توقف مدیریت جنگل‌های شمال اشتباه بود

سال ۱۳۹۶ وقتی طرح‌های گذشتهٔ جنگلداری متوقف شد، هنوز صحبت از طرح جدید در میان نبود. فرصت سه‌ساله‌ای داده شد تا طرح‌‌های جدید حفاظت از جنگل ارائه و اجرایی شود. در این میان دلیل اصلی توقف طرح‌های گذشته عدم برداشت چوب از جنگل بود، اما علاوه‌بر طرح برداشت چوب، سایر طرح‌ها هم متوقف شدند. همین مورد هم نقطه‌ای است که «نقی شعبانیان» معاون امور جنگل سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور در گفت‌وگو با «پیام ما» آن را اشتباه فاحشی بداند. او هرچند بر این نکته تأکید دارد که ممانعت از برداشت چوب جنگل‌های هیرکانی کار درستی بود، اما توقف تمامی طرح‌های جنگلداری تا تدوین طرح جدید را نادرست می‌داند. طرح جدید حدود دو سال بعد از تدوین قانون، یعنی در سال ۹۸ آغاز به کار کرد و علاوه‌بر تأکید بر حفظ عناصر اکولوژیکی جنگل، قرار شد تا مباحث اجتماعی و اقتصادی هم در آن جدی گرفته شود. این طرح به‌گفتهٔ شعبانیان به مرحلهٔ اجرایی، یعنی حضور کارشناسان جنگل در مناطق رسیده است. او در ادامهٔ این گفت‌وگو به طرح دعوی شرکت‌های برداشت چوب علیه سازمان جنگل‌ها و تلاش برای تدوین طرح برای سایر جنگل‌های کشور هم پرداخته است که در ادامه می‌خوانید:

ایستادگی کنشگران زن

|پیام ما| زن‌ها از مصائبی که محیط زیست را تحت‌تأثیر قرار داده است، بیش از مردان تأثیر می‌پذیرند و بااین‌حال وقتی صحبت از کار و فعالیت اجتماعی در این حوزه به میان می‌آید، سنگ‌اندازی‌ها و موانع کم نیستند. تجربهٔ زیستهٔ بسیاری از فعالان محیط زیست زن نشان از تبعیض و بعضاً نادیده گرفتن دارد، اغلب آنها اما کوتاه نیامده‌اند و با همهٔ توان در صف نخست قرار دارند. آنها زندگی و آینده را در گرو حفاظت می‌دانند و با وجود پس‌زدن‌های مکرر همچنان ایستاده‌اند و حالا یک روز پس از روز جهانی زن، سه فعال حوزهٔ محیط زیست از فعالیت در این حوزه و پستی‌وبلندی‌هایش نوشته‌اند که در ادامه می‌خوانید.

چالش با «گاندو» در زمانهٔ سیل

هفتهٔ گذشته یعنی دقیقاً هشتم اسفندماه اولین هشدار دربارهٔ نزدیک شدن گاندوها (تمساح‌های پوزه‌‌کوتاه) به روستاها با سرریز شدن «سد پیشین» از سوی مدیرکل محیط زیست سیستان‌وبلوچستان داده شد. «محمدرضا علیمرادی» اعلام کرد با توجه به بارندگی‌های اخیر و سیلاب به‌وجود‌آمده به‌ویژه در جنوب این استان در منطقهٔ بلوچستان احتمال خروج تمساح‌ پوزه‌کوتاه (گاندو) از برکه وجود دارد که مردم باید به‌شدت مراقب باشند. در کنار این هشدار، مطالبی هم در شبکه‌های اجتماعی دربارهٔ دیده شدن «مار» در سیلاب‌‌ها منتشر شد. آیا واقعاً با هجوم مارها در شرایط بحرانی مردم سیستان‌وبلوچستان مواجهیم؟ این سیل‌ چه تبعاتی بر حیات‌وحش و به‌ویژه خزندگان دارد؟ کدام گونه‌ها بیشتر آسیب می‌‌بینند و شرایط تنوع زیستی پس از فروکش کردن این بحران چگونه خواهد بود. این پرسش‌ها را با «باربد صفایی» خزنده‌شناس در میان گذاشتیم. به‌گفتهٔ این کارشناس حیات‌وحش، اخبار و تصاویر منتشرشده نشان نمی‌دهند که هجوم مارها در این منطقه اتفاق افتاده است‌، بلکه درمقابل، این سیل باعث تلفات گسترده در گونه‌های مختلف خزندگان شده است.

فرونشست زیر پای آثار تاریخی

تصویر تلخ از بحران فرونشست‌ها بر کسی پوشیده نیست، اما کارشناسان می‌گویند هیچ اقدامی برای کاهش این آسیب‌ها به ویژه در مناطق دارای ظرفیت‌های تاریخی و باستانی انجام نمی‌شود. در نبود برنامه‌ریزی‌ها، فرونشست‌های محوطه تاریخی مرودشت در شیراز به 20 سانتی‌متر رسیده و حتی در استان مازندران به عنوان یکی از مناطق سبز و پربارش کشور سالانه 10 سانتی‌متر فرونشست رخ می‌دهد. واقعیت تلخ هم این است که حتی در برنامه توسعه هفتم یک کلمه درباره فرونشست‌ها بیان نشده و اگر همین حالا اقدام خاصی در این باره صورت نگیرد، طی 5 تا 10 سال آینده زوال تدریجی نمادهای فرهنگی کشور رقم خواهد خورد.

فناوری، ابزار همزیستی انسان و حیات‌وحش

|پیام ما| کنوانسیون تجارت جهانی گونه‌های در معرض خطر گیاهی و جانوری (سایتیس) شعار روز جهانی حیات‌وحش امسال را «ارتباط مردم و سیاره: کشف نوآوری‌های دیجیتال در حفاظت حیات‌وحش» تعیین کرد. سوم ماه مارس، مصادف با ۱۳ اسفند، از سال ۲۰۱۳ (۱۳۹۱) به پیشنهاد سایتیس و توسط برنامهٔ محیط زیست ملل متحد به‌عنوان روز جهانی حیات‌وحش در تقویم سازمان ملل متحد قرار گرفت. اگرچه امروزه برخی ابزارهای نوین در کسب و تحلیل داده‌های حیات‌وحش به‌کار می‌روند، اما سایتیس می‌گوید باید تلاش کنیم تا ابزارهای دیجیتال بتوانند در همهٔ ابعاد، از ارتباطات افراد گرفته تا سازوکارهای مالی و تولید ثروت در خدمت حفاظت قرار بگیرند.

زباله‌سوز ۶هزار تنی، بلای جان تهران

درحال حاضر بیش از ۱.۳ میلیارد تن پسماند جامد شهری در سراسر جهان تولید و با توجه به توسعهٔ شهرنشینی و روند رشد جمعیت، پیش‌بینی می‌شود این مقدار در طی سال‌های آینده به‌طرز چشمگیری افزایش پیدا کند. این میزان پسماند، تأثیر قابل‌توجهی در گرمایش جهانی و پدیدهٔ تغییراقلیم دارد. ازاین‌رو، در پژوهشی جدید که توسط پژوهشگران ایرانی به‌همراه پژوهشگران دانشگاه‌های تگزاس و پلی‌تکنیک مادرید انجام گرفته و در ماه اخیر در مجلهٔ energy reports به چاپ رسیده است، برای تخمین میزان انتشار ناشی از مسیرهای متداول مدیریت پسماند جامد شهری از جمله، دفن به‌عنوان اولین راهکار و زباله‌سوز جامد شهری به‌عنوان تکنولوژی قابل‌توجه در کشورهای درحال‌توسعه، مدل محاسباتی جهت تخمین ردپای کربن نیروگاه‌های زباله‌سوز و دفن پسماند، ارائه شده است. در این تحقیق به‌طور خاص به مطالعه و بررسی میزان انتشار دی‌اکسیدکربن در مرکز دفن پسماند آرادکوه تهران و نیروگاه زباله‌سوز سه مگاواتی با ظرفیت پذیرش پسماند ۲۰۰ تن در روز واقع در این مجموعه پرداخته شده است. نتایج نشان می‌دهد که راه‌اندازی زباله‌سوز شش هزار تنی که در دستورکار است و تاکنون مطالعات محیط زیستی، پیوست سلامت و پدافند غیرعامل نداشته، عواقب جبران‌ناپذیری برای پایتخت به‌همراه می‌آورد.

