بایگانی مطالب : حیات وحش
زیستگاه میش مرغ در قرق معادن
لودرها و ماشین‌های سنگین معدن که پایشان به دشت‌های اطراف روستای «کوچک سفلی» و «دشت سوتاو» باز شد، میشمرغها بی‌پناه‌تر از قبل شدند. آنها در پناه ساقه‌های گندم جوجه‌آوری می‌کردند و تلاش‌های چند ساله برای حفاظت هم بی‌جواب نمانده بود، تعداد زیادتر از قبل شد و امید به احیای این گونه کمی بالا رفت؛ اما معدن‌کاوی تیر خلاص دیگری بود. حالا دو معدن شن و ماسه کوهی در منطقه فعالند. یکی از آنها «معدن امیرآباد» در آذربایجان غربی و در نزدیکی دشت سوتاو که پناهگاه حیات وحش است و دیگری «معدن کوهستان کاوه» در کردستان؛ جایی که هنوز به عنوان منطقه حفاظت‌شده شناخته نمی‌شود اما بسیاری از میشمرغها تابستان را آنجا می‌گذرانند و حالا دشت برایشان ناامن‌تر از قبل است. محیط زیست میخواهد این منطقه «شکار ممنوع» شود تا شاید راهی باشد برای تبدیل آن به پناهگاه حیات وحش. راه زیادی باقی است و در این میان معادن با همه توان کار کرده و رشته‌های بافته شده برای حفاظت را پنبه می‌کنند. چنان که به محلی‌ها گفته‌اند در ازای دریافت پول بیشتر، گندم‌هایشان را درو کنند تا خانه میش‌مرغ ویران شود. آنها می‌خواهند میش‌مرغی در منطقه نباشد تا بتوانند از زمین و کوه «توله‌که» راحت‌تر شن و ماسه بردارند.
برخورد قهری با حامیان میش مرغ
فاز دوم پروژهٔ «حفاظت مشارکتی از میش‌مرغ» درحالی از آذرماه پارسال آغاز شده است که این پروژه در سه سال گذشته و در فاز نخستش توانست توجه بسیاری را به خود جلب کند و از گونه‌ای بگوید که کمتر شناخته شده است. فاز دوم با تأکید بر آموزش و تلاش برای حفظ گسترده‌تر مناطق محل زیست این گونه درحالی پیگیری می‌شود که اداره‌کل محیط زیست آذربایجان‌غربی دیگر مانند گذشته حمایت‌های لازم را از حضور مسئولان این پروژه در منطقه ندارد. مهدی نبی‌یان، مدیر پروژهٔ حفاظت مشارکتی از میش‌مرغ در گفت‌وگو با «پیام‌ما» به این موضوع پرداخته و می‌گوید: «ما با برخورد قهری روبه‌روییم.»
اگر یک شکار بزنم به‌جایش ۱۰ تا نگه می‌دارم!
«محمد صیاد» روی پله‌های کنار ورودی کاروانسرا نشسته است و به رفت‌وآمد حاضران در کارونسرا نگاه می‌کند، انگار میخواهد هیچ‌چیزی از نظرش پنهان نماند. صیاد از شکارچی‌های قدیمی پارک ملی کویر است. کلاهش را کج گذاشته و دوربین را هم اریب روی دوش انداخته است. سال‌ها شکار در بیابان و گرما، ردی عمیق کنار چشم‌ها و پیشانی‌اش به جا گذاشته، او ابا ندارد از اینکه بگوید هنوز در آرزوی شکار است، این‌بار با پروانه و به‌شکل قانونی.
