بایگانی مطالب : گزارش روز
گشاده‌دستی از جیب «آب» کشور
|پیام ما| پنجم تیرماه و در مناظرۀ زنده میان کاندیداهای ریاست‌جمهوری، «سعید جلیلی» بخشی از برنامه‌های خود را اعلام کرد. او در این برنامۀ زندۀ تلویزیونی گفت: «نُه برنامۀ اجرایی برای روستا از جمله اصلاح الگوی کشت، آبخیزداری، گسترش گلخانه‌ها، یکپارچه‌سازی اراضی، سیستم‌های نوین آبیاری و لای‌روبی قنوات داریم. کشاورز برای بازاریابی محصولات خود نباید مشکل داشته باشد. در ارومیه ۲ میلیون تن سیب تولید می‌شود که این یک فرصت است، نه اینکه کشاورز عزا بگیرد از این تولید چگونه استفاده کند و چگونه به بازار برساند. یک‌سری موانع اداری وجود دارد. باید این فرصت برای روستاییان فراهم شود که با سند منزل روستایی، اراضی کشاورزی، صنایع تبدیلی و حتی ادوات کشاورزی، پروانۀ چاه یا دام‌داری، بتواند وام دریافت کنند.» بااین‌حال او در هیچ‌یک از برنامه‌هایش، اعلام نکرده است که این گشاده‌دستی در توسعۀ کشاورزی، براساس وجود و تأمین چه میزان منابع مانند آب و خاک اتفاق می‌افتد؟ هشداری که سال‌هاست کارشناسان در مورد هدر رفت منابع مهم زیستی کشور مانند آب و خاک می‌دهند، گویا در برنامه‌های آقای جلیلی جایی ندارد. او در بخش دیگری از صحبت‌هایش در این برنامه‌ها اعلام کرده بود، محصولات کشاورزی می‌توانند به بازار صادراتی وصل شوند که در این صورت درآمد کشاورز بیشتر می‌شود. در سال انقلاب ما، کل صادراتش ۱۳.۵ میلیارد بوده است که ۴۰ سال بعد این صادرات بیش از ۲۳۰۰ میلیارد دلار شده است: «باید محصولات کشاورزی به بازار داخلی و به‌ویژه بازار صادراتی ارسال شود. یک ضعف بزرگ این است که هم اکنون در روستاها محصولات فراوان باغی و کشاورزی است، اما آنها به بازار وصل نیستند.» به نظر می‌رسد توسعۀ پایدار در حلقۀ مشاوران او جایی ندارد.
مرگ‌های تکراری
هنوز چهلم کارگر قبلی نرسیده که خبری تازه خانواده‌ای دیگر از کارگران معدن زغال‌سنگ را سیاه‌پوش کرد. «سجاد زعیم‌باشی»، هفتم تیر یک روز قبل از انتخابات چهاردهم ریاست‌جمهوری در سکوت خبری زیر زغال ماند تا به لیست کارگران فوت‌شدۀ معادن زغال‌سنگ کرمان در سال ۱۴۰۳ اضافه شود. پیش از این «عبدالله اسماعیلی»، «حسن صیاد» و «علی فروغی» بر اثر حادثه در معدن جان خود را ازدست داده بودند. ۴ حادثه در کمتر از ۲ ماه، زنگ خطر جدی برای امنیت جانی معادن زغال‌سنگ است. معادنی که ایمنی همواره پاشنۀ آشیل آن‌هاست و گویی کارگران به‌جای کار در این معادن، مشغول مرگ‌اند. «سروش گدازگری» مسئول نظارت بازرسی و ایمنی سازمان نظام مهندسی معدن ایران به «پیام ما» می‌گوید: حوادث معادن زغال‌سنگ به نسبت میزان تولید آن در کشور زیاد است و ایمنی معادن متولی و آیین‌نامۀ مشخصی ندارد.
نگاه‌‌های منتظر به معدن فروریخته
پانزده روز از ریزش سنگ‌های پانصد تنی بر روی چهار کارگر معدن شازند اراک می‌گذرد و هنوز خبری از پیکر دو کارگر مفقودشده نیست. پیکر «محمد بوالحسنی» و «نصرالله یارمحمدی» روز حادثه از زیر آوار بیرون کشیده شد، اما «مجتبی نجفی» و «آیتالله رضایی» همچنان زیر سنگ‌های معدن هستند. خانواده‌های این کارگران در گفت‌وگو با «پیام ما»، از روند جست‌وجو گلایه دارند و تقاضا می‌کنند تا پیداشدن پیکر کارگران، جست‌وجو متوقف نشود.