مرور نقشهٔ راه آب

مذاکرهٔ ناکام کمیسار آب در زابل

نشست دوبارهٔ نمایندگان ایران و طالبان در زابل به‌عنوان بیست‌وهفتمین نشست کمیساریای آب دو کشور، در زابل بدون هیچ نتیجه‌ای به پایان رسید. طرف افغانستانی در این جلسه تلاش کرد تا عدم تأمین حقابهٔ ایران را به گردن تغییراقلیم و خشکسالی بیندازد. براساس گزارش منتشرشده از سوی هیئت کارشناسان ایرانی، مواضع طالبان را به چالش کشیده و ادعای کمبود آب را رد کرده است. بااین‌حال، این نشست نیز به نتیجه‌ای عملی نرسید و هامون و سیستان‌وبلوچستان همچنان از آب هیرمند بی‌بهره هستند. شکست پی‌درپی دستگاه دیپلماسی کشور در مذاکره با حاکمان غیررسمی افغانستان درحالی‌است که تاکنون امتیازات زیادی از جمله سفارتخانه در تهران و تکمیل محور ترانزیتی به طالبان اعطا شده است.

تغییراقلیم اهرم افزایش سرطان

سرطان، دومین عامل مرگ‌و‌میر بعد از بیماری‌های قلبی و عروقی در جهان است و آخرین پژوهش «سازمان جهانی بهداشت» از ابتلای سالانه حدود ۲۰ میلیون نفر به این بیماری می‌گوید. این آمار در سطح کشور به گفتهٔ «محمدرضا سهرابی»، معاون امور بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی برابر ابتلای سالانه بیش از ۱۳۵ هزار نفر است و تا سال ۱۴۲۰ با افزایش ۱۰۰ درصدی تعداد مبتلایان به این بیماری، آمار مبتلایان به بیش از ۲۹۰ هزار نفر در سال خواهد رسید. آن‌طورکه در پژوهش‌ها آمده، این وضعیت همزمان ناشی از شیوهٔ زندگی و عوامل محیطی چون افزایش مصرف سوخت‌های فسیلی و آلاینده‌ها است. «انجمن آنکولوژی بالینی آمریکا» و «آژانس بین‌المللی تحقیقات سرطان» دراین‌باره می‌گویند تغییر‌اقلیم و رویدادهای شدید آب‌و‌هوایی همزمان با افزایش ناامنی غذایی و استفاده از سوخت‌های فسیلی نه‌فقط ریسک ابتلا به سرطان را بالا برده است، بلکه تبدیل به چرخهٔ معیوبی شده که بدون مداخلهٔ دولت‌ها اثر ویرانگری بر آینده جهان خواهد گذاشت.

نقد شیوهٔ مدیریت محیط‌زیست

حفاظت مشارکتی الگویی جدید برای حفظ تنوع زیستی است که سازمان حفاظت محیط زیست و اداره حفاظت محیط فارس بارها بر آن تأکید کرده‌اند‌ با این حال فعالان مدنی این حوزه در استان فارس می‌گویند این موضوع در یکی دو سال اخیر در این استان به فراموشی سپرده شده است. آنها همچنین به آمار و ارقام اعلام شده دربارهٔ سرشماری‌های اخیر در پارک ملی «بمو» انتقاد دارند. در این گزارش مجموعه‌ای از گله‌مندی و دغدغه‌های فعالان محیط زیست استان فارس پوشش داده شده است. تلاش برای انعکاس پاسخ‌های اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان فارس به این انتقادات در این گزارش ناکام ماند. «پیام ما» با استقبال از پاسخ مسئولان استان فارس، آمادهٔ انتشار این پاسخ‌ها در شماره‌های آتی است.