شکارچیان برای کمک آمدند
شنبه هفتم مرداد ساعت ۲۱ محیطبانان پارک ملی کویر و داوطلبان شرکت در سرشماری در اتاق شاه‌نشین کاروانسرای تاریخی «قصر بهرام» واقع در قلب پارک ملی کویر جمع شده بودند. یک ساعت قبل «رضا شاه‌حسینی»، رئیس پارک و «مهدی لهردی» معاون او، در گوشه‌ای از کاروانسرا براساس فهرست حاضران، نفرات در هر منطقه را مشخص کرده بودند و بنا بود در جمع به همه اعلام شود که ساعت چهار صبح در کدام نقطه مستقر شوند، چه گونه‌هایی را بشمرند، شمارش را چطور در فرم‌ها وارد کنند و عکس‌های گرفته‌شده باید چه مشخصاتی داشته باشند. بااین‌حال، به نظر رئیس پارک، کل این برنامه بهانه‌ای بود برای موضوع اصلی، یعنی «همدلی» که در خلال سرشماری اتفاق می‌افتد، وگرنه محیطبان‌های پارک، بارها و بارها به هر کدام از این مناطق سرزده بودند و می‌دانستند در هر منطقه چه گونه‌هایی دارد و چه تعداد از آنها صبح‌ها سر آبشخورها می‌آیند.
شمال زاگرس جهنم شد
«اینجا جهنم شده، بدجور دارد می‌سوزد» جهنم و سوختنی که «جمال قادری»، عضو انجمن سبز «چیا» از آن صحبت می‌کند، به درختان زاگرس در شمال‌غرب ایران مربوط می‌شود. به گفتهٔ او، تا جمعه ۱۳ مرداد بیش از ۱۲۰ مورد آتش‌سوزی در منطقه اتفاق افتاده، اما در دو هفتهٔ اخیر حجم آتش‌‌سوزی‌ها غیرقابل تصور بوده است. او می‌گوید: «بارندگی‌‌ها باعث شد پوشش گیاهی انبوه شود، گرمای هوا منطقه را مستعد آتش‌سوزی کرد و باد زیادی که این روزها می‌وزد باعث شده حجم منطقهٔ حریق بیشتر و کنترل سخت شود.»
جای خالی حفاظت مشارکتی در برنامۀ هفتم توسعه
درخواست‌ها برای ایجاد قرق‌های اختصاصی از مدت‌ها پیش معلق مانده است. با وجود تأکید سازمان حفاظت محیط زیست بر حفاظت مشارکتی و وعدۀ این سازمان برای ایجاد ۵۰۰ شغل محیط زیستی، درخواست‌های ایجاد قرق بر زمین مانده است و شمار عرصه‌های قرق از پنج مورد فراتر نرفته است. در همین حال، پیش‌نویس برنامۀ هفتم توسعه که در روزهای گذشته به‌دلیل بی‌توجهی به محیط زیست در بوتۀ نقد قرار گرفته نیز هیچ اشاره‌ای به قرق‌های اختصاصی نداشته است. با وجود ادامه اختلاف با سازمان منابع‌طبیعی و آبخیزداری کشور بر سر این عرصه‌ها، به‌نظر می‌رسد استفاده از ظرفیت ذینفعان برای حفاظت محیط زیست به‌کلی فراموش شده است و حفاظت از محیط زیست همچنان با رویکرد حفاظت صرف دنبال می‌شود.
ماهیان خاویاری با تخریب رودخانه منقرض می‌شوند
ماهیان خاویاری (تاسماهیان) از دیدگاه دیرزیستی، درواقع فسیل‌های زنده‌ای هستند كه پس از دوره‌های یخبندان در برخی منابع آبی نیم‌كرهٔ شمالی بقاء خود را حفظ كرده‌اند. دریای شگفت‌انگیز خزر زیستگاه پنج گونه از ماهیان خاویاری است. این ماهیان در فصل تولید مثل از اسفند تا اردیبهشت از دریا به رودخانه‌ها برای تخم‌ریزی و تولید مثل مهاجرت می‌كنند که در اصطلاح علمی به آنها مهاجر رودكوچ گفته می‌شود. از جمله رودخانه‌های مهمی که محل تولید مثل ماهیان مهاجر دریای خزر محسوب می‌شود، رودخانه‌های هراز، چالوس، سردآبرود، سفیدرود، شیرود، گرگانرود، نكارود و بابلرود هستند که از این فهرست سه مورد نخست به عنوان رودخانه‌های حفاظت شده در زمره مناطق چهارگانهٔ تحت حفاظت سازمان محیط زیست محسوب می‌شوند.
ادامۀ «فنس‌کشی» مجوز محیط زیست ندارد
با اینکه رئیس سازمان حفاظت محیط زیست گفته بود پروندۀ پتروشیمی میانکاله برای همیشه بسته شده است، عملیات اجرایی این پروژه ادامه دارد. درحالی‌که در آخرین اظهارنظرها معاون محیط زیست انسانی این سازمان، پتروشیمی امیرآباد میانکاله را فاقد مجوز و مغایر ضوابط محیط زیستی خوانده است، به‌نظر می‌رسد هنوز عملاً جلوی این اقدامات گرفته نشده است.
پتروشیمی، نایبند را تشنه گذاشت
جبیرها بی‌آب ماندند. آب را شرکت «پلیمر آریاساسول» بعد از آنکه بار دیگر در فهرست شرکت‌های آلاینده پارس جنوبی شهرستان عسلویه قرار گرفت، بر روی سایت تکثیر و پرورش پارک ملی نایبند قطع کرد. این شرکت، چند سال قبل به عنوان مسئولیت اجتماعی، حمایت از جبیرها را برعهده گرفته بود اما با شرایط پیش‌آمده حمایتش را قطع کرد. این تنها تخلف این شرکت نیست؛ شهرک‌سازی و ساخت اقامتگاه در «پارک ملی نایبند» برای کارکنان این شرکت که از چهار سال قبل شروع شده، تخلف گسترده‌تری است. تخلفی که سازمان حفاظت محیط زیست و سایر سازمان‌های متولی بر روی آن چشم بسته‌اند. یکی از فعالان محیط زیست منطقه با گلایه از عملکرد سازمان محیط زیست، بستن آب بر روی جبیرها را گروکشی این شرکت می‌داند؛ در همین حال سازمان و اداره کل محیط زیست استان بوشهر که باید پاسخگوی این وضعیت باشند، جوابی به پیگیری‌های «پیام‌ما» ندادند و فقط به وعده انتشار جوابیه بسنده کردند.
ارتباط مختل «پژوهش» و «حفاظت»
یکی از موضوعات مورد بحث در حوزه‌های مختلف از جمله حفاظت محیط زیست و گونه‌های وحشی، قطع ارتباط بخش پژوهش و بخش اجراست. به بیان دیگر، بخش زیادی از مطالعات و یافته‌های پژوهشی در حوزه اجرا به کار گرفته نمی‌شود که این یکی از محل‌های اختلاف بین پژوهشگران و مدیران اجرایی است. تنها در چند حوزه معدود، ارتباط نسبتا نزدیکی بین این دو بخش وجود دارد. عده‌ای ایراد را متوجه بخش اجرا می‌دانند و معتقدند که در بخش اجرا، افراد علاقه‌مند به تکرار فعالیت‌های روتین و معمول خود هستند و کمتر انگیزه‌ای برای تغییر رویه دارند. برخی دیگر نیز علت این جدایی را، فاصلهٔ بخش پژوهش با واقعیت‌های اجرا می‌دانند و معتقدند بخش پژوهش با آنچه در واقعیت و روی زمین رخ می‌دهد بیگانه است و تولیداتش قابلیت استفاده اجرایی ندارد. آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاهی به این پدیده در حوزه حفاظت حیات‌وحش است. «دانیال نیری» از گروه مطالعاتی ابعاد انسانی منابع طبیعی دانشگاه تگزاس آمریکا و «پوریا سرداری» از گروه علوم زیستی دانشگاه سایمون فریزر کانادا با نگاهی به مقاله‌ای قدیمی، چالش‌ها، واقعیات و اشتباهات هر دو بخش پژوهش و اجرا را بررسی کرده‌اند. «پیام ما» آماده دریافت و انتشار دیدگاه‌های مدیران، کارشناسان و فعالان حوزه حیات‌وحش و محیط زیست درباره این موضوع در قالب مقالات کوتاه است.
