گچ کشیده اند. کف ایوان سنگی است و بر بالای در چوبی آن، کتیبه ای سنگی با این عبارات نصب شده است: « شکر که از دولت شاه عباس شاه آنکه جهان گشت ز عدلش بهشت گنج علی خان شده در سبع والف بانی این مسجد طاعت سرشت» . بعد از ورودی ایوان، راهروی باریک و تاریک با پوشش کوتاه و بعد از آن، فضای گنبددار شبستان قرار گرفته است. در این شبستان، به کمک دو ستون، بالکن یا رواقی در یک ضلع برپا داشته اند که از طریق پلکانی می توان بدان راه یافت. پوشش گنبدی بنا دارای 12 نورگیر است. در ضلع قبله مسجد، محرابی تعبیه و در میانه آن، لوح مرمرین بزرگی با نقش گلدان نصب کرده اند. تزیینات شبستان مشتمل بر نقاشی، گچبری، مقرنس کاری و کاربندی است . این مسجد در دوره اخیر تعمیر و مرمت شده و امروزه تنها جهت بازدید علاقه مندان مورد استفاده است و درآن نماز برگزار نمی شود.
حمام
بر سردر حمام گنجعلیخان، که بخشی از نقاشیهای عهد صفوی آن به تازگی مرمت شده، کتیبه شعری به خط نستعلیق بر سنگ مرمر حک شده که مصرع آخر آن سال ساخت بنا را با تبدیل به حروف ابجد نشان می‌دهد: «کسی نداده نشان در جهان چنین حمام » (سال ۱۰۲۰ ه.ق)
مدرسه
مدرسه و کاروانسرای گنجعلیخان یکی از حوزه های علمیه مشهور کرمان است. این بنا در ضلع شرقی میدان گنجعلی خان واقع شده و روزگاری مدرسه ای پر رونق بوده که بعدها به کاروانسرا تبدیل گردیده است. بر کاشی های کتیبه سر در آن تاریخ ۱۰۰۷ ه. ق. مطابق با ۱۵۹۸ میلادی نقش بسته و معمار آن محمد سلطانی یزدی بوده است. بر اساس منابع موجود آقا محمدخان قاجار این مدرسه را تخریب کرده است و در حال حاضر تبدیل به دانشکده هنر شده است.
ضرابخانه
ضرابخانه از بناهای مجموعه گنجعلیخان و در ضلع شمالی میدان است. این بنا بین سالهای ۱۰۰۷ الی ۱۰۳۵ به دستور گنجعلیخان حاکم کرمان ساخته شده‌است. تزئینات داخلی بنا گچ بری به شکل آجر کاذب است. بند آجرها به رنگ اخرایی است. بنا گنبدی بلند دارد و در رأس آن کلاه فرنگی قرار گرفته که بخشی از نور داخل را تأمین می‌کند. پلان بنا مربعی است و ۴ ایوان و ۴ غرفه در اطراف دارد. قوسها تیزه دار و طاقنما ضربی است. در کف بنا و در زیر نورگیر حوض مربع شکلی قرار دارد که انعکاس نور در آن بر زیبایی بنا می‌افزاید. سردر بنا کاملاً ساده و تزئین آن آجرکاری گچی است. در زمان تعمیر بنا تعدادی سکه مسی و قطعات فلزی متعلق به ضرب سکه بدست آمده که تأییدی بر کاربرد بنا برای ضرابخانه‌است. این بنا از سال ۱۳۷۰ هم‌زمان بابزرگداشت خواجوی کرمانی به عنوان موزه سکه افتتاح شد. سکه‌های ادوار مختلف تاریخ از جمله اشکانیان، ساسانیان، عرب ساسانی، اموی، عباسی، گورکانی، تیموری، آل مظفر، آل مکرم، آق قویونلو، قراقویونلو، ایلخانی، صفوی، افشار، افغان ها، زندیه، قاجار، پهلوی و همچنین اسکناسهایی از قاجار و پهلوی در آن وجود دارد.
آب انبار
گنجعلیخان این آب انبار را به اسم پسر خود علیمردان خان نامیده‌است.
معماری بناهای مجموعه
کاروانسرا، از نوع چهار ایوانی
ضرابخانه، چهارطاقی
حمام، به شیوه حمامهای سنتی ایران
آب انبار، دهلیزی پله دار با مخزن پلان مربع مستطیل
بازار، سبک معماری بسیار جالبی را از عصر صفوی به یادگار گذاشته

به اشتراک بگذارید:

برچسب ها:





مطالب مرتبط

تکرار ناترازی برق در سالی که گذشت

سیاست‌های وزارت نیرو در صنعت برق کارساز نبود

تکرار ناترازی برق در سالی که گذشت

حبس حقابهٔ ایران در «کمال‌خان»

بر اثر بارش‌های اخیر رودخانهٔ هیرمند سیلابی شد

حبس حقابهٔ ایران در «کمال‌خان»

لزوم بازاندیشی در علوم اجتماعی ایران

در همایش ملی پژوهش‌های اجتماعی فرهنگی در جامعهٔ ایران مطرح شد

لزوم بازاندیشی در علوم اجتماعی ایران

برداشت آب از جیب نسلِ فردا

در مناظرهٔ میان موافقان و مخالفان انتقال آب مطرح شد

برداشت آب از جیب نسلِ فردا

تشکیل ۳ کارگروه مشترک با ارمنستان برای آلودگی رود ارس

رئیس سازمان محیط زیست خبر داد:

تشکیل ۳ کارگروه مشترک با ارمنستان برای آلودگی رود ارس

مهاجرت ۸۰۰ هزار نفر به استان‌های شمالی در پی تغییرات اقلیم

مهاجرت ۸۰۰ هزار نفر به استان‌های شمالی در پی تغییرات اقلیم

بی‌آب ماندن ۲۵ هزار کشاورز شمال‌شرق

اترک، یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های کشور سرانجام خشک شد

بی‌آب ماندن ۲۵ هزار کشاورز شمال‌شرق

پایان انحصار صادرات برق

معاون وزیر نیرو اعلام کرده است که شیوه‌نامهٔ صادرات برق تجدیدپذیر به‌زودی ابلاغ می‌شود

پایان انحصار صادرات برق

«چهل‌بازه» را نجات دهید

تقاضای تشکل‌های محیط‌زیستی از کمیسیون اصل ۹۰ مجلس برای جلوگیری از واگذاری مالکیت رودخانۀ «چهل‌بازه» مشهد

«چهل‌بازه» را نجات دهید

کسی ابرها را ندزدید

بارش برف و باران در ۱۹ استان کشور

کسی ابرها را ندزدید

نظر کاربران

نظری برای این پست ثبت نشده است.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *