بایگانی مطالب : گزارش روز
زیان سیل روی دست دولت آینده
از شروع سال ۱۴۰۳ کشور چندین سیلاب بزرگ را به خود دیده که عددی بالغ‌بر ۱۵ هزار میلیارد تومان به بخش‌های مختلف ساختاری و زیرساختی خسارت وارد کرده است. این اعداد درحالی‌است‌که درست یک سال قبل، دولت تلاش می‌کرد بخشی از خسارات که مستقیم مربوط به مردم است، مانند بخش کشاورزی یا خانه‌های مسکونی و از سیلاب‌های سال ۹۸و ۹۹ به جای مانده است را جبران کند. گرچه گزارش دقیقی از میزان جبران خسارات در سایر بخش‌ها مانند جاده و تأسیسات هم وجود ندارد، اما شواهد مردمی و البته مستندات خبرهای رسمی نشان می‌دهد مناطقی که طی ۵ سال اخیر به‌شکل مکرر از سیلاب زیان دیده‌اند، نه فقط هم‌چنان متضرر هستند، بلکه مطالبات‌شان از دولت روی هم انباشت شده است.
تولید «کلیدواژه مشترک» در منطقه برای مقابله با گردوغبار
۱۷ ژوئن هر سال که امسال مصادف با ۲۸ خرداد است، از سوی سازمان ملل به عنوان روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی نامگذاری شده است. شعار امسال برای این روز «متحد برای زمین، میراث ما، آینده ما» است. در ایران هم یک ساختار ملی تحت عنوان کارگروه ملی مقابله با بیابان‌زایی پس از الحاق به کنوانسیون مربوطه شکل گرفته است. این کارگروه بعد از یک دوره توقف در دی ماه سال ۱۴۰۰ دوباره شروع به کار کرد. رئیس سازمان حفاظت محیط زیست هم در گفتگویی به مناسبت روز جهانی بیابان‌زدایی مدعی شده ایران توانسته «کلیدواژه مشترکی» برای مقابله با گردوغبار در منطقه و جهان شکل دهد.
دست‌بافته‌هایی با ترکه‌های ارغوانی
هنر مرواربافی بیشتر به سبدبافی یا ترکه‌بافی شناخته می‌شود. مروارها یا همان بیدهای سرخی که در ملایر می‌رویید، وقتی زیر دستان هنرمند می‌رفت به‌شکل انواع و اقسام سبد یا لوازم کاربردی دیگر درمی‌آمد. حالا اما هنرمندان مروارباف هم در روزگاری که با هنرهای دستی نامهربانی می‌شود، از این هنر دست کشیده‌اند.
تغییر اقلیم، عامل تشدید تعارض با حیات‌وحش
تعارض انسان با حیات‌وحش یکی از چالش‌های بزرگ امروزین برای حفظ تنوع‌زیستی است که معمولاً از منظر توسعۀ زیست انسانی در حریم حیات‌وحش، مثل پیشروی در جنگل‌ها یا سایر مناطق بکر به آن نگریسته می‌شود. اما نویسندگان پژوهشی با عنوان «تغییر اقلیم عامل جهانی تشدیدکنندۀ تعارض انسان با حیات‌وحش» تلاش کرده‌اند به این مسئله از زاویه‌ای نو نور بتابانند و نقش تعیین‌کنندۀ تغییر اقلیم در افزایش این تعارض را معرفی کنند. محققان با ترسیم یک الگوی خطی نشان دادند که تغییر اقلیم با تشدید کمبود منابع و نیز تغییر در پراکندگی و رفتار حیوانات و انسان‌ها سبب رویارویی بیشتر انسان با حیات‌وحش می‌شود. این الگو بیان‌گر آن است که محرک‌های اقلیمی با تغییردادن زیست‌بوم، خط سیر طبیعی زیست حیات‌وحش و انسان را تغییر می‌دهد و تعارض میان این دو را تشدید می‌کند که نتیجۀ آن چیزی جز تهدید آسایش انسان‌ها، آسیب به حیات‌وحش و کاهش تنوع گونه‌های زیستی نیست.
خطای خرید تضمینی
عقب‌ماندن دولت از پرداخت معوقات گندم‌کاران مانند سال‌های گذشته، گرچه با عذرخواهی معاون وزیر جهادکشاوزری روبه‌رو شد، اما دردی از پرداخت‌ها دوا نکرد. براساس اعلام بنیاد ملی گندم‌کاران، هنوز معوقات زارعان این کالای استراتژیک از دولت طلب دارند و به‌رغم اعلام زمان تسویه‌حساب، پرداخت‌ها انجام نشده است. سال گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی هشدار داده بود که در بودجۀ ۱۴۰۳ در بخش یارانهۀ نان که تأمین‌کنندۀ هزینه‌های خرید تضمینی گندم است، با کم برآوردی مواجه هستیم و بنابراین سال پیش‌رو، سال سختی برای پرداخت مطالبات گندم‌کاران است. به‌نظرمی‌رسد، حالا این سال سخت آغاز شده است و دولت مانند سال‌های گذشته توان ماندن روی قولش را ندارد. این گزارش همچنین عنوان کرده بود، دولت در بخش نان و گندم خطای زیاد و فاحشی دارد.
برنج‌کاری در منطقۀ ممنوعه
طبق آمار رسمی عددی بین ۳ تا ۴ میلیارد مترمکعب آب صرف کشت برنج در خوزستانِ دارای تنش آبی می‌شود. به‌دلیل همین میزان مصرف بالا و شدت‌گرفتن خشکسالی، دولت طی یک مصوبه کشت تابستانه برنج در همۀ استان‌های غیر شمالی از جمله خوزستان را ممنوع اعلام کرد. ممنوعیتی که امسال نیز بر آن تأکید و آیین‌نامه‌های آن به همۀ استان‌های کشور ابلاغ شد. حالا اما نمایندگان خوزستان می‌گویند محدودیت کلی را نمی‌پذیرند و در تلاش هستند تا در جلسه‌هایی با دولت، محدودیت کشت برنج را بردارند. برخی کارشناسان کشاورزی اما می‌گویند، مسئلۀ اساسی در الگوی اصلاح کشت است که نتوانسته است محصولی کم‌آب‌بر اما با رقابت‌پذیری ریالی با برنج ارائه کنند. به‌اذعان مسئولان این استان، هم‌اکنون نیز کشت برنج به‌شکل غیرقانونی در خوزستان انجام می‌شود و چون موضوع معیشت است، ناظران و متولیان چشم‌شان را ب روی آن می‌بندند. همچنین کشت برنج اصلی‌ترین دلیل برداشت آب زیرزمینی در این استان است که بنابر اعلام شرکت آب منطقه‌ای خوزستان با کاهش ۳۰ درصدی ذخایر زیرزمینی همراه است.
پیشنهادِ تجدیدنظر در تخصیص آب
|پیام‌ما| بسیاری از کارشناسان بخش آب معتقدند، چالش آب در کشور صرفاً کمیابی فیزیکی آب نیست؛ بلکه ناکامی‌های نهادی و سیاسی در مدیریت آب است. به‌همین‌دلیل بازارها می‌توانند به‌عنوان ابزاری با رویکرد تقاضامحور، برای مدیریت کمیابی آب ایفای نقش کنند. منتقدان بازار آب (که نمونه‌های موفق بی‌شماری در جهان دارد) معتقدند بازارها می‌توانند به‌سبب نبود شرایط و بسترهای سیاسی و نهادی، به مایۀ دردسر نیز تبدیل شوند. به‌همین‌دلیل‌است‌که، نقش آنها به‌عنوان یک راه‌حل برای بحران آب ابراز تردید می‌شود. ازاین‌رو اتخاذ رویکرد چندرشته‌ای و همیارانه به نقش‌آفرینی بازارهای آب، می‌تواند به ارتقای اثربخشی آن کمک فراوانی کند. طبق آمار رسمی وزارت نیرو، از نظر اقتصادی سهم هر مترمکعب آب مصرفی در تولید ناخالص ملی در ایران کمتر از دو دلار است؛ درحالی‌که متوسط جهانی هشت دلار به ازای هر مترمکعب است. باتوجه‌به این واقعیت و همچنین تمایل دولت به ایجاد بازار آب، این‌بار اتاق بازرگانی، صنایع و معادن ایران در نشستی مشترک با مدیران وزارت نیرو و فعالان صنعت آب پیشنهاد داده است، به‌منظور مدیریت «ابرچالش آب» اجرای برنامه دَه‌ساله با تکیه‌بر دو اصل مهم و هم‌زمان مؤثر است: «تجدیدنظر در تخصیص منابع آب موجود با اولویت‌دادن به تعادل‌بخشی آب‌های زیرزمینی و حقابه‌های زیست‌محیطی» و «افزایش بهره‌وری». همچنین اتاق ایران اعلام کرده است که تقویت بازار آب باید به‌عنوان اهرمی برای واقعی‌شدن قیمت آب به‌جدیت پیگیری شود.
تداوم خشکسالی در ۵ استان
بنابر اعلام رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی سازمان هواشناس کشور، هرچند بارش‌های نسبتاً خوبی از ابتدای سال آبی اتفاق اتفاق افتاده، اما پنج استان تهران، قزوین، البرز، سمنان و خراسان‌رضوی وارد پنجمین سال خشکی شده‌اند. برای سایر نقاط کشور نیز می‌توان تابستان با خشکی نسبتاً ضعیف تا متوسط را پیش‌بینی کرد. همچنین، گرچه می‌توان بهبود بارش‌ها را در اکثر نقاط کشور مشاهده کرد، اما این موضوع به معنای عبور از خشکسالی هیدرولوژیکی و بهبود شرایط ذخایر زیرزمینی آب کشور نیست.
دعوا بر سر «برنج طلایی»
|پیام ما| دادگاهی در فیلیپین تأییدیهٔ کاشت رقمی از برنج تراریخته موسوم به «برنج طلایی» (Golden Rice) را در این کشور لغو کرد. فیلیپین در سال ۲۰۲۱ اولین کشوری بود که کشت تجاری برنج طلایی را با هدف مبارزه با کمبود ویتامین آ به‌عنوان عامل اصلی ناتوانی و مرگ در میان کودکان، توسعه داد. اما کارزارهای اعتراضی «صلح‌سبز» (Green Peace) و کشاورزان محلی در ماه گذشته، دادگاه استیناف فیلیپین را متقاعد کرد که این تأییدیه را لغو کند. این گروه‌ها استدلال کرده بودند برنج طلایی ایمن شناخته نشده است و این ادعا نیز مورد حمایت دادگاه قرار گرفت؛ تصمیمی که صلح‌سبز آن را «یک پیروزی بزرگ» خواند. اما در مقابل برخی دانشمندان هشدار داده‌اند تصمیم دادگاه برای جلوگیری از کشت برنج طلایی به‌عنوان محصولی تراریخته (اصلاح‌شدهٔ ژنتیکی) در فیلیپین می‌تواند عواقب فاجعه‌باری داشته باشد. آنها استدلال می‌کنند ممکن است ده‌ها هزار کودک در پی این حکم بمیرند. آنها می‌گویند نه‌تنها هیچ مدرکی مبنی‌بر خطرناک بودن برنج طلایی وجود ندارد بلکه این محصول یک نجات‌دهنده است.
معمای آتشفشان «تفتان»
شاید قطعی‌ترین جمله‌ای که بتوان این روزها در مورد تفتان گفت، این باشد که هیچ‌کس نمی‌داند چه اتفاقی در شرف وقوع است. افزایش گازهای متصاعدشده از قلهٔ آتشفشانی تفتان که نه‌فقط در دامنه بلکه در کوهپایه‌ها تا شهر خاش نیز قابل‌رؤیت است، سؤال بزرگ و البته ترسناکی را به وجود آورده است؛ آیا تفتان در حال فعالیت است و احتمال دارد فوران کند؟ سؤالی که عموماً به آن جواب مثبت می‌دهند. برآورد نظرهای کارشناسی می‌گوید احتمال فوران تفتان همیشه وجود دارد، اما حالا کسی نمی‌داند دقیقاً چه اتفاقی در شرف وقوع است. کارشناسان می‌گویند به احتمال بسیار زیاد این بخار حاصل بارش‌های اخیر است و بخار ماگمایی نیست. اما بیان دقیق اینکه تفتان در حال حاضر چه شرایطی دارد، ممکن نیست؛ چراکه در ایران پایشی بر این آتشفشان که در یک قرن اخیر سابقهٔ فعالیت دارد، انجام نشده است.
