بایگانی مطالب : میراث
موزه‌ها، گمشده‌ٔ سیاستگذاری
|پیام ما| «بایدها و نبایدهای موزه‌داری ایران» عنوان سلسله‌نشست‌های علمی است که توسط گروه موزه‌های دفینه برگزار می‌شود. «جبرئیل نوکنده» رئیس موزهٔ ملی ایران روز دوشنبه (۴ دی) در این قالب دربارهٔ موزه‌های دولتی و نقش و کارکرد آنها صحبت کرد. از نگاه او، موزه‌داری و نقش‌آفرینی موزه‌ها در برنامه‌ریزی و سیاستگذاری‌های ایران جایی ندارند و دیده نشده‌اند. این در‌حالی است که موزه‌ها می‌توانند در حوزهٔ مسئولیت‌های اجتماعی و آگاهی‌بخشی به جامعه نقش پررنگی ایفا کنند. دانش و مؤسسه‌های بومی در حوزهٔ موزه در ایران وجود دارد و فقط باید به گفتمان و توجه به این حوزه نیاز است.
نسخهٔ نجات بناهای تاریخی
|پیام ما| آمار دقیقی از آتش‌سوزی و خسارت‌های آن در بناهای تاریخی و میراثی در دسترس نیست، اما مرور اخبار نشان می‌دهد وقوع آتش‌سوزی حادثه‌ای تکرارشونده در حوزهٔ میراث‌فرهنگی است. فقط در یک ماه گذشته، دو بار خبر آتش‌سوزی در بناهای تاریخی منتشر شد؛ هتل تاریخی انزلی و بازار تاریخی زنجان. اتفاقاتی که نه در روزهای اخیر که در طول تاریخ تکرار شده‌اند و هر بار گوشه‌ای از تاریخ را برای همیشه از بین برده‌اند. این نکتهٔ کلیدی که تخریب و آسیب به بناهای تاریخی غیر قابل جبران است، اهمیت حفاظت از آنها را در برابر حوادث طبیعی و غیرطبیعی از جمله آتش‌سوزی دوچندان می‌کند، به‌ویژه اینکه آتش‌سوزی حادثه‌ای است که در کنار بلایای دیگر از جمله سیل و زلزله هم احتمال وقوع دارد.
۴ نکتهٔ از یاد رفته دربارهٔ بازارچه صنایع‌دستی شمال
|پیام ما| هم‌زمان با سفر رئیس‌جمهوری به گلستان، خبر رسید که بزرگترین بازارچهٔ صنایع‌دستی شمال کشور در شهرستان آق‌قلای این استان با حضور «سید عزت‌الله ضرغامی»، وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به بهره‌برداری رسیده است؛ بازارچه‌ای که سه هزار و ۷۰۰ مترمربع وسعت و یک‌هزار و ۹۰۰ مترمربع زیربنا دارد و در دو طبقه طراحی شده است تا هنرمندان صنایع‌دستی آثار خود را در آن عرضه کنند.
یلدا؛ فرصت احیای فرهنگ گفت‌وگو
پرونده‌ای به مناسبت شب چله
آیین‌های یلدایی
شب «یلدا»، یکی از کهن‌ترین آیین‌های ایرانیان با قدمتی که برآورد می‌شود به حدود هشت هزار سال برسد، سال گذشته با همکاری ایران و افغانستان به‌عنوان پروندهٔ چندملیتی در کمیتهٔ میراث ناملموس یونسکو ثبت شد. ایران، پروندهٔ یلدا را از سال ۱۳۹۳ در یونسکو به اشتراک گذاشته بود تا به‌عنوان میراث ناملموس چندملیتی ثبت شود، اما تا حدود شش سال بعد از آن، هیچ کشوری مشارکت در این پرونده را نپذیرفت. ایران سرانجام این پرونده را به‌طور مشترک با افغانستان به یونسکو ارائه کرد. در گذشته که مردم ایران کشاورزی می‌کردند، همواره به‌دنبال رصد حرکات ستارگان و خورشید بوده‌اند. مردم درک کرده بودند که وجود نور خورشید به نفع و سود کارهایشان از جمله کاشت و رشد محصولات بوده است و با رسیدن فصل پاییز که روزها کوتاه‌تر و شب‌ها بلندتر می‌شود، به‌خاطر کمبود نور خورشید محصولات به‌خوبی رشد نمی‌کرد و با رسیدن آخرین روز پاییز (۳۰ آذر) به‌خاطر پایان شب‌های طولانی جشنی برپا و تلاش می‌کردند تا به‌نحوی شکرگزاری خود را برای نور بیشتر به‌جای آورند.
یلدا، آغازی برای ترمیم ارتباطات اجتماعی
اواخر آذر امسال بود که یک خبر در فضای مجازی با واکنش‌های زیادی مواجه شد؛ اینکه نام شب یلدا به «روز ترویج فرهنگ میهمانی و پیوند با خویشان» تغییر کرده است. بسیاری نسبت به این تغییر شب آیینی ایرانیان واکنش تندی داشتند، اما در نهایت شورای فرهنگ عمومی در اطلاعیه‌ای اعلام کرد قرار نیست این شب تغییر نام داشته باشد یا از تقویم حذف شود، بلکه این عنوان جدید با یک سیاست خاص در نظر گرفته شده و ترکیب مناسبی برای شب یلدا خواهد بود. این نکته را «محمدعلی الستی»، پژوهشگر علوم ارتباطات و استاد دانشگاه هم تایید می‌کند و به «پیام ما» می‌گوید: «گفت‌وگو در خانواده‌ها به دلایل مختلف کم شده و اتفاقا یک عنوان جدید برای ترویج فرهنگ مهمانی و ارتباط بیشتر با خویشاوندان و اعضای خانواده در مناسبت‌های آیینی ایران می‌تواند تا حدودی این آسیب را ترمیم کند، از جمله شب یلدا که نماد دورهمی و شب‌نشینی خانواده‌هاست و می‌تواند حتی به میزان خیلی کم به تقویت روابط و گفت‌وگوی خانوادگی منجر شود. البته که یک اقدام کوچک است و نیازمند تدابیر بیشتر.»
آیین‌های ایرانی مبتنی بر اخلاق محیط زیستی بوده‌اند
پژوهشگران رویکردهای متفاوتی به خاستگاه شب یلدا (چله) و آداب و آیین‌های آن در ایران دارند. دو گرایش غالب در تبارشناسی این شب می‌توان مشاهده کرد. برخی آیین و آداب این شب را یکی از جشن‌های زرتشتی و گاه در پیوند با بزرگداشت یکی از ایزدان همان کیش می‌دانند که به دلیل محاسبه‌نکردن کبیسه در دوران گوناگون، در روزهای دیگر سال برگزار می‌شود. گروه دیگر آداب و آیین این شب را به مهر و آیین‌های مهری نسبت می‌دهند. هر دو گروه مستندات محکمی برای تأیید نظر خود ندارند و تصویری کلی از دیدگاه‌های خود ارائه می‌کنند که نکات مبهم فراوانی دارد. این، موضوعی است که «مریم نعمت طاووسی» در مقاله «روایت فراموش‌شده شب چله» در نشریه پژوهشکده مردم‌شناسی اجتماعی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری مطرح کرده است. «علیرضا حسن‌زاده» رئیس پژوهشکده مردم‌شناسی پژوهشگاه میراث فرهنگی،در گفت‌وگو با «پیام ما» نکات متفاوتی را درباره این آیین مطرح می‌کند. او از ضرورت دیدگاه مردم‌شناسی در پژوهش‌های یلدا و چگونگی ایجاد یک پیوند میان این آیین و بحران‌های امروز جامعه ایرانی و داشتن یک نگاه با محوریت توسعه پایدار سخن گفته است.
تهدید غرق شدن ۵۰ درصد میراث فرهنگی با سدسازی!
رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با این هشدار که ساخت سد بیش از ۵۰ درصد میراث فرهنگی این سرزمین را در تهدید قرار داده است، گفت: نگذاریم میراث فرهنگی این سرزمین غرق شود.
ورشوسازی، عرصهٔ کم‌رنگ قلمزنی
ورشوسازی به عهد قاجار برمی‌گردد. زمانی که هنرمندانی از ایران راهی لهستان شدند تا دواتگری بیاموزند؛ یعنی بتوانند با فلز سماور و ابزار و وسایل دیگری بسازند. برای همین هم این هنر به ورشوسازی معروف و ماندگار شد. هنرمندان دواتگر تعداد کمی دارند. هنرشان پشت ویترین‌ها خاک می‌خورد یا راهی سفره‌خانه‌های سنتی می‌شود.
تجزیهٔ قلب فرهنگی پایتخت
میان آسمان دودگرفتهٔ پایتخت و ترافیک خیابان، خاک از محوطهٔ تئاتر شهر بلند می‌شود. یکی گلایه می‌کند: «حوضچهٔ قدیمی را خراب کرده‌اند»، دیگری امیدوار است که «محلی برای اجراهای خیابانی» بسازند، اما هنوز روشن نیست تعیین «حریم» تئاتر شهر سرانجام چه نتیجه‌ای در پی خواهد داشت. دست‌کم شهروندان از آنچه قرار است روزهای آینده اتفاق بیفتد، بی‌خبرند. از روز شنبه فضای مجازی پر است از حرف‌های وزیر فرهنگ و ارشاد دربارهٔ اجرای تعیین حریم برای تئاتر شهر. حرفی که به ادعای او خواستهٔ هنرمندان از سال ۱۳۶۸ است و حالا بعد از کش‌وقوس‌های فراوان اجرای این طرح، قرار است اتفاق بیفتد. چیزی که «علی اعطا»، شهرساز و عضو سابق شورای شهر تهران دربارهٔ آن به «پیام ما» می‌گوید: «همهٔ اینها اقداماتی واپس‌گرایانه است که به‌جای توسعهٔ فضاهای عمومی شهر، عرصهٔ عمومی را تجزیه می‌کنند.»