صدای جمهور آمد
|پیام ما|چهاردهمین دورۀ انتخابات ریاست‌جمهوری روز جمعه در شرایطی به پایان رسید، که مشارکت نکردن ۶۰ درصد واجدان شرایط رای موجب شد تا بسیاری از چهره‌های سیاسی از آن به عنوان رای اعتراضی و لزوم درک آن از سوی مسئولان سخن بگویند. از این میان بیانیهٔ «مصطفی پورمحمدی» گویای این نکته بود که او به عنوان یکی از چهره‌های حاضر در انتخابات قصد دارد نشان دهد که پیام انتقادی «جمهور» را شنیده است. اما باید دید این پیام از سوی دیگران هم چنان که باید درک می‌شود یا نه. با اتمام شمارش آرا مشخص شد این انتخابات به دور دوم کشیده شده است. بیشترین مشارکت از آن استان خراسان جنوبی با حدود ۶۱ درصد و پایین‌ترین نیز از کردستان با حدود ۲۳ درصد آراء به ثبت رسید. مقایسه آمار مشارکت انتخابات دیروز و دوره پیشین نشان می‌دهد که با وجود آنکه میزان آرای باطله نسبت به دوره سیزدهم کاهش یافته، اما مقدار مشارکت هم از دوره قبلی کمتر بوده است. با انتشار اولین نتایج، تنش در جبهۀ اصول‌گرایان و میان هواداران «سعید جلیلی» و «محمدباقر قالیباف» نیز بالا گرفت.
پاسخ‌های محیط زیستی «پزشکیان»
|پیام ما| نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برای بهبود وضعیت شاخص‌های محیط زیستی ایران چه برنامه‌ای دارند؟ برای پاسخ به این پرسش راهبردی، «پیام ما» به نقل از کارشناسان، پنج پرسش را از نامزدها مطرح کرده بود. کمیتهٔ محیط زیست ستاد «مسعود پزشکیان» نخستین ستادی بود که به این پرسش ها پاسخ داده است. «پیام ما» آمادگی دارد پاسخ سایر نامزدها را هم در فرصت باقیمانده منتشر کند.
واکاوی مسئلهٔ اقدام به خودکشی درمانگران
نشست علمی «خودکشی درمانگران، نگاهی بینرشتهای» از سوی گروه جامعه‌شناسی پزشکی و سلامت انجمن جامعه‌شناسی ایران و انجمن انسان‌شناسی ایران با همکاری باشگاه اندیشه در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۴۰۳ برگزار شد. این متن گزارش خلاصه‌ای از سخنرانی‌های این نشست است که در اختیار «پیام ما» قرار گرفته است.
غول مدفون در کمین سرزمین ایران
نتایج یک مطالعۀ منتشرشده در نشریۀ علمی «ساینس ادونسز» (Science Advances) درخصوص فرونشست و کاهش آب‌های زیرزمینی در ایران نشان داد که پمپاژ فزایندۀ آب از سفره‌های آب زیرزمینی که عمدتاً برای مصارف کشاورزی انجام می‌شود، سبب تخریب این سفره‌ها و فرونشست زمین در ایران شده است. کاهش سالانه ۱.۷ میلیارد مترمکعب از آب‌های زیرزمینی ایران باعث شده است که بیش‌از سه‌هزار کیلومترمربع از مساحت این سرزمین با فرونشست شدید مواجه شود. این مطالعه نشان داد که علاوه‌بر جمعیت ۲۵۶ شهر و زیرساخت‌هایی مثل مترو که از فرونشست اثر می‌پذیرند، یک هزار و ۳۸۰ کیلومتر از خطوط راه‌آهن بین‌شهری و هشت فرودگاه ایران نیز در معرض آسیب از این معضل قرار دارند.
پیشنهادِ تجدیدنظر در تخصیص آب
|پیام‌ما| بسیاری از کارشناسان بخش آب معتقدند، چالش آب در کشور صرفاً کمیابی فیزیکی آب نیست؛ بلکه ناکامی‌های نهادی و سیاسی در مدیریت آب است. به‌همین‌دلیل بازارها می‌توانند به‌عنوان ابزاری با رویکرد تقاضامحور، برای مدیریت کمیابی آب ایفای نقش کنند. منتقدان بازار آب (که نمونه‌های موفق بی‌شماری در جهان دارد) معتقدند بازارها می‌توانند به‌سبب نبود شرایط و بسترهای سیاسی و نهادی، به مایۀ دردسر نیز تبدیل شوند. به‌همین‌دلیل‌است‌که، نقش آنها به‌عنوان یک راه‌حل برای بحران آب ابراز تردید می‌شود. ازاین‌رو اتخاذ رویکرد چندرشته‌ای و همیارانه به نقش‌آفرینی بازارهای آب، می‌تواند به ارتقای اثربخشی آن کمک فراوانی کند. طبق آمار رسمی وزارت نیرو، از نظر اقتصادی سهم هر مترمکعب آب مصرفی در تولید ناخالص ملی در ایران کمتر از دو دلار است؛ درحالی‌که متوسط جهانی هشت دلار به ازای هر مترمکعب است. باتوجه‌به این واقعیت و همچنین تمایل دولت به ایجاد بازار آب، این‌بار اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران در نشستی مشترک با مدیران وزارت نیرو و فعالان صنعت آب پیشنهاد داده است، به‌منظور مدیریت «ابرچالش آب» اجرای برنامه دَه‌ساله با تکیه‌بر دو اصل مهم و هم‌زمان مؤثر است: «تجدیدنظر در تخصیص منابع آب موجود با اولویت‌دادن به تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی و حقابه‌های زیست‌محیطی» و «افزایش بهره‌وری». همچنین اتاق ایران اعلام کرده است که تقویت بازار آب باید به‌عنوان اهرمی برای واقعی‌شدن قیمت آب به‌جدیت پیگیری شود.
معمای آتشفشان «تفتان»
شاید قطعی‌ترین جمله‌ای که بتوان این روزها در مورد تفتان گفت، این باشد که هیچ‌کس نمی‌داند چه اتفاقی در شرف وقوع است. افزایش گازهای متصاعدشده از قلهٔ آتشفشانی تفتان که نه‌فقط در دامنه بلکه در کوهپایه‌ها تا شهر خاش نیز قابل‌رؤیت است، سؤال بزرگ و البته ترسناکی را به وجود آورده است؛ آیا تفتان در حال فعالیت است و احتمال دارد فوران کند؟ سؤالی که عموماً به آن جواب مثبت می‌دهند. برآورد نظرهای کارشناسی می‌گوید احتمال فوران تفتان همیشه وجود دارد، اما حالا کسی نمی‌داند دقیقاً چه اتفاقی در شرف وقوع است. کارشناسان می‌گویند به احتمال بسیار زیاد این بخار حاصل بارش‌های اخیر است و بخار ماگمایی نیست. اما بیان دقیق اینکه تفتان در حال حاضر چه شرایطی دارد، ممکن نیست؛ چراکه در ایران پایشی بر این آتشفشان که در یک قرن اخیر سابقهٔ فعالیت دارد، انجام نشده است.
آغاز نجات بناهای تاریخی از فرونشست
فرونشست زمین یک موضوع گسترده در سطح جهانی و دغدغهٔ مهم در این باره، آسیبی است که برای بناهای تاریخی وجود دارد. ایران در میان پنج کشور اول جهان قرار دارد که هم بیشترین میانگین فرونشست و هم بیشترین وسعت مناطق تحت‌تأثیر این پدیده در آن رخ داده است. نکتهٔ مهم اینکه فرونشست تنها بحران زمین‌شناسی است که قابل برگشت نیست و اگر آبخوان از بین برود، بیابان تشکیل می‌شود. چیزی شبیه کویر لوت که بارندگی دارد، اما آب در آن نفوذ نمی‌کند یا رودخانهٔ شیراز که آب به کف آن نفوذ نمی‌کند و در برابر بارش‌ها سیلاب راه می‌افتد. به همین دلیل اقدامات مختلفی در سطح جهانی برای مقابله و جلوگیری از فرونشست زمین در حال انجام است، اما به تأکید متخصصان هنوز این سیاستگذاری‌های نوین در کشور ما جای خود را باز نکرده. البته به‌گفتهٔ «علی بیت‌اللهی»، رئیس بخش زلزله‌شناسی مهندسی و خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی کلید استفاده از فناوری نوین برای کاهش اثرات بحران‌های طبیعی از جمله فرونشست بر بناهای تاریخی در کشور زده شده است و این امیدواری وجود دارد که با تأمین بودجه بتوان براساس اولویت خطر فرونشست در سایت‌ها و بناهای تاریخی، کاهش آسیب‌ها را رقم زد.
